ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN Aṅ.A. (manoratha.1)

page225.

3. Tatiyavagga [209] Tatiyavaggassa paṭhame sikkhākāmānanti tisso sikkhā kāmayamānānaṃ sampiyāyitvā sikkhantānanti attho. Rāhuloti attano puttaṃ rāhulattheraṃ dasseti. Thero hi 1- pabbajitadivasato paṭṭhāya pātova uṭṭhahantova hatthapūraṃ vālikaṃ ukkhipitvā "aho vatāhaṃ ajja dasabalassa ceva ācariyupajjhāyānañca santikā 2- ettakaṃ ovādañceva anusāsaniñca labheyyan"ti paṭṭheti. Tasmā sikkhākāmānaṃ aggo nāma jātoti. [210] Dutiye saddhāpabbajitānanti saddhāya pabbajitānaṃ. Raṭṭhapāloti raṭṭhaṃ pāletuṃ samattho, bhinnaṃ vā raṭṭhaṃ sandhāretuṃ samatthe kule jātotipi raṭṭhapāloti saṅkhaṃ gato. So hi satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho cuddasa bhattacchede 3- katvā mātāpitaro pabbajjaṃ anujānāpetvā pabbajito. Tasmā saddhāpabbajitānaṃ aggo nāma jāto. Rāhula-raṭṭhapālattheravatthu imesaṃ pana ubhinnaṃpi therānaṃ pañhākamme ayamanupubbikathā:- ete kira dvepi atīte padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare gahapatimahāsālakule nibbattiṃsu. Tesaṃ daharakāle nāmaṃ vā gottaṃ vā na kathīyati. Te vayappattā pana gharāvāse patiṭṭhāya attano 4- pituaccayena ubhopi attano ratanakoṭṭhāgārakammike pakkosāpetvā aparimāṇaṃ dhanaṃ disvā "imaṃ ettakaṃ dhanarāsiṃ ayyakapeyyakādayo 5- attanā saddhiṃ gahetvā gantuṃ nāsakkhiṃsu, amhehi dāni yena kenaci upāyena imaṃ dhanaṃ gahetvā gantuṃ vaṭṭatī"ti te ubhopi janā catūsu ṭhānesu 6- kapaṇaddhikādīnaṃ mahādānaṃ dātuṃ āraddhā. Eko attano dānagge āgatāgataṃ janaṃ āpucchitvā yāgukhajjakādīsu yassa yaṃ paṭibhāti, tassa taṃ adāsi, tassa teneva kāraṇena āgatavācakoti 7- @Footnote: 1 cha.Ma. thero kira 2 Ma. santike 3 Ma. cuddasabhattacchedaṃ 4 Sī.,cha.Ma. attano attano @5 cha.Ma. ayyakapayyakādayo 6 Sī. dvāresu 7 Sī. āgatayācakoti, cha.Ma. āgatapākoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page226.

Nāmaṃ jātaṃ. Itaro apucchitvāva gahitagahitaṃ bhājanaṃ pūretvā pūretvā deti, tassāpi teneva kāraṇena anāgatavācakoti 1- nāmaṃ jātaṃ, appamādavācakoti 2- attho. Te ubhopi ekadivasaṃ pātova mukhadhovanatthaṃ bahigāmaṃ agamaṃsu. Tasmiṃ samaye himavantato dve mahiddhikā tāpasā bhikkhācāratthāya ākāsena āgantvā tesaṃ sahāyakānaṃ avidūre otarayamānā 3- "ete passiṃsū"ti ekapasse aṭṭhaṃsu. Te ubhopi janā tesaṃ alābubhājanādiparikkhāraṃ 4- saṃvidhāya antogāmaṃ sandhāya samupayātānaṃ 5- santikaṃ āgamma vandiṃsu. Atha ne tāpasā "kāya velāya āgatattha mahāpuññā"ti āhaṃsu. Te "adhunāva bhante"ti vatvā tesaṃ hatthato alābubhājanāni 6- gahetvā attano attano gehaṃ netvā bhattakiccapariyosāne nibaddhaṃ bhikkhāgahaṇatthaṃ paṭiññaṃ gaṇhiṃsu. Tesu eko tāpaso sapariḷāhakāyadhātuko hoti, so attano ānubhāvena mahāsamuddassa udakaṃ dvidhā katvā paṭhavindharanāgarājassa bhavanaṃ gantvā divāvihāraṃ nisīdi. 7- So utusappāyaṃ gahetvā paccāgantvā attano upaṭṭhākassa gehe bhattānumodanaṃ karonto "paṭhavindharanāgarājassa bhavanaṃ viya hotū"ti vadati. Atha naṃ ekadivasaṃ upaṭṭhāko pucchi "bhante tumhe anumodanaṃ karontā `paṭhavindharanāgarājassa bhavanaṃ viya hotū'ti vadatha, mayaṃ 8- atthaṃ na jānāma, kiṃ vuttaṃ hoti idaṃ bhante"ti. Āma kuṭumbika ahaṃ "tuyhaṃ 9- sampatti paṭhavindharanāgarājasampattisadisā hotū"ti vadāmīti. Kuṭumbiko tato paṭṭhāya paṭhavindharanāgarājassa bhavane cittaṃ ṭhapesi. Itaro tāpaso tāvatiṃsabhavanaṃ gantvā suññe serisakkavimāne divāvihāraṃ karoti. So āgacchanto ca gacchanto ca sakkassa devarājassa sampattiṃ disvā attano upaṭṭhākassa anumodanaṃ karonto "sakkavimānaṃ viya hotū"ti vadati. Atha @Footnote: 1 Ma. anaggatapākoti 2 cha.Ma. appamāṇapākoti 3 Ma. otariyamānā, cha. otaritvā mā no @ete... 4 cha.Ma. lābubhājana... 5 cha.Ma. sandhāya bhikkhāya gatānaṃ 6 cha.Ma. lābubhājanaṃ @7 cha.Ma. nisīdati 8 cha.Ma. mayamassa 9 cha.Ma. tumhākaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page227.

Naṃ sopi kuṭumbiko itaro sahāyako taṃ tāpasaṃ viya pucchi. Atha so tassa vacanaṃ sutvā sakkabhavane cittaṃ ṭhapesi. Te ubhopi paṭṭhitaṭṭhānesuyeva nibbattā. Paṭhavindharabhavane nibbatto paṭhavindharanāgarājā nāma jāto. So nibbattakkhaṇe attano attabhāvaṃ disvā "amanāpassa vata me ṭhānassa kulupako tāpaso vaṇṇaṃ kathesi, udarena parisakkitvā vicaraṇaṭṭhānametaṃ, nūna so aññaṃ ṭhānaṃ na jānātī"ti vippaṭisārī ahosi. Athassa taṃkhaṇaññeva alaṅkatapaṭiyattāni nāganāṭakāni sabbadisāsu turiyāni paggaṇhiṃsu. So tasmiṃyeva khaṇe taṃ attabhāvaṃ vijahitvā māṇavakavaṇṇī ahosi. Aḍḍhamāsañca cattāro mahārājāno sakkassa upaṭṭhānaṃ gacchanti. Tasmā sopi virūpakkhena nāgaraññā saddhiṃ sakkassa upaṭṭhānaṃ gato. Sakko taṃ dūratova āgacchantaṃ disvā sañjāni. Atha naṃ samīpe āgantvā ṭhitakāle "kahaṃ nibbattosi sammā"ti pucchi. Mā kathesi mahārāja, urena parisakkaṭṭhāne nibbattomhi, tumhe pana kalyāṇamittaṃ labhitthāti. Samma tvaṃ "aṭṭhāne nibbattomhī"ti mā vitakkayi, 1- padumuttaradasabalo loke nibbatti, 2- tvaṃ 3- tassa adhikārakammaṃ katvā imaṃyeva ṭhānaṃ paṭṭhehi, ubho sukhaṃ vasissāmāti. So "evaṃ deva karissāmī"ti gantvā padumuttaradasabalaṃ nimantetvā attano nāgabhavane nāgaparisāya saddhiṃ sabbarattiṃ sakkārasammānaṃ sajjesi. Satthā punadivase uṭṭhite aruṇe attano upaṭṭhākaṃ sumanattheraṃ āmantesi "sumana ajja tathāgato dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissati, mā puthujjanabhikkhū āgacchantu, tipiṭakapaṭisambhidappattā chaḷabhiññā ca 4- āgacchantū"ti. Thero satthu vacanaṃ sutvā sabbesaṃ ārocesi. Satthārā saddhiṃ satasahassabhikkhū ākāsaṃ pakkhandiṃsu. Paṭhavindharo nāgaparisāya saddhiṃ dasabalassa paccuggamanaṃ āgantvā 5- satthāraṃ parivāretvā samuddamatthakena 6- maṇivaṇṇā ūmiyo maddamānaṃ bhikkhusaṃghaṃ oloketvā ādito satthāraṃ, @Footnote: 1 Ma. vitakkāhi 2 cha.Ma. nibbatto 3 cha.Ma. ayaṃ pāṭho na dissati @4 cha.Ma.,i. tepiṭakā paṭisambhidāppattā chaḷabhiññāva 5 cha.Ma.,i. āgato @6 cha.Ma. samuddamatthake

--------------------------------------------------------------------------------------------- page228.

