ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.1)

                            6. Chatthavagga
                          tapussa-bhallikavatthu
     [248] Upasakapaliya vannanayam 1- pathame pathamam saranam gacchantananti
sabbapathamam saranam gacchantanam tapusso 2- ca bhalliko cati ime dve vanija
aggati dasseti. Ime kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe patisandhim gahetva
aparabhage satthu dhammadesanam sunanta sattharam dve upasake pathamam saranam gacchantanam
aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthayimsu. Te
kappasatasahassam devamanussesu samsaritva amhakam bodhisattassa sabbannutananappattito
puretarameva asitanjananagare kutumbikagehe nibbattimsu. Jetthabhatiko tapusso nama
ahosi, kanittho bhalliko nama.
     Te aparena samayena gharavasam vasanta kalena kalam panca sakatasatani
yojapetva vanijakammam 3- karonta caranti. Tasmim samaye amhakam bodhisatto
sabbannutam patva sattasattaham bodhimande viharitva atthame sattahe rajayatanamule
nisidi. Tasmim samaye te vanija pancamattehi sakatasatehi tam thanam anuppatta
ahesum. Tesam pancame 4- anantare attabhave mata tasmim padese devata hutva
nibbatti. Sa cintesi "idani buddhanam aharam 5- laddhum vattati. Na hi sakka
ito param niraharehi 6- yapetum. Ime ca me putta imina thanena 7- gacchanti,
tehi ajja buddhanam pindapatam datum 8- vattati"ti pancasu sakatasatesu yuttagonanam
gamanupacchedam akasi. Te "kim nametan"ti nanavidhani nimittani olokenti.
Atha nesam kilamanabhavam natva ekassa purisassa sarire adhimuccitva "kimkarana
kilamatha, tumhakam anno yakkhavatto va bhutavatto va nagavatto va natthi,
@Footnote: 1 Si.,i. upasakapaliyam, Ma. upasakapalivannanaya 2 Si.,i. tapasso
@3 Si.,i. vanijjakammam  4 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati  5 cha.Ma.,i. aharo
@6 Ma. niraharena 7 cha.Ma. maggena 8 cha.Ma.,i. dapetum
Aham pana vo pancame attabhave 1- mata imasmim thane bhummadevata hutva nibbatta.
Esa dasabalo rajayatanamule nisinno, tassa pathamapindapatam detha"ti.
     Te tassa katham sutva tutthamanasa hutva manthanca madhupindikanca suvannathalena
adaya satthu santikam gantva "imam bhojanam patigganhatha bhante"ti ahamsu. Sattha
atitabuddhanam acinnam olokesi, athassa cattaro maharajano selamaye cattaro
patte upanamesum. Sattha "tesam mahapphalam hotu"ti cattaropi patte "ekova patto
hotu"ti adhitthasi. Tasmim khane te vanija tathagatassa patte manthanca madhupindikanca
patitthapetva paribhuttakale udakam datva bhattakiccapariyosane sattharam abhivadetva
ekamantam nisidimsu. Atha nesam sattha dhammam desesi, desanapariyosane dvepi jana
dvevacike sarane patitthaya sattharam abhivadetva attano nagaram gantukama "bhante
amhakam paricaranacetiyam detha"ti ahamsu. 2- Sattha dakkhinahatthena sisam paramasitva
parimajjitva 3- dvinnampi jananam attha kesadhatuyo 4- adasi. Te ubhopi jana
dhatuyo 5- suvannasamugge 6- thapetva attano nagaram netva asitanjananagaradvare
jivakesadhatuyo cetiye 7- patitthapesum. Uposathadivase 8- cetiyato nilarasmi niggacchati.
9- Evametam vatthu samutthitam. Sattha pana aparabhage jetavane nisiditva upasake
patipatiya thanantaresu thapento ime dve jane pathamam saranam gacchantanam aggatthane
thapesiti.
                         Anathapindikasetthivatthu
     [249] Dutiye dayakananti danabhiratanam sudatto gahapati anathapindiko
aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatto satthu
dhammakatham sunanto sattharam ekam upasakam dayakanam aggatthane thapentam disva
@Footnote: 1 cha.,i. atitattabhave  2 cha.Ma. vadimsu  3 cha.Ma. ayam patho na dissati
@4 Si.,i. kesadhatumutthiyo  5 cha.Ma. kesadhatuyo  6 Si.,i.,cha.Ma. suvannasamuggesu
@7 cha.Ma.,i. cetiyam  8 Si.,i. uposathadivase uposathadivase  9 cha.Ma. nilarasmiyo
@niggacchanti
Adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam devamanussesu samsaritva
imasmim buddhuppade savatthiyam sumanasetthissa gehe nibbatti, sudattotissa namam
akamsu.
