ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 15 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.2)

                   Manorathapurani nama anguttaranikayatthakatha
                          dukadinipatavannana
                            ---------
                namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
                           Dukanipatavannana
                          1. Pathamapannasaka
                   1. Kammakaranavagga 1. Vajjasuttavannana
       [1] Dukanipatassa pathame vajjaniti dosa aparadha. Ditathadhammikanti ditatheva
dhamme imasmimyeva attabhave uppannaphal. Samparayikanti samparaye anagate
attabhave uppannaphal. Agucarinti papakarim aparadhakarakam. Rajano gahetva
vividha kammakarana 1- karenteti 2- coram gahetva vividha kammakarana rajapurisa
karonti, rajano pana ta karenti nama. Tam coram evam kammakarana kariyamanam
esa passati. Tena vuttam "passati coram agucarim rajano gahetva vividha kammakarana
karente"ti. Addhadandakehiti muggarehi, 3- paharanattham 4- va catuhatthadandam dvedha
chetva gahitadandakehi. Bilangathalikanti kanjiyaukkhalikakammakaranam. Tam karonta
sisakataham uppatetva tattam ayogulam sandasena gahetva tattha pakkhipanti, tena
matthalungam pakkutathitva 5- uttarati. Sankhamundikanti 6- sankhamundikakammakaranam.
@Footnote: 1 Ma. vividhani kammakaranani               2 i. karentiti
@3 Si. muggarehi paharehipi          4 cha.Ma.,i. paharasadhanattham
@5 cha.Ma. pakkuthitva, Si.,i. pakkatthitva             6 Si.,i. sankhamundakanti
Tam karonta ubhato 1- kannaculikagalavatakaparicchedena cammam chinditva
sabbakese ekato ganthim katva dandakena vattetva 2- uppatenti, saha kesehi
cammam utthahati. Tato sisakataham thulasakkharahi ghamsitva dhovanta sankhavannam karonti.
Rahumukhanti rahumukhakammakaranam. Tam karonta ayosankuna mukham vivaritva antomukhe
dipam jalenti, kannaculikahi va patthaya mukham nikhadanena khananti, lohitam paggharitva
mukham pureti.
       Jotimalikanti sakalasariram telapilotikaya vethetva alimpenti.
Hatthapajjotikanti hatthe telapilotikaya vethetva dipam viya pajjalenti.
Erakavattikanti 3- erakavattikakammakaranam. Tam karonta hetathagivato patthaya cammavatte
kantitva 4- gopphake thapenti, 5- atha nam yottehi bandhitva kaddhanti. So attano
cammavatte akkamitva akkamitva patati. Cirakavasikanti cirakavasikakammakaranam. Tam
karonta tatheva cammavatte kantitva katiyam thapenti, katito patthaya kantitva
gopphakesu thapenti, uparimehi hetthimasariram cirakanivasananivattham viya hoti.
Eneyyakanti eneyyakakammakaranam. Tam karonta ubhosu kapparesu ca ubhosu janukesu ca
ayavalakani 6- datva ayasulani kottenti, so catuhi ayasulehi bhumiyam patitthahati.
Atha nam parivaretva aggim karonti. "eneyyako jotipariggaho yatha"ti agatatthanepi
idameva vuttam. Tam kalena kalam sulani apanetva catuhi atthikotihiyeva thapenti.
Evarupa kammakarana nama natthi.
     Balisamamsikanti ubhatomukhehi balisehi paharitva cammamamsanharuni uppatenti.
Kahapanakanti 7- sakalasariram tinhahi vasihi katito 8- patthaya kahapanamattam kahapanamattam
@Footnote: 1  cha.Ma.,i. uttarotthaubhato....    2 cha.Ma. vethetva, i. dandena caletva
@3 cha.Ma.,i. erakavattakanti                   4 Si.,i. kantanta
@5 Si.,i. patenti                         6 cha.Ma. ayavalayani
@7 cha.Ma. kahapanikanti                        8 cha.Ma. kotito
Patenta kottenti. Kharapaticchakanti 1- sariram tattha tattha avudhehi paharitva
kocchehi kharam ghamsanti, cammamamsanharuni paggharitva atathikasankhalikava titthati.