Pariyosāne saṃghanavakaṃ tathāgatassa puttaṃ uparevatasāmaṇeraṃ nāma olokento "anacchariyo sesakānaṃ evarūpo iddhānubhāvo, imassa pana taruṇabāladārakassa 1- evarūpo iddhānubhāvo ativiya acchariyo"ti pītipāmojjaṃ uppādesi. Athassa bhavane dasabale nisinne sesabhikkhūsu koṭito paṭṭhāya nisīdantesu satthu sammukhaṭṭhāneyeva uparevatasāmaṇerassa āsanaṃ pāpuṇi. Nāgarājā yāguṃ dentopi khajjakaṃ dentopi sakiṃ dasabalaṃ oloketi, sakiṃ uparevatasāmaṇeraṃ. Tassa kira sarīre satthu sarīre viya dvattiṃsa mahāpurisalakkhaṇāni paññāyanti. Tato nāgarājā "ayaṃ sāmaṇero buddhānaṃ sadiso paññāyati, kiṃ nu kho hotī"ti cintetvā avidūre nisinnaṃ aññataraṃ bhikkhuṃ pucchi "ayaṃ bhante sāmaṇero dasabalassa kiṃ hotī"ti. Putto mahārājāti. So cintesi "mahā vatāyaṃ bhikkhu, evarūpassa sobhaggappattassa 2- tathāgatassa puttabhāvaṃ labhi. Sarīraṃ cassa 3- ekadesena buddhānaṃ sarīrasadisaṃ paññāyati, mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī"ti sattāhaṃ mahādānaṃ datvā "bhante ahaṃ imassa adhikārakammassānubhāvena ayaṃ uparevato viya anāgate ekassa buddhassa putto bhaveyyan"ti paṭṭhanaṃ akāsi. Satthā anantarāyaṃ disvā "anāgate gotamabuddhassa putto bhavissasī"ti byākaritvā pakkāmi. Paṭhavindharopi puna aḍḍhamāse sampatte virūpakkhena saddhiṃ sakkassa upaṭṭhānaṃ gato. Atha naṃ samīpe ṭhitaṃ sakko pucchi "paṭṭhito te samma ayaṃ devaloko"ti. Na paṭṭhito sammāti. 4- Kiṃ dosaṃ addasāti. Doso natthi mahārāja, ahaṃ pana dasabalassa puttaṃ uparevataṃ sāmaṇeraṃ passiṃ. Tassa me diṭṭhakālato paṭṭhāya aññattha cittaṃ na namati, 5- svāhaṃ "anāgate ekassa buddhassa evarūpo putto bhaveyyan"ti paṭṭhanaṃ akāsiṃ. Tvaṃpi mahārāja ekaṃ paṭṭhanaṃ karohi, te mayaṃ nibbattaṭṭhāne na vinā bhavissāmāti. Sakko tassa vacanaṃ sampaṭicchitvā ekaṃ mahānubhāvaṃ bhikkhuṃ @Footnote: 1 Sī.,i. taruṇalalitadārakassa 2 Sī.,i. evaṃ rūpaggayasaggapattassa @3 cha.Ma. sarīrampissa 4 cha.Ma. mahārājāti 5 cha.Ma.,i. na nami

--------------------------------------------------------------------------------------------- page229.

Disvā "katarakulā nu kho nikkhamitvā ayaṃ kulaputto pabbajito"ti āvajjento "ayaṃ bhinnaṃ rajjaṃ 1- sandhāretuṃ samatthassa kulassa putto hutvā cuddasa bhattacchede katvā mātāpitaro pabbajjaṃ anujānāpetvā pabbajito"ti aññāsi. Ñatvā ca pana ajānanto viya dasabalaṃ pucchitvā sattāhaṃ mahāsakkāraṃ katvā "bhante ahaṃ imassa kalyāṇakammassa nissandena tumhākaṃ sāsane ayaṃ kulaputto viya anāgate ekassa buddhassa sāsane saddhāpabbajitānaṃ aggo bhaveyyan"ti paṭṭhanaṃ akāsi. Satthā anantarāyaṃ disvā "tvaṃ mahārāja anāgate gotamabuddhasāsane saddhāpabbajitānaṃ aggo bhavissasī"ti byākaritvā pakkāmi. Sakko ca 2- attano devapurameva gato. Te ubhopi nibbattaṭṭhānato cavitvā devamanussesu saṃsarantā anekasahassakappe atikkamiṃsu. Ito pana dvānavutikappamatthake pusso nāma buddho loke udapādi. Tassa pitā mahindo nāma rājā ahosi, vemātikā tayo kaniṭṭhabhātaro. Rājā divase 3- "mayhaṃyeva buddho mayhaṃ dhammo mayhaṃ saṃgho"ti mamāyanto sayameva dasabalaṃ nibaddhaṃ bhojanaṃ bhojeti. Athassa ekadivasaṃ paccanto kupito. Rājā tayo putte āmantesi 4- "tātā paccanto kupito, tumhehi vā mayā vā gantabbaṃ. Yadi ahaṃ gacchāmi, tumhehi iminā niyāmena dasabalo paricaritabbo"ti. Te tayopi ekappahāreneva āhaṃsu "tāta tumhākaṃ gamanakiccaṃ natthi, mayaṃ core vidhamissāmā"ti pitaraṃ vanditvā paccantaṃ gantvā core vidhamitvā vijitasaṅgāmā hutvā nivattiṃsu. Te antarāmagge pādamūlakehi saddhiṃ mantayiṃsu "tātā amhākaṃ āgatakkhaṇeyeva pitā varaṃ dassati, kataraṃ varaṃ gaṇhāmā"ti. Ayya 5- tumhākaṃ pitu accayena dullabhaṃ nāma natthi, tumhākaṃ pana jeṭṭhabhātikaṃ pussabuddhaṃ paṭijagganavaraṃ gaṇhathā"ti āhaṃsu. "kalyāṇaṃ tumhehi @Footnote: 1 cha.Ma.,i. raṭṭhaṃ 2 cha.Ma.,i. sakkopi 3 cha.Ma. rājā divase divase @4 cha.Ma.,i. so putte āmantesi 5 cha.Ma. ayyā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page230.

Vuttan"ti sabbepi ekacittā hutvā gantvā pitaraṃ addasaṃsu. Tadā pitā tesaṃ pasīditvā varaṃ adāsi. Te "temāsaṃ tathāgataṃ paṭijaggissāmā"ti varaṃ yāciṃsu. Rājā "ayaṃ dātuṃ na sakkā, aññaṃ varaṃ gaṇhathā"ti āha. Tāta amhākaṃ aññena varena kiccaṃ natthi, sace tumhe dātukāmā, etaṃyeva no varaṃ dethāti. Rājā tesu punappunaṃ kathentesu attanā paṭiññātattā "na sakkā na dātun"ti cintetvā āha "tātā ahaṃ tumhākaṃ varaṃ demi, apica kho pana buddhā nāma durāsadā honti sīho 1- viya ekacarā, dasabalaṃ paṭijaggantā appamattā bhaveyyāthā"ti. Te cintayiṃsu "amhehi tathāgataṃ paṭijaggantehi anucchavikaṃ katvā paṭijaggituṃ vaṭṭatī"ti sabbepi ekacittā hutvā dasasīlāni ca samādāya nirāmagandhā hutvā satthu dānaggapariggāhaṇake 2- tayo purise ṭhapayiṃsu. Tesu eko dhanadhaññuppādako ahosi, eko māpako, eko dānasaṃvidhāyako. Tesu dhanadhaññuppādako 3- paccuppanne bimbisāramahārājā jāto, māpako visākho upāsako, dānasaṃvidhāyako raṭṭhapālattheroti. So tattha yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devapure nibbatto. Ayaṃ pana rāhulatthero nāma kassapadasabalakāle kiṃkissa rañño 4- jeṭṭhaputto hutvā nibbatti, paṭhavindharakumārotissa nāmaṃ akaṃsu. Tassa satta bhaginiyo ahesuṃ. Tā dasabalassa satta pariveṇāni kārayiṃsu. Paṭhavindharo uparajjaṃ labhi. So tā bhaginiyo āha "tumhehi kāritapariveṇesu mayhaṃpi ekaṃ dethā"ti. Bhātika tumhe uparājaṭṭhāne ṭhitā, tumhehi nāma amhākaṃ dātabbaṃ, tumhe aññaṃ pariveṇaṃ karothāti. So tāsaṃ vacanaṃ sutvā pañca vihārasatāni kāresi. Pañca pariveṇasatānītipi vadanti. So tattha yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devapure nibbatti. Imasmiṃ pana buddhuppāde paṭhavindharakumāro amhākaṃ bodhisattassa aggamahesiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi, tassa sahāyako kururaṭṭhe thullakoṭṭhitanigame raṭṭhapālaseṭṭhigehe nibbatti. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. sīhā 2 Sī.,i.,cha.Ma. dānaggaparivahanake 3 Sī.,i. tesaṃ uppādako @4 cha.Ma.,i. kikissa kāsirañño

--------------------------------------------------------------------------------------------- page231.