     So aparabhage gharavase patitthito dayako danapati hutva teneva gunena
patthatanamadheyyo 1- anathapindiko nama ahosi. So pancahi sakatasatehi bhandam adaya
rajagahe attano piyasahayakassa setthino geham gantva tattha buddhassa bhagavato
uppannabhavam sutva balavapaccusakale devatanubhavena vivatena dvarena sattharam
upasankamitva dhammam sutva sotapattiphale patitthaya dutiyadivase buddhappamukhassa
bhikkhusamghassa mahadanam datva savatthiyam agamanatthaya satthu patinnam gahetva
antaramagge pancacattalisayojanamagge satasahassam satasahassam datva yojanikavihare
karetva jetavanam kotisantharena santharitva attharasahi kotihi kinitva attharasahi
kotihi viharam karetva vihare nitthite catunnam parisanam purebhattapacchabhattesu
yadicchakam danam dadanto attharasahi kotihi viharamaham nitthapesi. Viharamaho navahi
masehi nitthanam agamasi, "pancahi"ti apare. Tesam 2- pana sabbacariyanam vivado natthi.
     Evam catupannasakotidhanam vissajjetva niccakalam gehe evarupam danam pavattesi.
Devasikam panca salakabhattasatani honti, panca pakkhikabhattasatani, panca salakayagusatani,
panca pakkhikayagusatani panca dhuvabhattasatani, 3- panca agantukabhattasatani,
panca gamikabhattasatani, panca gilanabhattasatani, panca gilanopatthakabhattasatani,
panca asanasatani gehe niccam pannattaneva hontiti. Atha nam aparabhage sattha
jetavane nisinno upasake patipatiya thanantaresu thapento dayakanam aggatthane
thapesiti.
@Footnote: 1 i. pattanamadheyyo  2 Si.,i.,cha.Ma. temase  3 cha.,i. dhurabhattasatani
                           Cittagahapativatthu
     [250] Tatiye dhammakathikananti dhammakathikaupasakanam citto gahapati aggoti dasseti.
So kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatto aparabhage dhammakatham sunanto
sattharam ekam upasakam dhammakathikanam aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva
tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam devamanussesu samsaritva kassapabuddhakale
migaluddakagehe nibbatto aparabhage arannakammam katum samatthakale ekadivasam deve
vassante migamaranatthaya sattim 1- adaya arannam gantva migarupani olokento
ekasmim akatapabbhare sasisam pamsukulam parupitva pasanaphalake nisinnam ekam bhikkhum
disva "eko ayyo samanadhammam karonto nisinno bhavissati"ti sannam uppadetva
vegena gharam gantva ekasmim uddhane hiyyo abhatam mamsam, ekasmim bhattam pacapetva
pindapatacarike dve bhikkhu disva tesam pattam adaya pannattasane nisidapetva
bhikkham samadapetva "ayye parivisatha"ti annam 2- anapetva tam bhattam kute 3-
pakkhipitva pattena 4- mukham bandhitva kutam adaya gacchanto antaramagge
nanavidhani pupphani ocinitva pattaputakena 5- gahetva therassa nisinnatthanam
gantva kutam otaretva ekamantam thapetva "mayham bhante sangaham karotha"ti vatva
therassa pattam adaya bhattassa puretva therassa hatthe thapetva 6- tehi
missakapupphehi theram pujetva ekamante thito "yathayam rasapindapatena saddhim pupphapuja
cittam paritoseti, evam nibbattanibbattatthane me pannakarasahassani ceva
agacchantu pancavannam kusumavassanca vassatu"ti aha.
     Thero tassa upanissayam disva dvattimsakarakammatthanam acikkhitva adasi.
So yavajivam kusalam katva devaloke nibbatti, nibbattatthane jannukamattena
@Footnote: 1 Si.,i. satthim  2 cha.Ma. anne  3 Si.,i. kutake
@4 cha.Ma.,i. pannena  5 Ma. bhattakutena  6 cha.Ma.,i. patitthapetva
Odhina dibbapupphavassam vassi, sayanca annahi devatahi adhikatarena yasena 1- samannagato
ahosi. So ekam buddhantaram devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade
magadharatthe macchikasandanagare setthikule nibbatti, jatakalevassa sakalanagare
jannukamattena odhina pancakusumavassam 2- vassi. Athassa matapitaro "amhakam putto
attanava attano namam gahetva agato, jatadivasepi 3- sakalanagaram pancavannehi
pupphehi vicittam jatan"ti cittakumarotissa namam akamsu.
      So aparabhage gharavase patitthito pitu accayena tasmim nagare setthitathanam papuni.
