ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.1)

page336.

6. Chatthavagga tapussa-bhallikavatthu [248] Upasakapaliya vannanayam 1- pathame pathamam saranam gacchantananti sabbapathamam saranam gacchantanam tapusso 2- ca bhalliko cati ime dve vanija aggati dasseti. Ime kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe patisandhim gahetva aparabhage satthu dhammadesanam sunanta sattharam dve upasake pathamam saranam gacchantanam aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthayimsu. Te kappasatasahassam devamanussesu samsaritva amhakam bodhisattassa sabbannutananappattito puretarameva asitanjananagare kutumbikagehe nibbattimsu. Jetthabhatiko tapusso nama ahosi, kanittho bhalliko nama. Te aparena samayena gharavasam vasanta kalena kalam panca sakatasatani yojapetva vanijakammam 3- karonta caranti. Tasmim samaye amhakam bodhisatto sabbannutam patva sattasattaham bodhimande viharitva atthame sattahe rajayatanamule nisidi. Tasmim samaye te vanija pancamattehi sakatasatehi tam thanam anuppatta ahesum. Tesam pancame 4- anantare attabhave mata tasmim padese devata hutva nibbatti. Sa cintesi "idani buddhanam aharam 5- laddhum vattati. Na hi sakka ito param niraharehi 6- yapetum. Ime ca me putta imina thanena 7- gacchanti, tehi ajja buddhanam pindapatam datum 8- vattati"ti pancasu sakatasatesu yuttagonanam gamanupacchedam akasi. Te "kim nametan"ti nanavidhani nimittani olokenti. Atha nesam kilamanabhavam natva ekassa purisassa sarire adhimuccitva "kimkarana kilamatha, tumhakam anno yakkhavatto va bhutavatto va nagavatto va natthi, @Footnote: 1 Si.,i. upasakapaliyam, Ma. upasakapalivannanaya 2 Si.,i. tapasso @3 Si.,i. vanijjakammam 4 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati 5 cha.Ma.,i. aharo @6 Ma. niraharena 7 cha.Ma. maggena 8 cha.Ma.,i. dapetum

--------------------------------------------------------------------------------------------- page337.

Aham pana vo pancame attabhave 1- mata imasmim thane bhummadevata hutva nibbatta. Esa dasabalo rajayatanamule nisinno, tassa pathamapindapatam detha"ti. Te tassa katham sutva tutthamanasa hutva manthanca madhupindikanca suvannathalena adaya satthu santikam gantva "imam bhojanam patigganhatha bhante"ti ahamsu. Sattha atitabuddhanam acinnam olokesi, athassa cattaro maharajano selamaye cattaro patte upanamesum. Sattha "tesam mahapphalam hotu"ti cattaropi patte "ekova patto hotu"ti adhitthasi. Tasmim khane te vanija tathagatassa patte manthanca madhupindikanca patitthapetva paribhuttakale udakam datva bhattakiccapariyosane sattharam abhivadetva ekamantam nisidimsu. Atha nesam sattha dhammam desesi, desanapariyosane dvepi jana dvevacike sarane patitthaya sattharam abhivadetva attano nagaram gantukama "bhante amhakam paricaranacetiyam detha"ti ahamsu. 2- Sattha dakkhinahatthena sisam paramasitva parimajjitva 3- dvinnampi jananam attha kesadhatuyo 4- adasi. Te ubhopi jana dhatuyo 5- suvannasamugge 6- thapetva attano nagaram netva asitanjananagaradvare jivakesadhatuyo cetiye 7- patitthapesum. Uposathadivase 8- cetiyato nilarasmi niggacchati. 9- Evametam vatthu samutthitam. Sattha pana aparabhage jetavane nisiditva upasake patipatiya thanantaresu thapento ime dve jane pathamam saranam gacchantanam aggatthane thapesiti. Anathapindikasetthivatthu [249] Dutiye dayakananti danabhiratanam sudatto gahapati anathapindiko aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatto satthu dhammakatham sunanto sattharam ekam upasakam dayakanam aggatthane thapentam disva @Footnote: 1 cha.,i. atitattabhave 2 cha.Ma. vadimsu 3 cha.Ma. ayam patho na dissati @4 Si.,i. kesadhatumutthiyo 5 cha.Ma. kesadhatuyo 6 Si.,i.,cha.Ma. suvannasamuggesu @7 cha.Ma.,i. cetiyam 8 Si.,i. uposathadivase uposathadivase 9 cha.Ma. nilarasmiyo @niggacchanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page338.

Adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade savatthiyam sumanasetthissa gehe nibbatti, sudattotissa namam akamsu. So aparabhage gharavase patitthito dayako danapati hutva teneva gunena patthatanamadheyyo 1- anathapindiko nama ahosi. So pancahi sakatasatehi bhandam adaya rajagahe attano piyasahayakassa setthino geham gantva tattha buddhassa bhagavato uppannabhavam sutva balavapaccusakale devatanubhavena vivatena dvarena sattharam upasankamitva dhammam sutva sotapattiphale patitthaya dutiyadivase buddhappamukhassa bhikkhusamghassa mahadanam datva savatthiyam agamanatthaya satthu patinnam gahetva antaramagge pancacattalisayojanamagge satasahassam satasahassam datva yojanikavihare karetva jetavanam kotisantharena santharitva attharasahi kotihi kinitva attharasahi kotihi viharam karetva vihare nitthite catunnam parisanam purebhattapacchabhattesu yadicchakam danam dadanto attharasahi kotihi viharamaham nitthapesi. Viharamaho navahi masehi nitthanam agamasi, "pancahi"ti apare. Tesam 2- pana sabbacariyanam vivado natthi. Evam catupannasakotidhanam vissajjetva niccakalam gehe evarupam danam pavattesi. Devasikam panca salakabhattasatani honti, panca pakkhikabhattasatani, panca salakayagusatani, panca pakkhikayagusatani panca dhuvabhattasatani, 3- panca agantukabhattasatani, panca gamikabhattasatani, panca gilanabhattasatani, panca gilanopatthakabhattasatani, panca asanasatani gehe niccam pannattaneva hontiti. Atha nam aparabhage sattha jetavane nisinno upasake patipatiya thanantaresu thapento dayakanam aggatthane thapesiti. @Footnote: 1 i. pattanamadheyyo 2 Si.,i.,cha.Ma. temase 3 cha.,i. dhurabhattasatani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page339.

Cittagahapativatthu [250] Tatiye dhammakathikananti dhammakathikaupasakanam citto gahapati aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatto aparabhage dhammakatham sunanto sattharam ekam upasakam dhammakathikanam aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam devamanussesu samsaritva kassapabuddhakale migaluddakagehe nibbatto aparabhage arannakammam katum samatthakale ekadivasam deve vassante migamaranatthaya sattim 1- adaya arannam gantva migarupani olokento ekasmim akatapabbhare sasisam pamsukulam parupitva pasanaphalake nisinnam ekam bhikkhum disva "eko ayyo samanadhammam karonto nisinno bhavissati"ti sannam uppadetva vegena gharam gantva ekasmim uddhane hiyyo abhatam mamsam, ekasmim bhattam pacapetva pindapatacarike dve bhikkhu disva tesam pattam adaya pannattasane nisidapetva bhikkham samadapetva "ayye parivisatha"ti annam 2- anapetva tam bhattam kute 3- pakkhipitva pattena 4- mukham bandhitva kutam adaya gacchanto antaramagge nanavidhani pupphani ocinitva pattaputakena 5- gahetva therassa nisinnatthanam gantva kutam otaretva ekamantam thapetva "mayham bhante sangaham karotha"ti vatva therassa pattam adaya bhattassa puretva therassa hatthe thapetva 6- tehi missakapupphehi theram pujetva ekamante thito "yathayam rasapindapatena saddhim pupphapuja cittam paritoseti, evam nibbattanibbattatthane me pannakarasahassani ceva agacchantu pancavannam kusumavassanca vassatu"ti aha. Thero tassa upanissayam disva dvattimsakarakammatthanam acikkhitva adasi. So yavajivam kusalam katva devaloke nibbatti, nibbattatthane jannukamattena @Footnote: 1 Si.,i. satthim 2 cha.Ma. anne 3 Si.,i. kutake @4 cha.Ma.,i. pannena 5 Ma. bhattakutena 6 cha.Ma.,i. patitthapetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page340.