Palighaparivattakanti 2- ekena passena nipajjapetva kannacchiddena ayasulam kottetva
pathaviya ekabaddham karonti. Atha nam pade gahetva avinchanti. 3- Palalapithakanti
cheko karaniko chavicammam acchinditva nisadapotakehi atthini bhinditva kesesu
gahetva ukkhipati, mamsarasiyeva hoti. Atha nam keseheva pariyonandhitva ganhanti,
palalavattim viya katva parivethenti. 4- Sunakhehipi khadapenteti katipayani divasani
aharam adatva chatakasunakhehi khadapenti. Te muhuttena atthikasankhalikameva karonti.
Sule uttasenteti sule aropente.
     Na paresam pabhatam palumpanto caratiti paresam santakam bhandam parammukham abhatam 5-
antamaso antaravithiyam patitam sahassabhandikampi disva "imina jivissami"ti
vilumpanto na vicarati, 6- ko imina atthoti pitthipadena va pavattetva gacchati.
     Papakoti lamako. Dukkhoti anittho. Kinca tanti kinnama tam karanam
bhaveyya. Yenahanti 7- yena aham. Kayaduccaritanti panatipatadi tividham akusalam
kayakammam. Kayasucaritanti tassa patipakkhabhutam tividham kusalam kammam. Vaciduccaritanti
musavadadi catubbidham akusalam vacikammam. Vacisucaritanti tassa patipakkhabhutam catubbidham
kusalam kammam. Manoduccaritanti abhijjhadi tividham akusalam manokammam. Manosucaritanti
tassa patipakkhabhutam tividham kusalam kammam. Suddham attanam pariharatiti ettha duvidha
suddhi pariyayato ca nippariyayato ca. Saranagamanena hi pariyayena suddham attanam
pariharati nama. Tatha pancahi silehi, dasahi silehi, catuparisuddhisilena, pathamajjhanena
.pe. Nevasannanasannayatanena, sotapattimaggena, sotapattiphalena .pe.
@Footnote: 1  cha.Ma.,i. kharapaticchikanti        2 cha.Ma.,i. palighaparivattikanti
@3 Si.,i. avijjhanti              4 cha.Ma.,i. puna vethenti
@5 Si.,i. patimukham abhatam  6 Si.,i. palumpanto vilumpanto na carati
@7 cha.Ma.,i. yahanti
Arahattamaggena pariyayena suddham attanam pariharati nama. Arahattaphale patitthito pana
khinasavo chinnamulake pancakkhandhe nhapentopi khadapentopi bhunjapentopi
nisidapentopi nipajjapentopi nippariyayeneva suddham nimmalam attanam pariharati
patijaggatiti veditabbo.
     Tasmati yasma imani dve vajjaneva, no na vajjani, tasma. Vajjabhirunoti
vajjabhiruka. Vajjabhayadassavinoti vajjani bhayato dassanasila. Etam patikankhanti
etam icchitabbam, etam avassabhaviti 1- attho. Yanti nipatamattam, karanavacanam va
yena karanena parimuccissati sabbavajjehi. Kena pana karanena parimuccissatiti?
catutthamaggena ceva catutthaphalena ca. Maggena hi parimuccissati nama, 2- phale patte
parimutto nama hoti. 3- Kim pana khinasavassa akusalam na vipaccatiti? vipaccati,
tam pana khinasavabhavato pubbe katam. Tam   ca kho imasmimyeva attabhave, samparaye
panassa kammaphalannama natthiti. Pathamam.