Tasmim samaye pancavaggiyattheranam antare 4- mahanamatthero nama macchikasandanagaram
agamasi. Citto gahapati tassa iriyapathe pasiditva pattam adaya geham anetva 5-
pindapatena patimanetva katabhattakiccam ambatakaramam nama uyyanam netva tatthassa
vasanatthanam karetva nibaddham attano gehe pindapatam gahetva vasanatthaya patinnam
ganhi. Theropissa upanissayam disva dhammam desento salayatanavibhattimeva desesi.
Citto gahapati purimabhave madditasankharataya nacirasseva anagamiphalam sampapuni.
Athekadivasam isidattatthero tattha gantva viharanto setthissa nivesane
bhattakiccapariyosane ayasmata therena panham vissajjetum asakkontena ajjhittho
upasakassa panham vissajjetva tena pubbe gihisahayakabhave nate "na idani
idha vatthabban"ti yathasukham pakkami. Punekadivasam setthi gahapati mahanamattheram
iddhipatihariyakaranatthaya 6- yaci. Sopi tassa tejosamapattipatihariyani 7-
dassetva "idani idha vasitum na yuttan"ti yathasukham pakkami.
     Athekadivasam dve aggasavaka bhikkhusahassaparivara ambatakaramam agamamsu. 8-
Setthi gahapati tesam mahasakkaram sajjesi. Sudhammatthero tam apasadamano 9- setthim
tilasangulikavadena khumsetva tena panamito satthu santikam gantva ovadam labhitva
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. rupena 2 cha.Ma.,i. pancavannakusumavassam 3 cha.Ma.,i. jatadivasevassa
@4 cha.Ma.,i. abbhantaro   5 Si.,i. netva  6 cha.Ma. iddhipatihariyakaranattham
@7 cha.Ma.,i. tejosamapattipatihariyam  8 Ma. agamamsu   9 cha.Ma.,i. asahamano
Dasabalassa ovade thito cittagahapatim khamapetva tattheva ambatakarame viharanto
vipassanam vaddhetva arahattam papuni. Tada upasako cintesi "aham dasabalam
adisvava ciram vitinamesim, satthu santikam gacchantena pana ayuttam tucchahatthena
gantun"ti pancahi sakatasatehi telamadhuphanitadini adaya "ye dasabalam passitukama,
te maya saddhim  agacchantu"ti nagare bherincarapetva dvihi purisasahassehi parivuto
sattharam passitum pakkami. Yojane yojane magge 1- devata pannakaram upatthapesum.
So satthu santikam gantva pancapatitthitena sattharam vandati, 2- tasmim khane akasa
pancavannapupphavassam 3- vassi.
     Sattha tassa ajjhasayavasena tesam 4- salayatanavibhattimeva kathesi. Tassa addhamasamattam
dasabalassa danam dentassapi sakanivesanato nitani tandulatelamadhuphanitadini na khiyimsu.
Rajagahavasikehi pahitapannakarova alam ahosi. Sopi sattharam passitva attano nagaram
gacchanto sakatehi abhatam sabbam bhikkhusamghassa adasi. Sakatesu tucchesu jatamattesveva
5- devata satta ratanani purayimsu. Mahajanantare katha udapadi "yava
sakkarasammanappatto vatayam citto gahapati"ti. Tam sutva sattha dhammapade imam
gathamaha:-
      "saddho silena sampanno     yasobhogasamappito
       yam yam padesam bhajati         tattha tattheva pujito"ti. 6-
     So tato patthaya ariyasavakanamyeva upasakanam pancahi purisasatehi 7- parivuto
vicarati. Atha nam sattha aparabhage upasake patipatiya thanantaresu thapento
cittasamyuttam 8- atthuppattim katva dhammakathikanam aggatthane thapesiti.
@Footnote: 1 Si.,i. timsayojanamagge, cha.Ma. timsayojane magge  2 cha.Ma.,i. vandi
@3 Si.,i. pancavannanam pupphanam pupphavassam, cha.Ma. pancavannanam pupphanam vassam
@4 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati 5 Ma. gatamattesveva
@6 khu.dha. 25/303/68 cittagahapativatthu  7 cha.Ma.,i. satehi
@8 sam.sala. 18/537/347 cittagahapatipucchasamyutta (sya)
                          Hatthakaalavakavatthu
     [251] Catutthe catuhi sangahavatthuhiti catubbidhena sangahavatthuna parisam
sanganhantanam hatthako alavako aggoti dasseti. Ayam kira padumuttarabuddhakale
hamsavatiyam kulaghare nibbatto aparabhage satthu dhammakatham sunanto sattharam catuhi
sangahavatthuhi samannagatam ekam upasakam thanantare thapentam disva adhikarakammam
katva tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim
buddhuppade alaviratthe alavinagare alavakassa ranno gehe patisandhim ganhi, 1-
sve bhattapatiya 2- saddhim alavakassa pesetabbo ahosi.