Odhina dibbapupphavassam vassi, sayanca annahi devatahi adhikatarena yasena 1- samannagato ahosi. So ekam buddhantaram devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade magadharatthe macchikasandanagare setthikule nibbatti, jatakalevassa sakalanagare jannukamattena odhina pancakusumavassam 2- vassi. Athassa matapitaro "amhakam putto attanava attano namam gahetva agato, jatadivasepi 3- sakalanagaram pancavannehi pupphehi vicittam jatan"ti cittakumarotissa namam akamsu. So aparabhage gharavase patitthito pitu accayena tasmim nagare setthitathanam papuni. Tasmim samaye pancavaggiyattheranam antare 4- mahanamatthero nama macchikasandanagaram agamasi. Citto gahapati tassa iriyapathe pasiditva pattam adaya geham anetva 5- pindapatena patimanetva katabhattakiccam ambatakaramam nama uyyanam netva tatthassa vasanatthanam karetva nibaddham attano gehe pindapatam gahetva vasanatthaya patinnam ganhi. Theropissa upanissayam disva dhammam desento salayatanavibhattimeva desesi. Citto gahapati purimabhave madditasankharataya nacirasseva anagamiphalam sampapuni. Athekadivasam isidattatthero tattha gantva viharanto setthissa nivesane bhattakiccapariyosane ayasmata therena panham vissajjetum asakkontena ajjhittho upasakassa panham vissajjetva tena pubbe gihisahayakabhave nate "na idani idha vatthabban"ti yathasukham pakkami. Punekadivasam setthi gahapati mahanamattheram iddhipatihariyakaranatthaya 6- yaci. Sopi tassa tejosamapattipatihariyani 7- dassetva "idani idha vasitum na yuttan"ti yathasukham pakkami. Athekadivasam dve aggasavaka bhikkhusahassaparivara ambatakaramam agamamsu. 8- Setthi gahapati tesam mahasakkaram sajjesi. Sudhammatthero tam apasadamano 9- setthim tilasangulikavadena khumsetva tena panamito satthu santikam gantva ovadam labhitva @Footnote: 1 cha.Ma.,i. rupena 2 cha.Ma.,i. pancavannakusumavassam 3 cha.Ma.,i. jatadivasevassa @4 cha.Ma.,i. abbhantaro 5 Si.,i. netva 6 cha.Ma. iddhipatihariyakaranattham @7 cha.Ma.,i. tejosamapattipatihariyam 8 Ma. agamamsu 9 cha.Ma.,i. asahamano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page341.

Dasabalassa ovade thito cittagahapatim khamapetva tattheva ambatakarame viharanto vipassanam vaddhetva arahattam papuni. Tada upasako cintesi "aham dasabalam adisvava ciram vitinamesim, satthu santikam gacchantena pana ayuttam tucchahatthena gantun"ti pancahi sakatasatehi telamadhuphanitadini adaya "ye dasabalam passitukama, te maya saddhim agacchantu"ti nagare bherincarapetva dvihi purisasahassehi parivuto sattharam passitum pakkami. Yojane yojane magge 1- devata pannakaram upatthapesum. So satthu santikam gantva pancapatitthitena sattharam vandati, 2- tasmim khane akasa pancavannapupphavassam 3- vassi. Sattha tassa ajjhasayavasena tesam 4- salayatanavibhattimeva kathesi. Tassa addhamasamattam dasabalassa danam dentassapi sakanivesanato nitani tandulatelamadhuphanitadini na khiyimsu. Rajagahavasikehi pahitapannakarova alam ahosi. Sopi sattharam passitva attano nagaram gacchanto sakatehi abhatam sabbam bhikkhusamghassa adasi. Sakatesu tucchesu jatamattesveva 5- devata satta ratanani purayimsu. Mahajanantare katha udapadi "yava sakkarasammanappatto vatayam citto gahapati"ti. Tam sutva sattha dhammapade imam gathamaha:- "saddho silena sampanno yasobhogasamappito yam yam padesam bhajati tattha tattheva pujito"ti. 6- So tato patthaya ariyasavakanamyeva upasakanam pancahi purisasatehi 7- parivuto vicarati. Atha nam sattha aparabhage upasake patipatiya thanantaresu thapento cittasamyuttam 8- atthuppattim katva dhammakathikanam aggatthane thapesiti. @Footnote: 1 Si.,i. timsayojanamagge, cha.Ma. timsayojane magge 2 cha.Ma.,i. vandi @3 Si.,i. pancavannanam pupphanam pupphavassam, cha.Ma. pancavannanam pupphanam vassam @4 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati 5 Ma. gatamattesveva @6 khu.dha. 25/303/68 cittagahapativatthu 7 cha.Ma.,i. satehi @8 sam.sala. 18/537/347 cittagahapatipucchasamyutta (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page342.