Atha amhākaṃ dasabalo abhisambodhiṃ patvā pavattitapavaradhammacakko anupubbena 1- kapilavatthuṃ āgantvā rāhulakumāraṃ pabbājesi. Tassa pabbajjāvidhānaṃ pāliyaṃ 2- āgatameva. Evaṃ pabbajitassa panassa satthā abhiṇhovādavasena rāhulovādasuttaṃ abhāsi. Rāhulopi pātova uṭṭhāya hatthena vālukaṃ ukkhipitvā "dasabalassa ceva ācariyupajjhāyānañca santikā ajja ettakaṃ ovādaṃ labheyyan"ti vadati. Bhikkhusaṃghamajjhe kathā udapādi "ovādakkhamo vata rāhulasāmaṇero pitu anucchaviko putto"ti. Satthā bhikkhūnaṃ cittavāraṃ ñatvā "mayi gate ekā dhammadesanā ca vaḍḍhissati, rāhulassa ca guṇo pākaṭo bhavissatī"ti gantvā dhammasabhāyaṃ buddhāsane nisinno bhikkhū āmantesi "kāya nuttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnā"ti. Rāhulasāmaṇerassa ovādakkhamabhāvaṃ kathema bhagavāti. Satthā imasmiṃ ṭhāne ṭhatvā rāhulassa guṇadīpanatthaṃ migajātakaṃ āharitvā kathesi:- "migantipallatthamanekamāyaṃ aṭṭhakkharaṃ aḍḍharattāpapāyiṃ 3- ekena sotena chamāssasanto chahi kalāhatibhoti bhāgineyyo"ti. 4- Athassa sattavassikasāmaṇerakāle "mā heva kho rāhulo daharabhāvena kīḷanatthāyapi sampajānamusā bhāseyyā"ti ambalaṭṭhiyarāhulovādaṃ 5- desesi. Aṭṭhārasavassikasāmaṇera- kāle tathāgatassa pacchato piṇḍāya pavisantassa satthu ceva attano ca rūpasampattiṃ disvā gehasitaṃ vitakkaṃ vitakkentassa "yaṅkiñci rāhula rūpan"tiādinā nayena mahārāhulovādasuttantaṃ 6- kathesi. Saṃyuttake 7- pana rāhulovādopi aṅguttare 8- rāhulovādopi therassa vipassanācāroyeva. Athassa satthā ñāṇaparipākaṃ ñatvā @Footnote: 1 Sī.,i. anukkamena 2 vi.mahā. 4/105/119 rāhulavatthu @3 Sī.,i. aḍḍharattāvapāyiṃ, cha.Ma. aṭṭhakkhuraṃ aḍḍharattā papāyiṃ @4 khu.jā. 27/16/6 tipallatthamigajātaka (syā) 5 Ma.Ma. 13/107/84 cūḷarāhulovādasutta @6 Ma.Ma. 13/113/91 mahārāhulovādasutta 7 saṃ.saḷā. 18/187 /132 (syā) @8 aṅ.catukka. 21/177/188 rāhulasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page232.

Avassikabhikkhukāle andhavane nisinno cūḷarāhulovādaṃ 1- kathesi. Desanāpariyosāne rāhulatthero koṭisatasahassāhi devatāhi saddhiṃ arahattaṃ pāpuṇi, sotāpanna- sakidāgāmianāgāmidevatānaṃ gaṇanā nāma natthi. Atha satthā aparabhāge ariyasaṃghamajjhe nisinno theraṃ imasmiṃ sāsane sikkhākāmānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Satthari pana kururaṭṭhe cārikāya nikkhamitvā thullakoṭṭhitaṃ anuppatte raṭṭhapālo kulaputto satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho mātāpitaro anujānāpetvā dasabalaṃ upasaṅkamitvā satthu āṇattiyā aññatarassa therassa santike pabbaji. Tassa pabbajitadivasato paṭṭhāya seṭṭhigahapati bhikkhū attano nivesanadvāre 2- gacchante disvā "kiṃ tumhākaṃ imasmiṃ gehe kammaṃ, ekova puttako ahosi, taṃ gaṇhitvā gatattha, idāni kiṃ karissathā"ti akkosati paribhāsati. Satthā aḍḍhamāsaṃ thullakoṭṭhite vasitvā puna sāvatthiṃyeva agamāsi. Athāyasmā raṭṭhapālo yoniso manasikāre 3- kammaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. So satthāraṃ anujānāpetvā mātāpitaro dassanatthaṃ thullakoṭṭhitaṃ gantvā tattha sapadānacārikaṃ piṇḍāya vicaranto pitu nivesane ābhidosikaṃ pūtikummāsaṃ 4- labhitvā taṃ amataṃ viya paribhuñjanto pitarā nimantito adhivāsetvā dutiyadivase pitu nivesane piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā alaṅkatapaṭiyatte itthījane asubhasaññaṃ uppādetvā ṭhitakova dhammaṃ desetvā jiyā mutto viya nārāco 5- ākāse 6- uppatitvā korabyassa rañño migāparaṃ 7- gantvā maṅgalasilāpaṭṭe nisinno dassanatthāya āgatassa rañño catupārijuññapaṭimaṇḍitaṃ dhammaṃ 8- desetvā anupubbena cārikañcaramāno puna satthu santikaṃyeva āgato. Evametaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ. Atha satthā aparabhāge ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ imasmiṃ sāsane saddhāpabbajitānaṃ kulaputtānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. @Footnote: 1 Ma.u. 14/416/356 saḷāyatanavagga 2 cha.Ma.,i. nivesanadvārena 3 cha.Ma. manasikaronto @4 cha.Ma.,i. kummāsaṃ 5 i. nārāgo 6 cha.Ma.,i. ākāsaṃ @7 Sī. migācīraṃ, Ma. migājinaṃ, cha.,i. migacīraṃ 8 Ma.Ma. 13/304/278 raṭṭhapālasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page233.

Kuṇḍadhānattheravatthu [211] Tatiye paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānanti sabbapaṭhamaṃ salākagāhakānaṃ bhikkhūnaṃ kuṇḍadhānatthero aggoti dasseti. So kira thero mahāsubhaddāya nimantanadivase 1- tathāgate ugganagaraṃ gacchante "ajja satthā dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissati, puthujjanā salākaṃ mā gaṇhantu, pañcasatā khīṇāsavā gaṇhantū"ti vutte paṭhamameva sīhanādaṃ naditvā salākaṃ gaṇhi. Cūḷasubhaddāya nimantanadivase tathāgate sāketaṃ gacchantepi pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ antare paṭhamameva salākaṃ gaṇhi, sunāparantajanapadaṃ gacchantepi. Imehi kāraṇehi thero paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānaṃ aggo nāma jāto. Kuṇḍadhānoti panassa nāmaṃ. Tassa pañhākamme ayamanupubbikathā:- ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbatto vuttanayeneva vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭhamasalākaṃ gaṇhantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā buddhānaṃ adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhetvā satthārā anantarāyaṃ disvā byākato yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devesu ca manussesu ca saṃsaranto kassapabuddhakāle bhummaṭṭhadevatā hutvā nibbatti. Dīghāyukabuddhānañca nāma na anvaḍḍhamāsiko uposatho hoti. Vipassidasabalassa hi chabbassantare chabbassantare uposatho ahosi, kassapadasabalo pana chaṭṭhe chaṭṭhe māse pātimokkhaṃ osāresi. Tassa pātimokkhaṃ osāraṇakāle disāvāsikā dve sahāyakā bhikkhū "uposathaṃ karissāmā"ti gacchanti. Ayaṃ bhummadevatā cintesi "imesaṃ dvinnaṃ bhikkhūnaṃ metti ativiya daḷhā, kiṃ nu kho bhedake sati bhijjeyya, na bhijjeyyā"ti tesaṃ okāsaṃ olokayamānā tesaṃ avidūreva 2- gacchati. Atheko thero ekassa hatthe pattacīvaraṃ datvā sarīravalañjanatthaṃ @Footnote: 1 cha.Ma.,i. nimantitadivase. evamuparipi 2 cha.Ma. avidūreneva, i. avidūreyeva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page234.