     Tatrayam anupubbikatha:- ekadivasam kira alavako raja migam vadhaya 3- arannam
gantva ekam migam anubandhitva ghatetva  dvidha 4- chinditva dhanukotiyam
laggetva 5- nivattitva agacchanto vatatapena kilantakayo 6- ekam sandacchayam 7-
nigrodhamulam pavisitva nisidi. Atha nam muhuttam daratham vinodetva nikkhamantam rukkhe
adhivattha devata "tittha tittha, bhakkhosi me"ti hatthe ganhi. So dalham gahitatta
annam upayam apassanto "devasikam te ekekapurisena 8- saddhim patibhattam 9-
pesissami"ti vatva nagaram gato. Tato patthaya bandhanagarato ekekamanussena saddhim
patibhattam pesesi. Eteneva niyamena bandhanagare manussesu khinesu "mahallakamanussesu
gayhamanesu ratthakhobho hoti"ti te agahetva dahare kumare ganhitum arabhimsu. Tato
patthaya nagare darakamataro 10- ca gabbhiniyo ca annam rattham gacchanti.
     Tasmim samaye sattha paccusasamanantare 11- lokam volokento alavakakumarassa
tinnam maggaphalanam upanissayam disva "ayam kumaro kappasatasahassam patthitapatthano
devaloka cavitva alavakaranno gehe nibbatto, annam alabhanto sveva 12- kumaram
@Footnote: 1 Si.,i. gehe nibbatto  2 Si.,i.,cha.Ma. bhattacatiya  3 Ma. migavadhaya,
@cha.,i. migavatthaya  4 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati 5 Si. laketva, cha.Ma. lagetva
@6 Si.,i. vatatapakilantataya  7 Ma. sitacchayam, cha. sandacchayam  8 Si. ekena purisena
@9 Si.,i.,cha.Ma. catibhattam. evamaparipi  10 Si.,i. daharakumara
@11 cha.Ma. paccusasamayante  12 cha.Ma.,i. kumaram alabhanta sve
Patibhattena saddhim gahetva gacchissati"ti cintetva sayanhasamaye annatakavesena
alavakassa yakkhassa vasanatthanam 1- gantva tassa dovarikam gandhabbam 2- nama yakkham
bhavanam pavisanatthaya yaci. So aha "bhagava tumhe pavisatha, mayham pana alavakassa
anarocanam nama ayuttan"ti. So himavante yakkhasamagamam gatassa alavakassa santikam
agamasi. Satthapi tam bhavanam pavisitva alavakassa nisidanapallanke nisidi.
     Tasmim samaye satagirahemavata alavakassa bhavanamatthakena yakkhasamagamam
gacchanta attano gamane asampajjamane "kim nu kho karanan"ti avajjenta sattharam
alavakassa bhavane nisinnam disva satthu santikam gantva vanditva yakkhasamagamam
gantva alavakassa tutthim pavedayimsu "mahalabho 3- te avuso alavaka, yassa 4- te
sadevake loke aggapuggalo bhavane nisinno, gantva satthu santike dhammam sunahi"ti.
So tesam katham sutva cintesi "ime ekassa samanassa mundakassa mama pallanke
nisinnabhavam kathenti"ti anattamano 5- kodhabhibhuto hutva "ajja mayham etena samanena
saddhim sangamo bhavissati, tattha me sahaya nama hotha"ti 6- dakkhinapadam ukkhipitva
satthiyojanamattam pabbatakutam akkami, tam bhijjitva 7- dvidha ahosi. Tato patthaya
alavakayuddham vittharetabbam. Alavako pana sabbarattim tathagatena saddhim nanakarena 8-
yujjhantopi yankinci 9- katum asakkonto sattharam upasankamitva attha panhe
pucchi, sattha vissajjesi. Desanapariyosane sotapattiphale patitthasi.
Vittharato 10- kathetukamena alavakasuttavannana 11- oloketabba.