Hatthakaalavakavatthu [251] Catutthe catuhi sangahavatthuhiti catubbidhena sangahavatthuna parisam sanganhantanam hatthako alavako aggoti dasseti. Ayam kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulaghare nibbatto aparabhage satthu dhammakatham sunanto sattharam catuhi sangahavatthuhi samannagatam ekam upasakam thanantare thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade alaviratthe alavinagare alavakassa ranno gehe patisandhim ganhi, 1- sve bhattapatiya 2- saddhim alavakassa pesetabbo ahosi. Tatrayam anupubbikatha:- ekadivasam kira alavako raja migam vadhaya 3- arannam gantva ekam migam anubandhitva ghatetva dvidha 4- chinditva dhanukotiyam laggetva 5- nivattitva agacchanto vatatapena kilantakayo 6- ekam sandacchayam 7- nigrodhamulam pavisitva nisidi. Atha nam muhuttam daratham vinodetva nikkhamantam rukkhe adhivattha devata "tittha tittha, bhakkhosi me"ti hatthe ganhi. So dalham gahitatta annam upayam apassanto "devasikam te ekekapurisena 8- saddhim patibhattam 9- pesissami"ti vatva nagaram gato. Tato patthaya bandhanagarato ekekamanussena saddhim patibhattam pesesi. Eteneva niyamena bandhanagare manussesu khinesu "mahallakamanussesu gayhamanesu ratthakhobho hoti"ti te agahetva dahare kumare ganhitum arabhimsu. Tato patthaya nagare darakamataro 10- ca gabbhiniyo ca annam rattham gacchanti. Tasmim samaye sattha paccusasamanantare 11- lokam volokento alavakakumarassa tinnam maggaphalanam upanissayam disva "ayam kumaro kappasatasahassam patthitapatthano devaloka cavitva alavakaranno gehe nibbatto, annam alabhanto sveva 12- kumaram @Footnote: 1 Si.,i. gehe nibbatto 2 Si.,i.,cha.Ma. bhattacatiya 3 Ma. migavadhaya, @cha.,i. migavatthaya 4 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati 5 Si. laketva, cha.Ma. lagetva @6 Si.,i. vatatapakilantataya 7 Ma. sitacchayam, cha. sandacchayam 8 Si. ekena purisena @9 Si.,i.,cha.Ma. catibhattam. evamaparipi 10 Si.,i. daharakumara @11 cha.Ma. paccusasamayante 12 cha.Ma.,i. kumaram alabhanta sve

--------------------------------------------------------------------------------------------- page343.

Patibhattena saddhim gahetva gacchissati"ti cintetva sayanhasamaye annatakavesena alavakassa yakkhassa vasanatthanam 1- gantva tassa dovarikam gandhabbam 2- nama yakkham bhavanam pavisanatthaya yaci. So aha "bhagava tumhe pavisatha, mayham pana alavakassa anarocanam nama ayuttan"ti. So himavante yakkhasamagamam gatassa alavakassa santikam agamasi. Satthapi tam bhavanam pavisitva alavakassa nisidanapallanke nisidi. Tasmim samaye satagirahemavata alavakassa bhavanamatthakena yakkhasamagamam gacchanta attano gamane asampajjamane "kim nu kho karanan"ti avajjenta sattharam alavakassa bhavane nisinnam disva satthu santikam gantva vanditva yakkhasamagamam gantva alavakassa tutthim pavedayimsu "mahalabho 3- te avuso alavaka, yassa 4- te sadevake loke aggapuggalo bhavane nisinno, gantva satthu santike dhammam sunahi"ti. So tesam katham sutva cintesi "ime ekassa samanassa mundakassa mama pallanke nisinnabhavam kathenti"ti anattamano 5- kodhabhibhuto hutva "ajja mayham etena samanena saddhim sangamo bhavissati, tattha me sahaya nama hotha"ti 6- dakkhinapadam ukkhipitva satthiyojanamattam pabbatakutam akkami, tam bhijjitva 7- dvidha ahosi. Tato patthaya alavakayuddham vittharetabbam. Alavako pana sabbarattim tathagatena saddhim nanakarena 8- yujjhantopi yankinci 9- katum asakkonto sattharam upasankamitva attha panhe pucchi, sattha vissajjesi. Desanapariyosane sotapattiphale patitthasi. Vittharato 10- kathetukamena alavakasuttavannana 11- oloketabba. Punadivase utthite arune patibhattaharanavelaya 12- sakalanagare gahetabbayuttakam darakam adisva ranno arocesum. Raja aha "ganhitum ayuttatthane pana atthi tata"ti. Ama deva ajja rajakule putto jatoti. Gacchatha tata, mayam @Footnote: 1 cha.Ma.,i. bhavanadvaram 2 cha.Ma.,i. gadrabham 3 cha.,i. labha 4 Ma. yam @5 Si.,i. tato 6 Si.,i. hontiti 7 Si. bhinditva 8 cha.Ma. nanappakarena @9 cha.Ma. kinci 10 cha.Ma.,i. vittharetva @11 sa.pa. 1/246/300 12 cha.Ma.,i. catibhattaharanavelaYu. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page344.