Udakaphāsukaṭṭhānaṃ gantvā dhotahatthapādo hutvā gumbasabhāgato nikkhamati. Bhummadevatā tassa therassa pacchato pacchato uttamarūpitthī hutvā kese vidhunitvā saṃvidhāya bandhantī viya piṭṭhito paṃsuṃ puñchamānā viya sāṭakaṃ saṃvidhāya nivāsayamānā viya ca hutvā therassa padānupadikā hutvā gumbato nikkhantā. Ekamante ṭhito sahāyakatthero imaṃ kāraṇaṃ disvā domanassajāto "naṭṭhodāni me iminā bhikkhunā saddhiṃ dīgharattānugato sineho. Sacāhaṃ evaṃvidhabhāvaṃ jāneyyaṃ, 1- ettakaṃ addhānaṃ iminā saddhiṃ vissāsaṃ na kareyyan"ti cintetvā āgacchantassevassa "handāvuso tuyhaṃ pattacīvaraṃ, tādisena pāpena sahāyena saddhiṃ ekamaggaṃ na gacchāmī"ti āha. Taṃ kathaṃ sutvā tassa lajjibhikkhuno hadayaṃ tikhiṇasattiṃ gahetvā viddhaṃ viya hoti. 2- Tato naṃ āha "āvuso kiṃ nāmetaṃ vadasi, ahaṃ ettakaṃ kālaṃ dukkaṭamattaṃpi āpattiṃ na jānāmi. Tvaṃ pana maṃ ajja `pāpo'ti vadasi, kinte diṭṭhan"ti. Kiṃ aññena diṭṭhena, kiṃ tvaṃ evaṃvidhena alaṅkatapaṭiyattena mātugāmena saddhiṃ ekaṭṭhāne hutvā nikkhantoti. Natthetaṃ āvuso mayhaṃ, nāhaṃ evarūpaṃ mātugāmaṃ passāmīti. Tassa yāvatatiyaṃ kathentassāpi itaro thero kathaṃ asaddahitvā attanā diṭṭhakāraṇaṃyeva atthaṃ gahetvā 3- tena saddhiṃ ekamaggena agantvā aññena maggena satthu santikaṃ gato. Itaropi bhikkhu aññena maggena satthu santikaṃyeva gato. Tato bhikkhusaṃghassa uposathāgāraṃ pavisanavelāya so bhikkhu taṃ bhikkhuṃ uposathagge sañjānitvā "imasmiṃ uposathagge evarūpo nāma pāpabhikkhu atthi, nāhaṃ tena saddhiṃ uposathaṃ karissāmī"ti nikkhamitvā bahi aṭṭhāsi. Bhummadevatā "bhāriyaṃ mayā kammaṃ katan"ti mahallakaupāsakavaṇṇena tassa santikaṃ gantvā "kasmā bhante ayyo imasmiṃ ṭhāne ṭhito"ti āha. Upāsaka imaṃ uposathaggaṃ eko pāpabhikkhu paviṭṭho, ahaṃ tena saddhiṃ uposathaṃ na karomīti vatvā nikkhamitvā bahi ṭhitomhīti. Bhante mā evaṃ gaṇhatha, parisuddhasīlo esa bhikkhu. Tumhehi diṭṭhamātugāmo nāma @Footnote: 1 Ma. evaṃ ṭhitabhāvaṃ jāneyyaṃ 2 cha.Ma.,i. ahosi 3 Ma. aṭṭhiṃ katvā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page235.

Ahaṃ, mayā tumhākaṃ vīmaṃsanatthāya "daḷhā nu kho imesaṃ therānaṃ metti, no daḷhā"ti lajjialajjibhāvaṃ olokentena taṃ kammaṃ katanti. Ko pana tvaṃ sappurisāti. Ahaṃ ekā bhummadevatā bhanteti. Devaputto kathentova dibbānubhāvena ṭhatvā therassa pādesu nipatitvā 1- "mayhaṃ bhante khamatha, etaṃ dosaṃ thero na jānāti, uposathaṃ karothā"ti theraṃ yācitvā uposathaggaṃ pavesesi. So thero uposathaṃ tāva ekaṭṭhāne akāsi, mittasanthavavasena na puna tena saddhiṃ ekaṭṭhāne ahosīti. Imassa therassa kammaṃ na kathitaṃ, 2- cuditakatthero pana aparāparaṃ vipassanāya kammaṃ karonto arahattaṃ pāpuṇi. Bhummadevatā tassa kammassa nissandena ekabuddhantaraṃ apāyabhayato na muccati. 3- Sace pana kālena kālaṃ manussattaṃ āgacchati, aññena yena kenaci kato doso tasseva upari patati. So amhākaṃ bhagavato kāle sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti, dhānamāṇavotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggaṇhitvā mahallakakāle satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji, tassa upasampannadivasato paṭṭhāya ekā alaṅkatapaṭiyattā itthī tasmiṃ gāmaṃ pavisante saddhiṃyeva gāmaṃ pavisati, nikkhamante nikkhamati. Vihāraṃ pavisantepi pavisati, tiṭṭhantepi tiṭṭhatīti evaṃ niccānubaddhā 4- paññāyati. Thero taṃ na passati, tassa pana purimakammassa nissandena sā aññesaṃ 5- upaṭṭhāti. Gāme yāgubhikkhaṃ dadamānā itthiyo "bhante ayaṃ eko yāguulluṅko tumhākaṃ, eko imissā tumhākaṃ sahāyikāyā"ti parihāsaṃ karonti. Therassa mahatī vihesā hoti. Vihāragataṃpi naṃ sāmaṇerā ceva daharabhikkhū ca parivāretvā "dhāno koṇḍo jāto"ti parihāsaṃ karonti. Athassa teneva kāraṇena kuṇḍadhānattheroti nāmaṃ jātaṃ. So uṭṭhāya samuṭṭhāya tehi kariyamānaṃ keḷiṃ sahituṃ asakkonto ummādaṃ @Footnote: 1 cha.Ma.,i. patitvā 2 cha.Ma. kathiyati 3 cha.Ma. apāyato na muccittha, i. apāyato na @mucci 4 cha.Ma. niccānubandhā 5 Sī. so aññesaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page236.

Gahetvā "tumhākaṃ upajjhāyo koṇḍo, ācariyo koṇḍo"ti 1- vadati. Atha naṃ satthu ārocesuṃ "kuṇḍadhāno daharasāmaṇerehi saddhiṃ evaṃ pharusavācaṃ vadatī"ti. Satthā taṃ pakkosāpetvā "saccaṃ bhikkhū"ti pucchitvā "saccaṃ bhagavā"ti vutte "kasmā evaṃ vadesī"ti āha. Bhante nibaddhaṃ vihesaṃ asahanto evaṃ kathemīti. "tvaṃ pubbe katakammaṃ yāvajjadivasā jīrāpetuṃ na sakkosi, puna evarūpaṃ pharusaṃ mā vada bhikkhū"ti vatvā āha:- "māvoca pharusaṃ kañci vuttā paṭivadeyyu taṃ dukkhā hi sārambhakathā paṭidaṇḍā phuseyyu taṃ. Sace neresi attānaṃ kaṃso upahato yathā esa pattosi nibbānaṃ sārambho te na vijjatī"ti. 2- Imañca pana tassa therassa mātugāmena saddhiṃ vicaraṇabhāvaṃ kosalaraññopi kathayiṃsu. Rājā "gacchatha bhaṇe vīmaṃsathā"ti pesetvā sayaṃpi mahanteneva 3- parivārena saddhiṃ therassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā ekamante olokento aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe thero sūcikammaṃ karonto nisinno hoti, sāpissa itthī avidūre ṭhāne ṭhitā viya paññāyati. Rājā taṃ disvā "atthidaṃ kāraṇan"ti tassā ṭhitaṭṭhānaṃ agamāsi. Sā tasmiṃ āgacchante therassa vasanapaṇṇasālaṃ paviṭṭhā viya ahosi. Rājāpi tāya saddhiṃyeva paṇṇasālaṃ pavisitvā sabbattha olokento adisvā "nāyaṃ mātugāmo, therassa eko kammavipāko"ti saññaṃ katvā paṭhamaṃ therassa samīpena āgacchantopi 4- theraṃ avanditvā tassa kāraṇassa abhūtabhāvaṃ ñatvā āgamma theraṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno "kacci bhante piṇḍapātena 5- na kilamitthā"ti 6- pucchi. Thero @Footnote: 1 cha.Ma.,i. tumhe koṇḍā, tumhākaṃ upajjhāyā koṇḍā, ācariyā koṇḍāti @2 khu.dha. 25/133-4/40 3 cha.Ma. mandeneva 4 cha.Ma.,i. gacchantopi @5 cha.Ma.,i. piṇḍakena 6 cha.Ma.,i. kilamathāti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page237.