     Punadivase utthite arune patibhattaharanavelaya 12- sakalanagare gahetabbayuttakam
darakam adisva ranno arocesum. Raja aha "ganhitum ayuttatthane pana
atthi tata"ti. Ama deva ajja rajakule putto jatoti. Gacchatha tata, mayam
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. bhavanadvaram  2 cha.Ma.,i. gadrabham  3 cha.,i. labha  4 Ma. yam
@5 Si.,i. tato  6 Si.,i. hontiti 7 Si. bhinditva  8 cha.Ma. nanappakarena
@9 cha.Ma. kinci  10 cha.Ma.,i. vittharetva
@11 sa.pa. 1/246/300  12 cha.Ma.,i. catibhattaharanavelaYu. evamuparipi
Jivanta puttam labhissama, patibhattena nam pesethati. Te deviyapi kandamanaya 1-
darakam gahetva patibhattena saddhim alavakassa bhavanatthanam gantva "handa 2- ayya
tava bhagam sampaticcha"ti ahamsu. Alavako tesam katham sutva ariyasavakatta
lajjamano 3- adhomukho nisidi. Atha nam sattha aha "idani te alavaka lajjanakiccam
natthi, darakam gahetva mama hatthe thapehi"ti. Rajapurisa alavakakumaram alavakassa
hatthe thapesum, alavako tam adaya dasabalassa hatthe thapesi, sattha pana ganhitva 4-
puna alavakassa hatthe thapesi, alavako tam gahetva rajapurisanam hatthe thapesi.
Itissa hatthato hattham gatatta "hatthako alavako"tveva namam akamsu.
     Atha nam te rajapurisa tutthamanasa adaya ranno santikam agamamsu. Raja
tam disva "ajja patibhattam na sampaticchati"ti sannam katva "kasma tata
evameva agatattha"ti aha. Deva rajakulassa tutthi ca vuddhi ca, sattha alavakassa
bhavane nisiditva alavakam dametva upasakatte patitthapetva kumaram amhakam
dapesiti. Satthapi alavakam pattacivaram gahapetva alavinagarabhimukho payasi.
So nagaram upasankamanto lajjitvava paccosakkati. 5- Sattha nam oloketva "lajjasi
alavaka"ti pucchi. Ama bhante nagaravasino mam nissaya matimaranam 6- puttadaramarananca
papunimsu, te mam passitva dandehipi ledduhipi usuhipi 7- paharissanti.
Tasma osakkami bhanteti. "alavaka natthi te maya saddhim gacchantassa bhayam,
vissattho ehi"ti vatva nagarassa avidure thane vanasande atthasi. Alavakarajapi
nagare gahetva satthu paccuggamanam gato. Sattha sampattaparisaya dhammam desesi,
desanavasane caturasiti panasahassani amatapanam pivimsu. Te alavakassa tattheva
vasanatthanam gantva 8- anusamvaccharam balikammam patthapesum.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. vikkandamanaya  2 Si.,i. handa ganha  3 Si.,i.,cha.Ma. lajjamano
@4 cha.Ma.,i. patigganhitva  5 cha.Ma. osakkati  6 Si.,i.,cha.Ma. matimaranam pitimaranam
@7 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati  8 cha.Ma.,i. katva
     Alavakopi nagare dhammikaya rakkhaya sanganhi. Sopi alavakakumaro
vuddhippatto satthu dhammadesanam sutva tini maggaphalani pativijjhi. So sabbakalam
ariyasavakaupasakanam pancahi satehi  1- parivarito 2- carati. Athekadivasam pancasatehi 3-
upasakehi saddhim satthu santikam gantva vanditva ekamantam nisidi. Sattha
suvinitam parisam disva "mahati te alavaka parisa, katham tam sanganhi"ti 4- aha. Bhagava
danena tussantam danena sanganhami, piyavacanena tussantam piyavacanena sanganhami,
uppannesu kiccesu tesam nittharanakaranena 5- tussantam uppannakiccanittharanena
sanganhami, samanadanena 6- tussantam samanattataya sanganhamiti. Evametam vatthu
samutthitam. Atha sattha aparabhage jetavane nisiditva upasake thanantaresu thapento
hatthakam alavakam catuhi sangahavatthuhi parisam sanganhantanam aggatthane thapesiti.
                          Mahanamasakkavatthu
     [252] Pancame panitadayakananti panitarasadayakanam mahanamo sakko
aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatto satthu
dhammakatham sunanto sattharam ekam upasakam panitarasadayakanam aggatthane thapentam
disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam devamanussesu
samsaritva imasmim buddhuppade kapilavatthupure sakkarajakule 7- nibbattitva
vayappatto dasabalassa pathamadassaneneva 8- sotapattiphale patitthasi.
     Athekasmim samaye sattha veranjayam vassavasam vasitva anupubbena kapilavatthupuram
gantva nigrodharame pativasati. Mahanamo "sattha agato"ti sutva satthu
santikam gantva abhivadetva ekamantam nisinno sattharam evamaha "bhagava sutametam
`bhikkhusamgho kira veranjayam bhikkhacarena kilamati'ti, mama catumasam bhikkhusamghassa
@Footnote: 1 Ma. parivarasatehi  2 cha.Ma.,i. parivuto  3 cha.Ma.,i. tehi  4 cha.Ma.,i. sangahasiti
@5 Si.,i.,cha.Ma. nittharanena  6 cha.Ma. samanattatthanena  7 cha.Ma.,i. sakyarajakule
@8 Si.,i. pathamakadassaneyeva
Patijagganapatinnam detha, aham bhikkhusamghassa sarire ojam pavesessami"ti. Sattha
adhivasesi. So satthu adhivasanam viditva punadivasato patthaya buddhappamukham bhikkhusamgham
panitabhojaniyacatumadhuradihi 1- patijaggitva puna catumasam patinnam gahetva atthamase
puretva puna catumasam patinnam gahetva sakalasamvaccharam patijaggi. Sattha tato
param patinnam nadasi. Mahanamo pana tato patthaya aparaparam sampattabhikkhusamghassa
teneva niyamena sakkaram karoti, tassa so guno sakalajambudipe pakato jato.