Jivanta puttam labhissama, patibhattena nam pesethati. Te deviyapi kandamanaya 1- darakam gahetva patibhattena saddhim alavakassa bhavanatthanam gantva "handa 2- ayya tava bhagam sampaticcha"ti ahamsu. Alavako tesam katham sutva ariyasavakatta lajjamano 3- adhomukho nisidi. Atha nam sattha aha "idani te alavaka lajjanakiccam natthi, darakam gahetva mama hatthe thapehi"ti. Rajapurisa alavakakumaram alavakassa hatthe thapesum, alavako tam adaya dasabalassa hatthe thapesi, sattha pana ganhitva 4- puna alavakassa hatthe thapesi, alavako tam gahetva rajapurisanam hatthe thapesi. Itissa hatthato hattham gatatta "hatthako alavako"tveva namam akamsu. Atha nam te rajapurisa tutthamanasa adaya ranno santikam agamamsu. Raja tam disva "ajja patibhattam na sampaticchati"ti sannam katva "kasma tata evameva agatattha"ti aha. Deva rajakulassa tutthi ca vuddhi ca, sattha alavakassa bhavane nisiditva alavakam dametva upasakatte patitthapetva kumaram amhakam dapesiti. Satthapi alavakam pattacivaram gahapetva alavinagarabhimukho payasi. So nagaram upasankamanto lajjitvava paccosakkati. 5- Sattha nam oloketva "lajjasi alavaka"ti pucchi. Ama bhante nagaravasino mam nissaya matimaranam 6- puttadaramarananca papunimsu, te mam passitva dandehipi ledduhipi usuhipi 7- paharissanti. Tasma osakkami bhanteti. "alavaka natthi te maya saddhim gacchantassa bhayam, vissattho ehi"ti vatva nagarassa avidure thane vanasande atthasi. Alavakarajapi nagare gahetva satthu paccuggamanam gato. Sattha sampattaparisaya dhammam desesi, desanavasane caturasiti panasahassani amatapanam pivimsu. Te alavakassa tattheva vasanatthanam gantva 8- anusamvaccharam balikammam patthapesum. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. vikkandamanaya 2 Si.,i. handa ganha 3 Si.,i.,cha.Ma. lajjamano @4 cha.Ma.,i. patigganhitva 5 cha.Ma. osakkati 6 Si.,i.,cha.Ma. matimaranam pitimaranam @7 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati 8 cha.Ma.,i. katva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page345.

Alavakopi nagare dhammikaya rakkhaya sanganhi. Sopi alavakakumaro vuddhippatto satthu dhammadesanam sutva tini maggaphalani pativijjhi. So sabbakalam ariyasavakaupasakanam pancahi satehi 1- parivarito 2- carati. Athekadivasam pancasatehi 3- upasakehi saddhim satthu santikam gantva vanditva ekamantam nisidi. Sattha suvinitam parisam disva "mahati te alavaka parisa, katham tam sanganhi"ti 4- aha. Bhagava danena tussantam danena sanganhami, piyavacanena tussantam piyavacanena sanganhami, uppannesu kiccesu tesam nittharanakaranena 5- tussantam uppannakiccanittharanena sanganhami, samanadanena 6- tussantam samanattataya sanganhamiti. Evametam vatthu samutthitam. Atha sattha aparabhage jetavane nisiditva upasake thanantaresu thapento hatthakam alavakam catuhi sangahavatthuhi parisam sanganhantanam aggatthane thapesiti. Mahanamasakkavatthu [252] Pancame panitadayakananti panitarasadayakanam mahanamo sakko aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatto satthu dhammakatham sunanto sattharam ekam upasakam panitarasadayakanam aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade kapilavatthupure sakkarajakule 7- nibbattitva vayappatto dasabalassa pathamadassaneneva 8- sotapattiphale patitthasi. Athekasmim samaye sattha veranjayam vassavasam vasitva anupubbena kapilavatthupuram gantva nigrodharame pativasati. Mahanamo "sattha agato"ti sutva satthu santikam gantva abhivadetva ekamantam nisinno sattharam evamaha "bhagava sutametam `bhikkhusamgho kira veranjayam bhikkhacarena kilamati'ti, mama catumasam bhikkhusamghassa @Footnote: 1 Ma. parivarasatehi 2 cha.Ma.,i. parivuto 3 cha.Ma.,i. tehi 4 cha.Ma.,i. sangahasiti @5 Si.,i.,cha.Ma. nittharanena 6 cha.Ma. samanattatthanena 7 cha.Ma.,i. sakyarajakule @8 Si.,i. pathamakadassaneyeva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page346.