"vaṭṭati mahārājā"ti āha. "jānāmi bhante ayyassa kathaṃ, evarūpena ca parikkilesikena 1- saddhiṃ carantānaṃ tumhākaṃ ke nāma pasīdissanti, ito paṭṭhāya te 2- katthaci gamanakiccaṃ natthi, ahaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahissāmi, tumhe yoniso manasikārena mā pamajjathā"ti 3- nibaddhaṃ bhikkhaṃ pesesi. 4- Thero rājānaṃ upatthambhaṃ 5- labhitvā bhojanasappāyena ekaggacitto hutvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tato paṭṭhāya sā itthī antaradhāyi. Mahāsubhaddā ugganagare micchādiṭṭhikule vasamānā "satthā maṃ anukampatū"ti uposathaṃ adhiṭṭhāya nirāmagandhā hutvā uparipāsādatale ṭhitā "imāni pupphāni antare aṭhatvā dasabalassa matthake vitānāni 6- hutvā tiṭṭhantu, dasabalo imāya saññāya sve pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhatū"ti saccakiriyaṃ katvā aṭṭha pupphamuṭṭhiyo 7- vissajjesi. Pupphāni gantvā dhammadesanavelāya satthu matthake vitānāni hutvā aṭṭhaṃsu. Satthā taṃ sumanapupphavitānaṃ disvā citteneva subhaddāya bhikkhaṃ adhivāsetvā punadivase aruṇe uṭṭhite ānandattheraṃ āha "ānanda mayaṃ ajja dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissāma, puthujjanānaṃ adatvā ariyānaṃyeva salākaṃ dehī"ti. Thero bhikkhūnaṃ ārocesi "āvuso satthā ajja dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissati, puthujjanā mā gaṇhantu, ariyāva salākaṃ gaṇhantū"ti. Kuṇḍadhānatthero "āhara āvuso salākan"ti paṭhamaṃyeva hatthaṃ pasāresi. "āvuso 8- satthā tādisānaṃ bhikkhūnaṃ salākaṃ na dāpeti, 9- ariyānaṃyeva dāpetī"ti vitakkaṃ uppādetvā gantvā satthu ārocesi. Satthā "āharāpentassa salākaṃ dehī"ti āha. Thero cintesi "sace kuṇḍadhānassa salākaṃ dātuṃ na yutto assa, 10- addhā satthā naṃ paṭibāheyya, bhavissati ekaṃ kāraṇan"ti "kuṇḍadhānassa salākaṃ dassāmī"ti āgamanaṃ 11- abhinīhari. Kuṇḍadhānatthero @Footnote: 1 cha.Ma.,i. parikkilesena 2 cha.Ma.,i. vo 3 cha.Ma.,i. manasikāre mā pamajjitthāti @4 cha.Ma.,i. paṭṭhapesi 5 cha.Ma. upatthambhakaṃ 6 cha.Ma.,i. vitānaṃ. evamuparipi @7 cha.Ma. sumanapupphamuṭṭhiyo 8 cha.Ma. ānando 9 Ma. na gāhāpesi 10 cha.Ma.,i. salākā @dātuṃ na yuttā assa 11 Sī.,i.,cha.Ma. gamanaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page238.

Tassa pure āgamanāva abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā iddhiyā ākāse ṭhatvā "āharāvuso ānanda, satthā maṃ jānāti, mādisaṃ bhikkhuṃ paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantaṃ satthā na vāretī"ti hatthaṃ pasāretvā salākaṃ gaṇhi. Satthā taṃ atthuppattiṃ katvā theraṃ imasmiṃ sāsane paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Vaṅgīsattheravatthu [212] Catutthe paṭibhāṇavantānanti sampannapaṭibhāṇānaṃ vaṅgīsatthero aggoti dasseti. Ayaṃ kira thero dasabalassa santikaṃ upasaṅkamanto cakkhupathato paṭṭhāya candena saddhiṃ upametvā, suriyena, ākāsena, mahāsamuddena, hatthināgena, sīhena migaraññā saddhiṃ upametvāpi anekehi padasatehi padasahassehi satthu vaṇṇaṃ vadantoyeva upasaṅkamati. Tasmā paṭibhāṇavantānaṃ aggo nāma jātoti. 1- Tassa pañhākamme ayamanupubbikathā:- ayaṃpi kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare mahābhogakule paṭisandhiṃ gaṇhi 2- purimanayeneva vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭibhāṇavantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā satthu adhikārakammaṃ katvā "ahaṃpi anāgate paṭibhāṇavantānaṃ aggo bhaveyyan"ti paṭṭhanaṃ katvā satthārā byākato yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiya brāhmaṇakule nibbatti. Vaṅgīsamāṇavotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggaṇhanto ācariyaṃ ārādhetvā chavisīsamantaṃ nāma sikkhitvā chavasīsaṃ nakhena ākoṭetvā "ayaṃ satto asukayoniyaṃ nāma nibbatto"ti jānāti. Brāhmaṇā "ayaṃ amhākaṃ jīvikānaṃ maggo"ti ñatvā vaṅgīsamāṇavaṃ paṭicchannayāne nisīdāpetvā gāmanigamarājadhāniyo gantvā 3- nagaradvāre vā nigamadvāre @Footnote: 1 cha.Ma.,i. jāto 2 cha.Ma.,i. gaṇhitvā 3 cha.Ma.,i. carantā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page239.

Vā ṭhapetvā mahājanassa rāsibhūtabhāvaṃ ñatvā "yo vaṅgīsaṃ passati, so dhanaṃ vā labhati, yasaṃ vā labhati, saggaṃ vā gacchatī"ti vadanti. Tesaṃ kathaṃ sutvā bahū janā lañcaṃ datvā passitukāmā honti. Rājarājamahāmattā tesaṃ santikaṃ gantvā "ācariyassa jānanaviseso kin"ti 1- pucchanti. Tumhe na jānātha, sakalajambūdīpe amhākaṃ ācariyasadiso añño paṇḍito nāma natthi, tivassamatthake matakānaṃpi 2- sīsaṃ āharāpetvā nakhena ākoṭetvā 3- "ayaṃ satto asukaṭṭhāne 4- nibbatto"ti jānāti. Vaṅgīsopi mahājanakaṅkhāchedanatthaṃ te te jane avāhetvā 5- attano attano gatiṃ kathāpeti. Taṃ nissāya mahājanassa hatthato sataṃpi sahassaṃpi labhati. Brāhmaṇā vaṅgīsamāṇavaṃ ādāya yathāruciṃ vicaritvā puna sāvatthiṃ āgamiṃsu. Vaṅgīso jetavanamahāvihārassa avidūraṭṭhāne ṭhito cintesi "samaṇo gotamo paṇḍitoti vadati, kiṃ nu kho pana 6- sabbakālaṃ mayā imesaṃyeva vacanaṃ karontena carituṃ vaṭṭati, paṇḍitānaṃpi santikaṃ gantuṃ vaṭṭatī"ti. So brāhmaṇe āha "tumhe gacchatha, ahaṃ na bahukehi saddhiṃ gantvā samaṇaṃ gotamaṃ passissāmī"ti. Te āhaṃsu "vaṅgīsa mā te rucci samaṇaṃ gotamaṃ passituṃ. Yo hi naṃ passati, taṃ so māyāya āvaṭṭetī"ti. Vaṅgīso tesaṃ kathaṃ anādayitvā 7- satthu santikaṃ gantvā madhurapaṭisaṇṭhāraṃ katvā ekamantaṃ nisīdi. Atha naṃ satthā pucchi "vaṅgīsa kiñci sippaṃ jānāsī"ti. Āma bho gotama chavasīsamantaṃ nāmetaṃ jānāmīti. Kiṃ so manto karotīti. Tivassamatthake matānaṃpi taṃ mantaṃ jappitvā sīsaṃ nakhena ākoṭetvā nibbattaṭṭhānaṃ jānāmīti. Satthā tassa ekaṃ niraye uppannassa sattassa sīsaṃ dassesi, ekaṃ manussesu uppannassa, ekaṃ devesu, ekaṃ parinibbutassa sīsaṃ dassesi. So paṭhamaṃ sīsaṃ ākoṭetvā "bho gotama ayaṃ satto nirayaṃ gato"ti āha. Sādhu sādhu vaṅgīsa sudiṭṭhaṃ tayā, ayaṃ @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ko ācariyassa jānanavisesoti 2 cha.Ma. matakānaṃ 3 i. koṭṭetvā @4 cha.Ma. asukayoniyaṃ 5 cha.Ma. āvāhetvā 6 cha.Ma.,i. na kho pana @7 cha.Ma.,i. anādiyitvā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page240.