Evametam vatthu samutthitam. Sattha pana aparabhage jetavane nisiditva mahanamam sakkam
panitadayakanam aggatthane thapesiti.
                           Uggagahapativatthu
     [253] Chatthe manapadayakananti manapacittarucitabhojanadayakanam uggo gahapati
vesaliko aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatto
aparabhage satthu dhammakatham sunanto sattharam ekam upasakam manapadayakanam aggatthane
thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam
devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade vesaliyam setthikule nibbatti.
Tassa jatakale namam aniyamitam. Aparabhage panassa attabhavopi uggato ahosi samiddho,
alankatatoranam viya ussitacittapato viya ca ativirocittha. Gunapissa uggata ahesum.
So imesam dvinnampi uggatatta uggasetthitveva sankham gato. So panayam dasabalassa
pathamadassaneneva sotapattiphale patitthaya aparabhage tinipi maggaphalani sacchakasi.
So attano mahallakakale rahogato nisiditva cintesi "yam yam  mayham piyam manapam,
tam tadeva dasabalassa dassami, idam me satthu sammukhapi 2- sutam `manapadayi labhate
manapan"ti. Athassa etadahosi "api nu kho me cittam janitva sattha nivesanadvaram
agaccheyya"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. panitarasabhojanacatumadhuradihi  2 Si. santikapi
     Satthapi kho tassa cittam natva bhikkhusamghaparivuto nivesanadvareyeva paturahosi.
So "sattha agato"ti sutva ativiya ussahajato dasabalassa santikam gantva
pancapatitthitena vanditva satthu pattam patiggahetva gharam pavesetva pannattavara-
buddhasane sattharam, avasesaasanesu ca bhikkhusamgham nisidapetva buddhappamukham
bhikkhusamgham nanaggarasehi parivisitva bhattakiccapariyosane ekamantam nisiditva
evamaha "sammukha metam bhante bhagavato sutam sammukha patiggahitam nama `manapadayi labhate
manapan'ti. Yam yam bhante mayham manapam, tam tam maya buddhappamukhassa bhikkhusamghassa
dinnameva"ti sattharam pajanapetva tato patthaya yam yam tassa manapam, tam tam
buddhappamukhassa bhikkhusamghassa deti. Tam pana sabbam pancakanipate uggasutte 1-
vittharato agamissatiti. Evametam vatthu samutthitam. Sattha aparabhage jetavane
viharanto tam upasakam manapadayakanam aggatthane thapesiti.
                           Uggatagahapativatthu
     [254] Sattame samghupatthakananti bhikkhusamghassa upatthakanam hatthigamako
uggato gahapati aggoti dasseti. Sopi kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe
nibbatto aparabhage satthu dhammadesanam sutva sattharam ekam upasakam samghupatthakanam
aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So
kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade hatthigame setthikule
nibbatti, uggatakumarotissa namam akamsu.
     So aparabhage gharavase patitthito pitu accayena setthitthanam papuni.
Tena samayena sattha bhikkhusamghaparivuto carikam caranto hatthigamam patva nagabhavanuyyane
viharati, tada ayam uggatasetthi sattaham panamadamatto hutva natakehi parivuto
nagabhavanuyyanam gantva paricarayamano dasabalam disva balavahirottappam paccupatthapesi.
Athassa sattharam upasankamantassa sabbo suramado abbhattham agamasi. So sattharam
@Footnote: 1 an.pancaka. 22/44/53 (sya)
Vanditva ekamantam nisidi. Athassa sattha dhammam desesi. Desanapariyosane tini
maggaphalani pativijjhi. Tato patthaya nataka "tumhe yathasukham gacchatha"ti vissajjetva
danabhirato hutva bhikkhusamghassa danameva deti. Devata rattibhagasamanantare agantva
setthissa arocesi "gahapati asuko bhikkhu tevijjo, asuko bhikkhu chalabhinno,
asuko silava, asuko dussilo"ti. So taya vacanam sutvapi gunam tava 1- yathabhutato
janati, deyyadhammam pana samacitteneva deti. Satthu santike nisiditvapi tameva
gunam katheti. Aparabhage sattha jetavane nisiditva tam gahapatim samghupatthakanam
aggatthane thapesiti.