Patijagganapatinnam detha, aham bhikkhusamghassa sarire ojam pavesessami"ti. Sattha adhivasesi. So satthu adhivasanam viditva punadivasato patthaya buddhappamukham bhikkhusamgham panitabhojaniyacatumadhuradihi 1- patijaggitva puna catumasam patinnam gahetva atthamase puretva puna catumasam patinnam gahetva sakalasamvaccharam patijaggi. Sattha tato param patinnam nadasi. Mahanamo pana tato patthaya aparaparam sampattabhikkhusamghassa teneva niyamena sakkaram karoti, tassa so guno sakalajambudipe pakato jato. Evametam vatthu samutthitam. Sattha pana aparabhage jetavane nisiditva mahanamam sakkam panitadayakanam aggatthane thapesiti. Uggagahapativatthu [253] Chatthe manapadayakananti manapacittarucitabhojanadayakanam uggo gahapati vesaliko aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatto aparabhage satthu dhammakatham sunanto sattharam ekam upasakam manapadayakanam aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade vesaliyam setthikule nibbatti. Tassa jatakale namam aniyamitam. Aparabhage panassa attabhavopi uggato ahosi samiddho, alankatatoranam viya ussitacittapato viya ca ativirocittha. Gunapissa uggata ahesum. So imesam dvinnampi uggatatta uggasetthitveva sankham gato. So panayam dasabalassa pathamadassaneneva sotapattiphale patitthaya aparabhage tinipi maggaphalani sacchakasi. So attano mahallakakale rahogato nisiditva cintesi "yam yam mayham piyam manapam, tam tadeva dasabalassa dassami, idam me satthu sammukhapi 2- sutam `manapadayi labhate manapan"ti. Athassa etadahosi "api nu kho me cittam janitva sattha nivesanadvaram agaccheyya"ti. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. panitarasabhojanacatumadhuradihi 2 Si. santikapi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page347.

Satthapi kho tassa cittam natva bhikkhusamghaparivuto nivesanadvareyeva paturahosi. So "sattha agato"ti sutva ativiya ussahajato dasabalassa santikam gantva pancapatitthitena vanditva satthu pattam patiggahetva gharam pavesetva pannattavara- buddhasane sattharam, avasesaasanesu ca bhikkhusamgham nisidapetva buddhappamukham bhikkhusamgham nanaggarasehi parivisitva bhattakiccapariyosane ekamantam nisiditva evamaha "sammukha metam bhante bhagavato sutam sammukha patiggahitam nama `manapadayi labhate manapan'ti. Yam yam bhante mayham manapam, tam tam maya buddhappamukhassa bhikkhusamghassa dinnameva"ti sattharam pajanapetva tato patthaya yam yam tassa manapam, tam tam buddhappamukhassa bhikkhusamghassa deti. Tam pana sabbam pancakanipate uggasutte 1- vittharato agamissatiti. Evametam vatthu samutthitam. Sattha aparabhage jetavane viharanto tam upasakam manapadayakanam aggatthane thapesiti. Uggatagahapativatthu [254] Sattame samghupatthakananti bhikkhusamghassa upatthakanam hatthigamako uggato gahapati aggoti dasseti. Sopi kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatto aparabhage satthu dhammadesanam sutva sattharam ekam upasakam samghupatthakanam aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade hatthigame setthikule nibbatti, uggatakumarotissa namam akamsu. So aparabhage gharavase patitthito pitu accayena setthitthanam papuni. Tena samayena sattha bhikkhusamghaparivuto carikam caranto hatthigamam patva nagabhavanuyyane viharati, tada ayam uggatasetthi sattaham panamadamatto hutva natakehi parivuto nagabhavanuyyanam gantva paricarayamano dasabalam disva balavahirottappam paccupatthapesi. Athassa sattharam upasankamantassa sabbo suramado abbhattham agamasi. So sattharam @Footnote: 1 an.pancaka. 22/44/53 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page348.