                         2. Padhanasuttavannana
     [2] Dutiye padhananiti viriyani. Viriyanhi padahitabbato padhanabhavakaranato va
padhananti vuccati. Durabhisambhavaniti dussahani duppuriyani, dukkaraniti
attho. Agaram ajjhavasatanti agare vasantanam. Civarapindapatasenasanagilana-
paccayabhesajjaparikkharanuppadanattham padhananti etesam civaradinam catunnam paccayanam
anuppadanatthaya padhanannama durabhisambhavanti dasseti. Caturatanikampi hi pilotikam,
pasatatandulamattam va bhattam, caturatanikam va pannasalam, telasappinavanitadisu va
appamattakampi bhesajjam paresam dethati vattumpi niharitva datum dukkaram ubhato
byulhasangamappavesanasadisam. Tenaha bhagava:-
@Footnote: 1  cha.Ma. avassambhaviti, Ma. avassambhavi attani bhaviti     2 cha.Ma. parimuccati nama
@3 cha.Ma.,i. phalam patto parimutto nama hotiti
                 "danam ca yuddham ca samanamahu
                  appapi santa bahuke jinanti
                  appampi ce saddahano dadati
                  teneva so hoti sukhi parattha"ti. 1-
     Agarasma anagariyam pabbajitananti gehato nikkhamitva agarassa gharavasassa
hitavahehi kasigorakkhadihi virahitam anagariyam pabbajjam upagatanam. Sabbupadhi-
patinissaggattham padhananti sabbesam khandhupadhikilesupadhiabhisankharupadhinam 2- pati-
nissaggasankhatassa nibbanassa atthaya vipassanaya ceva maggena 3- ca sahajatam
viriyam. Tasmati yasma imani dve padhanani durabhisambhavani, tasma. Dutiyam.
                         3. Tapaniyasuttavannana
     [3] Tatiye tapaniyati idha ceva samparaye ca tapantiti tapaniya. Tappatiti
cittasantapena tappati anusocati kayaduccaritam katva nandayakkho viya nandamanavo
viya nandagoghatako viya devadatto viya dve bhatika viya ca. Te kira gavim 4-
vadhitva mamsam dve kotthase akamsu. Tato kanittho jetathakam aha "mayham daraka
bahu, imani me 5- antani dehi"ti. Atha nam so "sabbamamsam dvedha vibhattam,
puna kim maggasi"ti paharitva jivitakkhayam papesi. Nivattitva pana 6- olokento
matam disva "bhariyam me kammam katanti cittam uppadesi. Athassa balavasoko uppajji.
So thitatthanepi nisinnatathanepi tadeva kammam avajjeti, cittassadam na labhati.
Asitapitakhaditasayitampissa sarire ojam na pharati, atthicammamattameva ahosi. Atha nam
eko thero disva "upasaka tvam pahutannapano, atthicammamattameva te avasittham,
@Footnote: 1  sam.sa. 15/33/24 sadhusutta, khu.ja.ka. 27/1183/249 adittajataka (sya)
@2 cha.Ma.,i....abhisankharupadhisankhatanam upadhinam  3 Ma. aggamaggena  4 cha.Ma. gavam
@5 Si.,i. dve                          6 cha.Ma.,i. ca nam
Atthi nu kho te kinci tapaniyakamman"ti pucchi. 1- So "ama bhante"ti sabbam
arocesi. Atha nam thero "bhariyam te upasaka kammam katam, anaparadhatthane
aparaddhan"ti aha. So teneva kammena kalam katva niraye nibbatto. Vaciduccaritena
suppabuddhasakkakokalikacincamanavikadayo viya tappati. Sesamettha catutthe ca
uttanatthamevati. 2-
                        5. Upannatasuttavannana
     [5] Pancame dvinnahanti dvinnam aham. Upannasinti upagantva gunam
annasim, janim pativijjhinti attho. Idani te dhamme dassento ya ca
asantutathitatiadimaha. Imanhi dhammadvayam nissaya sattha sabbannutam patto, tasma
tassanubhavam dassento evamaha. Tattha asantutthita kusalesu dhammesuti imina
imam dipeti:-  "aham jhanamattakena va obhasanimittamattakena va asantutatho hutva
arahattamaggameva uppadesim. Yava so na uppajjati, 3- na tavaham santutatho ahosim.