Satto kahaṃ gatoti pucchi. Manussaloke 1- bho gotamāti. Ayaṃ satto kahaṃ gatoti. Devaloke bho gotamāti tiṇṇaṃpi gataṭṭhānaṃ kathesi. Parinibbutassa pana sīsaṃ nakhena ākoṭento neva aggaṃ 2- na koṭiṃ passati. Atha naṃ satthā "na sakkosi tvaṃ vaṅgīsā"ti pucchi. "passatha bho gotama, upaparikkhāmi tāvā"ti punappunaṃ parivatteti. 3- Bāhirakamantena khīṇāsavassa gatiṃ kathaṃ jānissati, athassa matthakato sedo mucci. So lajjitvā tuṇhībhūto aṭṭhāsi. Atha naṃ satthā "kilamasi tvaṃ vaṅgīsā"ti āha. Āma bho gotama, imassa sattassa gataṭṭhānaṃ jānituṃ na sakkomi. Sace tumhe jānātha, kathethāti. "vaṅgīsa ahaṃ etaṃpi jānāmi ito uttaritaraṃpi"ti vatvā dhammapade imā dve gāthā abhāsi:- "cutiṃ yo vedi sattānaṃ upapattiṃ ca sabbaso asattaṃ sugataṃ buddhaṃ tamahaṃ brūmi brāhmaṇaṃ. Yassa gatiṃ na jānanti devā gandhabbamānusā khīṇāsavaṃ arahantaṃ tamahaṃ brūmi brāhmaṇan"ti. 4- Tato vaṅgīso āha "bho gotama vijjāya vijjaṃ dentassa parihāni nāma natthi, ahaṃ attanā jānanakamantaṃ tumhākaṃ dassāmi, tumhe etaṃ mantaṃ mayhaṃ kathethā"ti. 5- Vaṅgīsa na mayaṃ mantena mantaṃ dema, evameva demāti. "sādhu bho gotama, detha mama 6- mantan"ti apacitiṃ dassetvā hatthakacchāpakaṃ 7- katvā nisīdi. Kiṃ vaṅgīsa tumhākaṃ samaye mahagghamantaṃ vā kiñci vā gaṇhantānaṃ parivāso nāma na hotīti. Na 8- hoti bho gotamāti. Amhākaṃ pana manto nipparivāsoti saññaṃ karosīti. Brāhmaṇā nāma mantehi atittā honti, tasmā so bhagavantaṃ "ahaṃ bho gotama tumhehi kathitaniyāmaṃ karissāmī"ti āha. Bhagavā āha "vaṅgīsa @Footnote: 1 cha.Ma.,i. manussalokaṃ. evamuparipi 2 cha.Ma.,i. antaṃ 3Sī.,i. parivattetvāpi @4 khu.dha. 25/419-20/90 vaṅgīsattheravatthu 5 Sī.,i.,cha.Ma. dethāti 6 cha.Ma. me @7 Ma. hatthakucapakaṃ, cha.,i. hatthakacchapakaṃ 8 cha.Ma.,i. ayaṃ saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page241.

Mayaṃ imaṃ mantaṃ dentā amhehi samānaliṅgassa demā"ti. Vaṅgīso "yaṅkiñci katvā mayā imaṃ mantaṃ gaṇhitvā gantuṃ vaṭṭatī"ti brāhmaṇe āha. "tumhe mayi pabbajite mā cintayittha, ahaṃ mantaṃ uggaṇhitvā 1- sakalajambūdīpe jeṭṭhako bhavissāmi. Evaṃ sante tumhākaṃpi bhaddakaṃ 2- bhavissatī"ti mantatthāya satthu santike pabbaji. Satthā "mantaparivāsaṃ tāva vasāhī"ti dvattiṃsākāraṃ ācikkhi. Paññavā satto dvattiṃsākāraṃ sajjhāyantova tattha khayavayaṃ paṭṭhapetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tasmiṃ arahattaṃ patte brāhmaṇā "kiṃ 3- nu kho vaṅgīsassa pavatti, passissāma 4- nan"ti tassa santikaṃ gantvā "kiṃ bho vaṅgīsa samaṇassa gotamassa santike sippaṃ sikkhitan"ti pucchiṃsu. Āma sikkhitanti. Tenahi ehi gamissāmāti. Gacchatha tumhe, tumhehi saddhiṃ gantabbakiccaṃ mayhaṃ niṭṭhitanti. Paṭhamameva amhehi tuyhaṃ kathitaṃ "samaṇo gotamo attānaṃ passituṃ āgate māyāya āvaṭṭetī"ti. Tvaṃpi 5- idāni samaṇassa gotamassa vasaṃ āpanno, kiṃ mayaṃ tava santike karissāmāti āgatamaggeneva pakkamiṃsu. Vaṅgīsattheropi yaṃ yaṃ velaṃ dasabalaṃ passituṃ gacchati, ekaṃ thutiṃ karontova gacchati. Tena taṃ satthā saṃghamajjhe nisinno paṭibhāṇavantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Upasenavaṅgantaputtattheravatthu [213] Pañcame samantapāsādikānanti sabbapāsādikānaṃ. Upasenoti tassa therassa nāmaṃ. Vaṅgantabrāhmaṇassa pana so putto, tasmā vaṅgantaputtoti vuccati. Ayaṃ pana thero na kevalaṃ attanāva pāsādiko, parisāpissa pāsādikā, iti parisaṃ nissāya laddhanāmavasena samantapāsādikānaṃ aggo nāma jāto. @Footnote: 1 cha.Ma. imaṃ mantaṃ gaṇhitvā 2 Ma. sātthakaṃ 3 cha.Ma.,i. kā @4 Sī.,i. vīmaṃsissāma 5 cha.Ma.,i. tvaṃ hi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page242.

Pañhākamme panassa ayamanupubbikathā:- ayaṃpi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbatto vayappatto 1- purimanayeneva satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ samantapāsādikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā satthu adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhetvā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde nālakabrāhmaṇagāme sāribrāhmaṇiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi, upasenadārakotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggaṇhitvā dasabalassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbaji. So upasampadāya ekavassiko hutvā "ariyagabbhaṃ vaḍḍhemī"ti ekaṃ kulaputtaṃ attano santike pabbājetvā upasampādesi. So pavāretvā saddhivihārikassa ekavassikakāle attanā duvasso "dasabalo maṃ passitvā tussissatī"ti saddhivihārikaṃ ādāya dasabalassa santikaṃ 2- āgato. Satthā taṃ vanditvā ekamantaṃ nisinnaṃ pucchi "kativassosi tvaṃ bhikkhū"ti. Duvasso ahaṃ bhagavāti. Ayaṃ pana bhikkhu kativassoti. Ekavasso bhagavāti. Kintāyaṃ bhikkhu hotīti. Saddhivihāriko me bhagavāti. Atha naṃ satthā "atilahuṃ kho tvaṃ moghapurisa bāhullāya āvaṭṭo"ti vatvā anekapariyāyena vigarahi. Thero satthu santikā garahaṃ labhitvā bhagavantaṃ vanditvā "imināva puṇṇacandasassirikena mukhena satthāraṃ parisameva nissāya sādhukāraṃ dāpessāmī"ti taṃdivasaṃyeva ekaṃ ṭhānaṃ gantvā vipassanākammaṃ katvā na cirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tato yasmā thero mahākulato ca nikkhamitvā pabbajito paṭhaviyuttadhammakathiko 3- ca, tasmā tassa dhammakathāya ceva pasīditvā mittāmaccābhiñātikulehi 4- ca nikkhamitvā bahū kuladārakā therassa santikaṃ 5- gantvā pabbajanti. "ahaṃ āraññiko, 6- tumhepi āraññikā bhavituṃ sakkontā pabbajathā"ti terasa dhutaṅgāni ācikkhi 7- "sikkhissāma @Footnote: 1 cha.Ma.,i. vayaṃ āgamma 2 cha.Ma.,i. dasabalaṃ passituṃ @3 cha.Ma.,i. pathavighuṭṭhadhammakathikova 4 cha.Ma.,i. mittāmaccañātikulehi @5 cha.Ma.,i. santike 6 cha.Ma. āraññako. evamuparipi 7 cha.Ma.,i. ācikkhitvā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page243.