Vanditva ekamantam nisidi. Athassa sattha dhammam desesi. Desanapariyosane tini maggaphalani pativijjhi. Tato patthaya nataka "tumhe yathasukham gacchatha"ti vissajjetva danabhirato hutva bhikkhusamghassa danameva deti. Devata rattibhagasamanantare agantva setthissa arocesi "gahapati asuko bhikkhu tevijjo, asuko bhikkhu chalabhinno, asuko silava, asuko dussilo"ti. So taya vacanam sutvapi gunam tava 1- yathabhutato janati, deyyadhammam pana samacitteneva deti. Satthu santike nisiditvapi tameva gunam katheti. Aparabhage sattha jetavane nisiditva tam gahapatim samghupatthakanam aggatthane thapesiti. Surambatthavatthu [255] Atthame aveccappasannananti avigacchanasabhavena acalena pasadena samannagatanam suro ambattho 2- aggoti dasseti. Ayam kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatto satthu dhammakatham sutva sattharam ekam upasakam aveccappasannanam aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade savatthiyam setthikule nibbatti, surambatthotissa namam akamsu. So aparabhage vayappatto gharavase patitthaya annatitthiyanam upatthako hutva carati. Atha sattha paccusasamaye lokam volokento tassa sotapattimaggahetum disva bhikkhacaravelaya nivesanadvaram agamasi. So dasabalam disva cintesi "samano gotamo mahakule ceva jato, loke ca atipannato, 3- tenassa santikam agamanam nama na yuttan"ti. So satthu santikam gantva padesu vanditva pattam gahetva gharam pavesetva maharahe pallanke nisidapetva bhikkham datva bhattakiccapariyosane ekamantam nisidi. Sattha tassa cariyavasena dhammam desesi. Desanapariyosane sotapattiphale patitthahi. Satthapi tam dametva viharameva gato. @Footnote: 1 Si. gunavante 2 Ma.,ka. surabandho 3 cha.Ma. abhinnato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page349.

Tato maro cintesi "ayam surambattho nama amhakam santako, sattha panassa ajja geham gato, kim nu kho satthu dhammam sutva maggapatubhavam akaritthati yavassa mama visaya atikkantabhavam va anatikkantabhavam va janami"ti attano kamarupitaya dasabalassa sarikkhakam rupam mapetva civaragahanampi pattagahanampi buddhakappeneva gantva dvattimsalakkhanadharo hutva surambatthassa gehadvare atthasi. Surambatthopi "puna dasabalo agato"ti sutva "buddhanam aniyyanikagamanam nama natthi, kena nu kho karanena agato"ti vegena "dasabalo"ti sannaya tassa santikam gantva abhivadetva ekamantam thito "bhante tumhe idaneva imasmim gehe bhattakiccam katva gata, kim nu kho karanam paticca puna agatattha"ti aha. "surambattha maya dhammam kathentena ekam anupadharetva kathitam atthi, maya hi pancakkhandha `sabbeva anicca dukkha anatta'ti kathita, na pana te sabbeva evarupa. Ekacce hi khandha nicca dhuva sassata atthi"ti aha. Tato surambattho cintesi "ayam katha ativiya bhariya. Buddhananhi dvekatha nama natthiti upadharitva dasabalassa 1- maro nama patipakkho, addha ayam maro bhavissati"ti cintetva "marosi tvan"ti aha. Ariyasavakena kathitakatha tassa pharasuppaharo viya ahosi, tasma sakabhavena santharetum asakkonto "ama surambattha aham maro"ti aha. "tadisanam maranam satampi sahassampi agantva mama saddham caletum na sakkonti, mahagotamo dasabalo mayham dhammam desento `sabbe sankhara anicca'ti bodhetva desesi, ma me gharadvare tittha"ti accharam pahari. Maro tassa vacanam sutva paticaritva 2- kathetum asakkonto tatthevantaradhayi. Surambatthopi sayanhasamaye satthu santikam gantva marena katakiriyam kathetva "bhante evam maro mama saddham caletum vayamittha"ti aha. Sattha tadeva karanam atthuppattim katva imasmim sasane surambattham aveccappasannanam aggatthane thapesiti. @Footnote: 1 Si.,i.,cha.Ma. buddhanam hi anupadharetva kathanam nama natthi, dasabalassa @2 cha.Ma. patippharitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page350.