                            Surambatthavatthu
     [255] Atthame aveccappasannananti avigacchanasabhavena acalena pasadena
samannagatanam suro ambattho 2- aggoti dasseti. Ayam kira padumuttarabuddhakale
hamsavatiyam kulagehe nibbatto satthu dhammakatham sutva sattharam ekam upasakam
aveccappasannanam aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram
patthesi. So kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade
savatthiyam setthikule nibbatti, surambatthotissa namam akamsu.
     So aparabhage vayappatto gharavase patitthaya annatitthiyanam upatthako
hutva carati. Atha sattha paccusasamaye lokam volokento tassa sotapattimaggahetum
disva bhikkhacaravelaya nivesanadvaram agamasi. So dasabalam disva cintesi "samano
gotamo mahakule ceva jato, loke ca atipannato, 3- tenassa santikam agamanam nama na
yuttan"ti. So satthu santikam gantva padesu vanditva pattam gahetva gharam
pavesetva maharahe pallanke nisidapetva bhikkham datva bhattakiccapariyosane
ekamantam nisidi. Sattha tassa cariyavasena dhammam desesi. Desanapariyosane
sotapattiphale patitthahi. Satthapi tam dametva viharameva gato.
@Footnote: 1 Si. gunavante 2 Ma.,ka. surabandho  3 cha.Ma. abhinnato
     Tato maro cintesi "ayam surambattho nama amhakam santako,  sattha panassa
ajja geham gato, kim nu kho satthu dhammam sutva  maggapatubhavam akaritthati yavassa
mama visaya atikkantabhavam va anatikkantabhavam va janami"ti attano kamarupitaya
dasabalassa sarikkhakam rupam mapetva civaragahanampi pattagahanampi buddhakappeneva
gantva dvattimsalakkhanadharo hutva surambatthassa gehadvare atthasi. Surambatthopi
"puna dasabalo agato"ti sutva "buddhanam aniyyanikagamanam nama natthi, kena nu kho
karanena agato"ti vegena "dasabalo"ti sannaya tassa santikam gantva abhivadetva
ekamantam thito "bhante tumhe idaneva imasmim gehe bhattakiccam katva gata,
kim nu kho karanam paticca puna agatattha"ti aha. "surambattha maya dhammam kathentena
ekam anupadharetva kathitam atthi, maya hi pancakkhandha `sabbeva anicca dukkha
anatta'ti kathita, na pana te sabbeva evarupa. Ekacce hi khandha nicca
dhuva sassata atthi"ti aha.
     Tato surambattho cintesi "ayam katha ativiya bhariya. Buddhananhi dvekatha
nama natthiti upadharitva dasabalassa 1- maro nama patipakkho, addha ayam maro
bhavissati"ti cintetva "marosi tvan"ti aha. Ariyasavakena kathitakatha tassa
pharasuppaharo viya ahosi, tasma sakabhavena santharetum asakkonto "ama surambattha
aham maro"ti aha. "tadisanam maranam satampi sahassampi agantva mama saddham
caletum na sakkonti, mahagotamo dasabalo mayham dhammam desento `sabbe sankhara
anicca'ti bodhetva desesi, ma me gharadvare tittha"ti accharam pahari. Maro
tassa vacanam sutva paticaritva 2- kathetum asakkonto tatthevantaradhayi. Surambatthopi
sayanhasamaye satthu santikam gantva marena katakiriyam kathetva "bhante evam
maro mama saddham caletum vayamittha"ti aha. Sattha tadeva karanam atthuppattim
katva imasmim sasane surambattham aveccappasannanam aggatthane thapesiti.
@Footnote: 1 Si.,i.,cha.Ma. buddhanam hi anupadharetva kathanam nama natthi, dasabalassa
@2 cha.Ma. patippharitva
                             Jivakavatthu
     [256] Navame puggalappasannananti puggaliyappasadena samannagatanam
upasakanam jivako komarabhacco aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam
kulagehe nibbatto satthu dhammakatham sunanto sattharam ekam upasakam puggalappasannanam
aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So
kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade rajagahanagare
abhayam rajakumaram paticca salavatiya nama rupupajiviniya kucchismim nibbatto.
Rupupajiviniyo ca nama vijatakale sace putto hoti, chaddenti. Sace dhita,
patijagganti. Iti sa tam darakam kattarasuppakena sankarakute chaddapeti. Atha nam abhayo
rajakumaro rajupatthanam gacchantam tam disva "kim bhane etam kakehi paripunnan"ti
purise 1- pesetva "darako deva"ti vutte "jivati bhane"ti. "jivati deva"ti sutva
attano antepure posapeti. Tassa jivatiti kathitatta jivakoti namam akamsu, kumarena
posapitoti komarabhaccotissa namam akamsuti.