Padhanasmim ca anukkanthito hutva anosakkanaya thatvayeva padhanakiriyam akasin"ti
imamattham dassento ya ca appativanitatiadimaha. Tattha appativanitati
appatikkamana anosakkana. Appativani sudaham bhikkhave padahamiti ettha sudanti
nipatamattam, aham bhikkhave anosakkanayam thito bodhisattakale sabbannutam patthento
padhanamakasinti ayamettha attho.
     Idani yatha tena tam padhanam katam, tam dassento kamam taco catiadimaha.
Tattha pattabbanti imina pattabbagunajatam dasseti. Purisathamenatiadisu 4-
purisassa nanathamo nanaviriyam nanaparakkamo ca kathito. Santhananti thapana
appavattana osakkana, patippassaddhiti attho. Ettavatanena caturangasamannagatam
viriyadhitthanannama kathitam. Ettha hi kamam taco cati ekam angam, nharu cati
@Footnote: 1  cha.Ma. ayam patho na dissati  2 cha.Ma.,i. uttanatthameva
@3 cha.Ma.,i. uppajji  4 cha.Ma.....adina
Ekam, atthi cati ekam, mamsalohitanti ekam, imani cattari angani.
Purisathamenatiadini adhimattaviriyadhivacanani. Iti purimehi catuhi angehi
samannagatena hutva evam adhitthitaviriyam caturangasamannagatam viriyadhitthanannamati
veditabbam. Ettavata tena bodhipallanke attano agamaniyapatipada kathita.
     Idani taya patipadaya patiladdhagunam kathetum tassa mayham bhikkhavetiadimaha. Tattha
appamadadhigatati satiavippavasasankhatena appamadena adhigata, na suttappamattena 1-
laddha. Sambodhiti catumaggananam ceva sabbannutananam ca. Na hi sakka etam
suttappamattena adhigantunti. Tenaha "appamadadhigata sambodhi"ti. Anuttaro
yogakkhemoti na kevalam bodhiyeva, arahattaphalanibbanasankhato anuttaro yogakkhemopi
appamadadhigatova.
     Idani attana patiladdhagunesu bhikkhusamgham samadapento tumhe cepi
bhikkhavetiadimaha. Tattha yassatthayati yassa atthaya, yam upasampajja viharitukama
hutvati attho. Tadanuttaranti tam anuttaram. Brahmacariyapariyosananti maggabrahma-
cariyassa pariyosanabhutam ariyaphalam. Abhinna sacchikatvati abhinnaya uttamapannaya
paccakkham katva. Upasampajja viharissathati patilabhitva papunitva viharissatha.
Tasmati yasma appativanapadhanam nametam bahupakaram uttamatthasadhakam, tasma.
                        6. Sannojanasuttavannana
     [6] Chatthe sannojaniyesu dhammesuti dasannam samyojananam paccayabhutesu
tebhumikadhammesu. Assadanupassitati assadato passita passanabhavoti attho.
Nibbidanupassitati nibbidavasena ukkanthanavasena passanabhavo. Jatiyati
khandhanibbattito. Jarayati khandhaparipakato. Maranenati khandhabhedato. Sokehiti
antonijjhayanalakkhanehi sokehi. Paridevehiti tannissitalalappitalakkhanehi
@Footnote: 1  Ma. mattappamattena. evamuparipi
Paridevehi. Dukkhehiti kayapatipilanadukkhehi. Domanassehiti manovighatadomanassehi.
Upayasehiti adhimattayasalakkhanaupayasehi. Dukkhasmati sakalavattadukkhato. Pajahatiti
maggena pajahati. Pahayati ettha pana phalakkhano kathito. Imasmim sutte vattavivattam
kathitam.