Bhante"ti vadante pabbājeti. Te attano balena taṃ taṃ dhutaṅgaṃ adhiṭṭhahanti. Theropi attano dasavassikakāle 1- vinayaṃ paguṇaṃ katvā sabbeva upasampādesi. Evaṃ upasampannāvassa 2- pañcasatamattā bhikkhū parivārā ahesuṃ. Tasmiṃ samaye satthā jetavanamahāvihāre vasanto "icchāmahaṃ bhikkhave aḍḍhamāsaṃ paṭisallīyitun"ti bhikkhusaṃghassa ārocetvā ekavihārī hoti. Bhikkhusaṃghopi "yo bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamati, so pācittiyaṃ desāpetabbo"ti 3- katikaṃ akāsi. Tadā upasenatthero "bhagavantaṃ passissāmī"ti attano parisāya saddhiṃ jetavanaṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Satthā kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ aññataraṃ therassa saddhivihārikaṃ āmantesi "manāpāni te bhikkhu paṃsukūlānī"ti. "na kho me bhante manāpāni paṃsukūlānī"ti vatvā satthu upajjhāyagāravena 4- paṃsukūlikabhāvaṃ ārocesi. Imasmiṃ ṭhāne satthā "sādhu sādhu upasenā"ti therassa sādhukāraṃ datvā anekapariyāyena guṇakathaṃ kathesi. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana idaṃ vatthu pāliyaṃ āgatameva. Atha satthā aparabhāge ariyagaṇamajjhe nisinno imasmiṃ sāsane theraṃ samantapāsādikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Dabbattheravatthu [214] Chaṭṭhe senāsanapaññāpakānanti senāsanaṃ paññāpentānaṃ. Therassa kira senāsanapaññāpakakāle 5- aṭṭhārasasu mahāvihāresu asammaṭṭhapariveṇaṃ vā appaṭijaggitaṃ senāsanaṃ vā asodhitaṃ mañcapīṭhaṃ vā anupaṭṭhitaṃ pānīyaparibhojanīyaṃ vā nāhosi. Tasmā senāsanapaññāpakānaṃ aggo nāma jāto. Dabboti tassa nāmaṃ. Mallarājakule pana uppannattā mallaputto nāma jāto. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. dasavassakāle 2 cha.Ma. upasampannā cassa @3 vi.mahāvi. 2/565/50 nissaggiyakaṇḍa 4 cha.Ma. vatvā upajjhāye gāravena @5 cha.Ma. senāsanapaññāpanakāle

--------------------------------------------------------------------------------------------- page244.

Tassa pañhākamme ayamanupubbikathā:- ayañhi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā vayappatto vuttanayeneva vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhetvā satthārā byākato yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaritvā kassapadasabalassa sāsane 1- osakkanakāle pabbaji, tadā tena saddhiṃ apare cha janāti sattabhikkhū ekacittā hutvā te 2- aññe sāsane agāravaṃ karonte disvā "idha kiṃ karoma, ekamante samaṇadhammaṃ katvā dukkhassantaṃ karissāmā"ti nisseṇiṃ bandhitvā uccaṃ pabbatasikharaṃ abhiruhitvā "attano cittabalaṃ jānantā nisseṇiṃ pātentu, jīvite sālayā otarantu, mā pacchānutāpino ahuvatthā"ti vatvā sabbe ekacittā hutvā nisseṇiṃ pātetvā "appamattā hotha āvuso"ti aññamaññaṃ ovaditvā cittaruciyesu ṭhānesu nisīditvā samaṇadhammaṃ kātuṃ ārabhiṃsu. Tatreko thero pañcame divase arahattaṃ patvā "mama kiccaṃ nipphannaṃ, ahaṃ imasmiṃ ṭhāne kiṃ karissāmī"ti iddhiyā uttarakuruto piṇḍapātaṃ āharitvā "āvuso imaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjatha, bhikkhācārakiccaṃ mamāyattaṃ hotu, tumhe attano kammaṃ karothā"ti āha. Kiṃ nu kho mayaṃ āvuso nisseṇiṃ pātetvā 3- evaṃ avocumhā "yo paṭhamaṃ dhammaṃ sacchikaroti, so bhikkhaṃ āharatu, tenābhataṃ sesā paribhuñjitvā samaṇadhammaṃ karissāmā"ti. 4- Natthi āvusoti. Tumhe attano pubbahetu alabhittha, 5- mayaṃpi sakkontā vaṭṭassantaṃ karissāma, gacchatha tumheti. Thero tesaṃ 6- saññāpetuṃ asakkonto phāsukakṭhāne piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā gato. Aparo thero sattame divase anāgāmiphalaṃ patvā tato cuto suddhāvāsabrahmaloke nibbatto. Itarepi therā tato cutā ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsarantā 7- imasmiṃ buddhuppāde tesu tesu kulesu nibbattā. Eko gandhāraraṭṭhe takkasilānagare 8- @Footnote: 1 cha.Ma. sāsanassa 2 cha.Ma. ayaṃ pāṭho na dissati 3 cha.Ma. pātentā 4 cha.Ma. karissantīti @5 cha.Ma. pubbahetunā labhittha 6 cha.Ma.,i. te 7 cha.Ma.,i. saṃsaritvā @8 cha.Ma.,i. takkasilanagare

--------------------------------------------------------------------------------------------- page245.

Rājagehe nibbatto, eko pabbateyyaraṭṭhe 1- paribbājikāya kucchismiṃ nibbatto, eko bāhiyaraṭṭhe kuṭumbikassa gehe nibbatto, eko rājagahe 2- nibbatto. Ayaṃ pana dabbatthero mallaraṭṭhe anupiyanagare ekassa mallarañño gehe paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa mātā upavijāya 3- kālamakāsi, matasarīraṃ susānaṃ netvā dārucitakaṃ āropetvā aggiṃ adaṃsu. Tassā aggito 4- santattaṃ udarapaṭalaṃ dvedhā ahosi. Dārako attano puññabalena uppatitvā ekasmiṃ dabbathambhe nipati. Taṃ dārakaṃ gahetvā ayyikāya adaṃsu. Sā tassa nāmaṃ gaṇhantī dabbathambhe patitvā 5- laddhajīvitattā dabbotissa nāmaṃ akāsi. Tassa vassikakāle 6- satthā bhikkhusaṃghaparivāro mallaraṭṭhe cārikañcaramāno anupiyanigamaṃ patvā anupiyavane 7- viharati. Dabbakumāro satthāraṃ disvā buddhasāsaneyeva 8- pasīditvā pabbajitukāmo hutvā "ahaṃ dasabalassa santike pabbajissāmī"ti ayyikaṃ āpucchi. Sā "sādhu tātā"ti dabbakumāraṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā "bhante imaṃ kumāraṃ pabbājethā"ti āha. Satthā aññatarassa bhikkhuno saññamadāsi "bhikkhu imaṃ dārakaṃ pabbājehī"ti. So thero satthu vacanaṃ sutvā dabbakumāraṃ pabbājento tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhi. Pubbahetusampanno katābhinīhāro satto paṭhamakesavaṭṭioropanakkhaṇe 9- sotāpattiphale patiṭṭhahi, 10- dutiyakesavaṭṭiyā oropiyamānāya sakidāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale. Sabbakesānaṃ pana oropanañca arahattaphalasacchikiriyā ca apacchā apure ahosi. Satthā mallaraṭṭhe yathābhirantaṃ viharitvā rājagahaṃ gantvā veḷuvane vāsaṃ kappesi. Tatrāyasmā dabbo mallaputto rahogato attano kiccanipphattiṃ oloketvā saṃghassa veyyāvaccakaraṇe kāyaṃ yojetukāmo cintesi "yannūnāhaṃ saṃghassa senāsanañca @Footnote: 1 Sī. pabbatiyaraṭṭhe 2 Sī. rājagahe kuṭumbiyagehe, cha.Ma.,i. rājagahe kuṭumbikagehe @3 Sī.,cha.Ma. upavijaññakāle 4 cha.Ma. aggivegasantattaṃ 5 cha.Ma. dabbatthambhe @nipatitvā 6 cha.Ma. sattavassikakāle 7 cha.Ma. anupiyambavane 8 cha.Ma.,i. dassaneneva @9 cha.Ma. paṭhamakesavaṭṭiyā oropiyamānāya 10 cha.Ma. patiṭṭhāsi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page246.