Jivakavatthu [256] Navame puggalappasannananti puggaliyappasadena samannagatanam upasakanam jivako komarabhacco aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatto satthu dhammakatham sunanto sattharam ekam upasakam puggalappasannanam aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade rajagahanagare abhayam rajakumaram paticca salavatiya nama rupupajiviniya kucchismim nibbatto. Rupupajiviniyo ca nama vijatakale sace putto hoti, chaddenti. Sace dhita, patijagganti. Iti sa tam darakam kattarasuppakena sankarakute chaddapeti. Atha nam abhayo rajakumaro rajupatthanam gacchantam tam disva "kim bhane etam kakehi paripunnan"ti purise 1- pesetva "darako deva"ti vutte "jivati bhane"ti. "jivati deva"ti sutva attano antepure posapeti. Tassa jivatiti kathitatta jivakoti namam akamsu, kumarena posapitoti komarabhaccotissa namam akamsuti. So attano solasavassuddesikakale takkasilam gantva vejjasippam ugganhitva bimbisararanno santika sakkaram labhitva candapajjotassa ranno rogam phasum akasi. So tassa panca tandulasakatasatani solasa kahapanasahassani dussasahassaparivaram 2- anaggham siveyyakam dussayuganca pesesi. Tasmim samaye sattha rajagaham upanissaya gijjhakute pabbate viharati. Jivako satthu ussannadhatuke kaye virecanam datva bhesajjam karonto "cattaro paccaya mama santakava hontu"ti sattharam attano vihare vasapetva satthu bhesajjam katva tam dussayugam upanetva "idam bhante tumheyeva paribhogam karotha"ti vatva tena saddhim laddham dussasahassam bhikkhusamghassa adasi. Ayamettha sankhepo, vittharena pana jivakavatthu khandhake 3- agatameva. Sattha aparabhage jetavane viharanto jivakam komarabhaccam puggalappasannanam aggatthane thapesiti. @Footnote: 1 cha.,i. samparikinnanti manusse 2 Si.,i. rupasahassaparivaram @3 vi.maha. 5/326/123 civarakkhandhaka

--------------------------------------------------------------------------------------------- page351.

Nakulapitugahapativatthu [257] Dasame vissasakananti vissasakam katham kathentanam upasakanam antare nakulapita gahapati aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatto satthu dhammadesanam sunanto sattharam ekam upasakam vissasakanam aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade bhaggaratthe sumsumaragirinagare 1- setthikule nibbatti. Satthapi kho bhikkhusamghaparivuto carikancaramano tam nagaram patva bhesakalavane viharati. Athayam nakulapita gahapati sumsumaragirivasihi saddhim satthu santikam gantva pathamadassaneneva so ca bhariya ca dasabalam "ayam amhakam putto"ti sannam patitthapetva ubhopi satthu padesu patitva "tata tvam ettakam kalam amhe chaddetva kaham vicarasi"ti ahamsu. Ayam kira nakulapita gahapati pubbepi panca jatisatani dasabalassa pita ahosi, panca jatisatani cullapita, panca jatisatani mahapita, panca jatisatani matulo, nakulamatapi panca jatisatani mata ahosi, panca jatisatani culamata, panca jatisatani mahamata, panca jatisatani pituccha. Iti digharattam anugatasinehatta dasabalam disvava "putto"ti sannam katva santhatum nasakkhimsu. Sattha yava tesam cittam sannattim nagacchati, tava "apetha"ti navoca. Atha nesam yathamaneneva satim patilabhitva majjhattabhutanam asayam natva dhammam desesi. Desanapariyosane ubhopi sotapattiphale patitthahimsu. Sattha aparabhage tesam mahallakakale puna tam bhagganagaram agamasi. Te "sattha agato"ti sutva satthu santikam gantva pancapatitthitena vanditva svatanaya nimantetva punadivase attano nivesane buddhappamukham bhikkhusamgham nanaggarasehi bhojanehi parivisitva sattharam katabhattakiccam upasankamitva ekamantam nisidimsu. Ekamantam nisinno @Footnote: 1 Ma. samsumaragirinagare, cha. susumaragirinagare

--------------------------------------------------------------------------------------------- page352.

Kho nakulapita gahapati bhagavantam etadavoca "yato me bhante nakulamata gahapatani daharasseva dahara anita, nabhijanami nakulamataram gahapatanim manasapi aticarita, 1- kuto pana kayena. Iccheyyama mayam bhante dittheva dhamme annamannam passitum abhisamparayanca annamannam passitun"ti. Nakulamatapi kho gahapatani bhagavantam etadavoca "yatoham bhante nakulapituno gahapatissa daharasseva dahara anita, nabhijanami nakulapitaram gahapatim manasapi aticarita, kuto pana kayena. Iccheyyama mayam bhante dittheva dhamme annamannam passitum abhisamparayanca annamannam passitun"ti. Athaparabhage sattha jetavane nisiditva upasake patipatiya thanantaresu thapento imam imesam dvinnampi katham atthuppattim katva nakulapitaram gahapatim vissasakanam aggatthane thapesiti. Dasasuttapatimanditaya upasakapaliya vannana nitthita. --------------- @Footnote: 1 Si. aticaritta


             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 336-352. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=8017&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=8017&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=151              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=716              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=669              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=669              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]