                         7. Kanhasuttavannana
     [7] Sattame kanhati na kalavannataya kanha, kanhataya pana
upanentiti nipphattikalataya kanha. Sarasenapi va sabbakusala dhamma kanha
eva. Na hi tesam uppattiya cittam pabhassaram hoti. Ahirikanti ahirikabhavo.
Anottappanti anottappibhavo. 1-
                         8. Sukkasuttavannana
     [8] Atthame sukkati na vannasukkataya sukka, sukkataya pana upanentiti
nipphattisukkataya sukka. Sarasenapi va sabbe kusala dhamma sukkaeva. Tesanhi
uppattiya cittam pabhassaram hoti. Hiri ca ottappam cati ettha papato
jigucchanalakkhana hiri, bhayanalakkhanam ottappam. Yampanettha vittharato vattabbam
siya, tam visuddhimagge vuttameva.
                         9. Cariyasuttavannana
     [9] Navame lokam palentiti lokam sandharenti thapenti rakkhanti. Nayidha
pannayetha matati imasmim loke janika mata "ayam me mata"ti garucittikaravasena
na pannayetha. Avasesapadesupi eseva nayo. Sambhedanti sankaram mariyadabhedam
va. Yatha ajelakatiadisu ete hi satta "ayam me mata"ti "matuccha"ti
@Footnote: 1  cha.Ma.,i. anottapibhavo
Vati garucittikaravasena na jananti. Yam vatthum nissaya uppanna, tattheva
vippatipajjanti. Tasma upamam aharanto "yatha ajelaka"tiadimaha.
                    10. Vassupanayikasuttavannana
     [10] Dasame 1- atthuppattiyam vuttam. Kataraatthuppattiyam? manussanam
ujjhayane. Bhagavata hi pathamabodhiyam visati vassani vassupanayika apannatta ahosi.
Bhikkhu anibaddhavasa 2- gimhepi hemantepi 2- utuvassepi yathasukham vicarimsu. Te
disva manussa "kathanhi nama samana sakyaputtiya hemantampi gimhampi vassampi carikam
carissanti haritani tinani sammaddanta ekindriyam jivam vihethenta bahu khuddake
pane sanghatam apadenta. Ime hi nama annatitthiya durakkhatadhamma vassavasam
alliyissanti sangahayissanti, 3- ime nama sakuna rukkhagge 4- kulavakani
karitva vassavasam alliyissanti sangahayissanti"tiadini vatva ujjhayimsu.
Tamattham bhikkhu bhagavato arocesum. Bhagava tam atthuppattim katva imam suttam dassento
pathamam tava "anujanami bhikkhave vassam upagantun"ti 5- ettakameva aha. Atha bhikkhunam
"kada nu kho vassam upagantabban"ti uppannam vitakkam sutva "anujanami bhikkhave
vassane vassam upagantun"ti aha. Athakho bhikkhunam etadahosi "kati nu kho
vassupanayika"ti bhagavato etamattham arocesum. Tam sutva sakalampi imam suttam
dassento dvema bhikkhavetiadimaha. Tattha vassupanayikati vassupagamana. 6-
Purimikati aparajjugataya asalhiya upagantabba purimakattikapunnamipariyosana
pathama temaSi. Pacchimikati masagataya asalhiya upagantabba pacchimakattikapariyosana
pacchima temasiti.
                        Kammakaranavaggo pathamo.
@Footnote: 1  cha.Ma.,i. dasamam         2-2 cha.Ma. ime patha na dissanti
@3 cha.Ma. sankasayissanti, i. sankasayissanti. evamuparipi
@4 cha.Ma.,i. rukkhaggesu   5 vi.maha. 4/184/203 vassupanayikanujanana
@6 cha.Ma.,i. vassupagamanani



             The Pali Atthakatha in Roman Book 15 page 1-9. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=1&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=15&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=247              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=1267              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=1238              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=1238              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]