     So attano solasavassuddesikakale takkasilam gantva vejjasippam ugganhitva
bimbisararanno santika sakkaram labhitva candapajjotassa ranno rogam phasum
akasi. So tassa panca tandulasakatasatani solasa kahapanasahassani dussasahassaparivaram 2-
anaggham siveyyakam dussayuganca pesesi. Tasmim samaye sattha rajagaham upanissaya
gijjhakute pabbate viharati. Jivako satthu ussannadhatuke kaye virecanam datva bhesajjam
karonto "cattaro paccaya mama santakava hontu"ti sattharam attano vihare
vasapetva satthu bhesajjam katva tam dussayugam upanetva "idam bhante tumheyeva
paribhogam karotha"ti vatva tena saddhim laddham dussasahassam bhikkhusamghassa adasi.
Ayamettha sankhepo, vittharena pana jivakavatthu khandhake 3- agatameva. Sattha aparabhage
jetavane viharanto jivakam komarabhaccam puggalappasannanam aggatthane  thapesiti.
@Footnote: 1 cha.,i. samparikinnanti manusse  2 Si.,i. rupasahassaparivaram
@3 vi.maha. 5/326/123 civarakkhandhaka
                          Nakulapitugahapativatthu
      [257] Dasame vissasakananti vissasakam katham kathentanam upasakanam antare
nakulapita gahapati aggoti dasseti. So kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe
nibbatto satthu dhammadesanam sunanto sattharam ekam upasakam vissasakanam aggatthane
thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. So kappasatasahassam
devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade bhaggaratthe sumsumaragirinagare 1-
setthikule nibbatti. Satthapi kho bhikkhusamghaparivuto carikancaramano tam nagaram patva
bhesakalavane viharati. Athayam nakulapita gahapati sumsumaragirivasihi saddhim satthu santikam
gantva pathamadassaneneva so ca bhariya ca dasabalam "ayam amhakam putto"ti sannam
patitthapetva ubhopi satthu padesu patitva "tata tvam ettakam kalam amhe
chaddetva kaham vicarasi"ti ahamsu. Ayam kira nakulapita gahapati pubbepi panca jatisatani
dasabalassa pita ahosi, panca jatisatani cullapita, panca jatisatani mahapita, panca
jatisatani matulo, nakulamatapi panca jatisatani mata ahosi, panca jatisatani
culamata, panca jatisatani mahamata, panca jatisatani pituccha. Iti digharattam
anugatasinehatta dasabalam disvava "putto"ti sannam katva santhatum nasakkhimsu.
Sattha yava tesam cittam sannattim nagacchati, tava "apetha"ti navoca. Atha
nesam yathamaneneva satim patilabhitva majjhattabhutanam asayam natva dhammam desesi.
Desanapariyosane ubhopi sotapattiphale patitthahimsu.
     Sattha aparabhage tesam mahallakakale puna tam bhagganagaram agamasi. Te "sattha
agato"ti sutva satthu santikam gantva pancapatitthitena vanditva svatanaya
nimantetva punadivase attano nivesane buddhappamukham bhikkhusamgham nanaggarasehi
bhojanehi parivisitva sattharam katabhattakiccam upasankamitva ekamantam nisidimsu.
Ekamantam nisinno
@Footnote: 1 Ma. samsumaragirinagare, cha. susumaragirinagare
Kho nakulapita gahapati bhagavantam etadavoca "yato me bhante nakulamata gahapatani
daharasseva dahara anita, nabhijanami nakulamataram gahapatanim manasapi aticarita, 1-
kuto pana kayena. Iccheyyama mayam bhante dittheva dhamme annamannam passitum
abhisamparayanca annamannam passitun"ti. Nakulamatapi kho gahapatani bhagavantam
etadavoca "yatoham bhante nakulapituno gahapatissa daharasseva dahara anita,
nabhijanami nakulapitaram gahapatim manasapi aticarita, kuto pana kayena. Iccheyyama
mayam bhante dittheva dhamme annamannam passitum abhisamparayanca annamannam
passitun"ti. Athaparabhage sattha jetavane nisiditva upasake patipatiya
thanantaresu thapento imam imesam dvinnampi katham atthuppattim katva nakulapitaram
gahapatim vissasakanam aggatthane thapesiti.
              Dasasuttapatimanditaya upasakapaliya vannana nitthita.
                         ---------------
@Footnote: 1 Si. aticaritta



             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 336-352. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=8017&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=8017&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=151              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=716              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=669              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=669              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]