Paññāpeyyaṃ, bhattāni ca uddiseyyan"ti. So satthu santikaṃ gantvā attano parivitakkaṃ ārocesi. Satthā tassa sādhukāraṃ datvā senāsanapaññāpakatañca bhattuddesakatañca sampaṭicchi. Atha naṃ "ayaṃ dabbo daharova samāno mahante ṭhāne ṭhito"ti sattavassikakāleyeva upasampādesi. Thero upasampannakālatoyeva paṭṭhāya rājagahaṃ upanissāya viharantānaṃ sabbabhikkhūnaṃ senāsanāni ca paññāpeti, bhikkhañca sampaṭicchitvā uddisati. Tassa senāsanapaññāpakabhāvo sabbadisāsu pākaṭo ahosi. "dabbo kira mallaputto sabhāgasabhāgānaṃ 1- bhikkhūnaṃ ekekaṭṭhāne 2- senāsanāni paññāpeti, dūrepi senāsanaṃ paññāpetiyeva. Gantuṃ asakkonte iddhiyā netī"ti. Atha naṃ bhikkhū vikālepi "amhākaṃ āvuso jīvakambavane senāsanaṃ paññāpehi, amhākaṃ maddakucchismiṃ migadāye"ti evaṃ senāsanaṃ uddisāpetvā tassa iddhiṃ passantā gacchanti. Sopi iddhiyā manomayena kāyena 3- abhisaṅkharitvā ekekassa therassa ekekaṃ attanā sadisaṃ bhikkhuṃ nimminitvā 4- aṅguliyā jalamānāya purato gantvā "ayaṃ mañco idaṃ pīṭhan"tiādīni vatvā senāsanaṃ paññāpetvā puna attano vasanaṭṭhānameva āgacchati. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panidaṃ vatthuṃ pāliyaṃ 5- āgatameva. Satthā idameva kāraṇaṃ atthuppattiṃ katvā aparabhāge ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ senāsanapaññāpakānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Pilindavacchattheravatthu [215] Sattame devatānaṃ piyamanāpānanti devatānaṃ piyānañceva manāpānañca pilindavacchatthero 6- aggoti dasseti. So kira anuppanne buddhe cakkavattirājā hutvā mahājanaṃ pañcasīlesu patiṭṭhāpetvā saggaparāyanaṃ 7- akāsi. Yebhuyyena kira chasu kāmāvacarasaggesu 8- nibbattadevatā tasseva ovādaṃ labhitvā nibbattaṭṭhānesu 9- @Footnote: 1 Ma. sabhāgānaṃ sabhāgānaṃ 2 cha.Ma. ekaṭṭhāne 3 cha.Ma.,i. manomaye kāye 4 Sī. datvā @5 vi.mahāvi. 1/380/284 paṭhamaduṭṭhadosasikkhāpada, vi.cūḷa. 6/189/222 sativinaya @6 Sī. piḷindivacchatthero 7 cha.Ma. saggaparāyaṇaṃ 8 cha.Ma. kāmasaggesu @9 cha.Ma.,i. nibbattanibbattaṭṭhāne

--------------------------------------------------------------------------------------------- page247.

Attano sampattiṃ oloketvā "kiṃ 1- nu kho nissāya imaṃ saggasampattiṃ labhimhā"ti āvajjamānā imaṃ theraṃ disvā "theraṃ nissāya amhehi sampatti laddhā"ti sāyaṃ pātaṃ theraṃ namassanti. Tasmā so devatānaṃ piyamanāpānaṃ aggo jāto. Pilindoti panassa nāmaṃ, vacchoti gottaṃ. Tadubhayaṃ saṃsandetvā pilindavacchoti vuccati. Tassa pañhākamme ayamanupubbikathā:- ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbatto purimanayeneva satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ devatānaṃ piyamanāpaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhetvā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti. Pilindavacchotissa nāmaṃ akaṃsu. So aparena samayena satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā upasampanno vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. So gihīhipi bhikkhūhipi saddhiṃ kathento "ehi vasala, gaccha vasala, hara 2- vasala, gaṇha vasalā"ti vasalavādeneva samudācarati. Taṃ kathaṃ sutvā 3- āharitvā tathāgataṃ pucchiṃsu "bhagavā ariyā nāma pharusavācā 4- na hontī"ti. Bhikkhave ariyānaṃ paravambhanavasena pharusavācā nāma natthi, apica kho pana bhavantare āciṇṇavasena bhaveyyāti. Bhante pilindavacchatthero uṭṭhāya samuṭṭhāya gihīhipi bhikkhūhipi saddhiṃ kathento "vasala vasalā"ti katheti, kimettha kāraṇaṃ bhagavāti. Na bhikkhave mayhaṃ puttassa etaṃ idāneva āciṇṇaṃ, atīte panesa pañca jātisatāni vasalavādibrāhmaṇakule nibbatti. 5- Iccetassa āciṇṇeneva katheti, 5- na pharusavasena. Ariyānañhi vohāro pharusopi samāno cetanāya apharusabhāvena parisuddhova, appamattakampettha pāpaṃ na upalabbhatīti vatvā dhammapade imaṃ gāthamāha:- "akakkasaṃ viññāpaniṃ giraṃ saccaṃ udīraye yāya nābhisaje kañci tamahaṃ brūmi brāhmaṇan"ti. 6- @Footnote: 1 cha.Ma. kaṃ 2 cha.Ma. āhara 3 cha.Ma.,i. sutvāti pāṭho na dissati @4 cha.Ma. pharusavacanā 5 cha.Ma. iccesa bhavāciṇṇeneva kathesi 6 khu.dha. 25/408/88

--------------------------------------------------------------------------------------------- page248.

Athekadivasaṃ thero rājagahaṃ piṇḍāya pavisanto ekaṃ purisaṃ pipphalīnaṃ pātiṃ 1- pūretvā ādāya antonagaraṃ pavisantaṃ disvā "kiṃ te vasala bhājane"ti āha. So cintesi "ayaṃ hi samaṇo mayā saddhiṃ pātova pharusakathaṃ katheti, imassa anucchavikameva vattuṃ vaṭṭatī"ti "mūsikavaccaṃ me bhante bhājane"ti āha. Evaṃ bhavissati vasalāti. Tassa therassa dassanaṃ vijahantassa sabbaṃ mūsikavaccameva ahosi. So cintesi "imā pipphaliyo mūsikavaccasadisā paññāyanti, sabhāvo nu kho no"ti vīmaṃsanto hatthena uppīḷesi. Athassa undūravaccabhāvaṃ ñatvā balavadomanassaṃ uppajji. So "imāyeva nu kho evarūpā, udāhu sakaṭepī"ti gantvā olokento sabbāpi pipphaliyo tādisāva disvā hadayaṃ hatthena sandhāretvā "idaṃ na aññassa kammaṃ, mayā pātova diṭṭhabhikkhussetaṃ kammaṃ, addhā ekaṃ māyaṃ bhavissati, 2- tassa gataṭṭhānaṃ anuvijjitvā ekaṃ kāraṇaṃ jānissāmī"ti therassa gatamaggaṃ pucchitvā pāyāsi. Atheko puriso taṃ ativiya caṇḍitaṃ 3- gacchantaṃ disvā "bho purisa ativiya caṇḍito gacchasi, kena kammena gacchasī"ti pucchi. So tassa taṃ pavuttiṃ ārocesi. So tassa taṃ kathaṃ sutvā evamāha "bho mā cintayi, mayhaṃ ayyo pilindavaccho bhavissati, tvaṃ etadeva bhājanaṃ pūretvā ādāya gantvā therassa purato tiṭṭha. `kiṃ Nāmetaṃ vasalā'ti vuttakālepi `pipphaliyo bhante'ti vada, thero `evaṃ bhavissati vasalā'ti vakkhati. Puna sabbā pipphaliyo bhavissantī"ti. So tathā akāsi. Sabbā pipphaliyo paṭipākatikā ahesuṃ. Idaṃ ettakaṃ vatthuṃ. Aparabhāge pana satthā devatānaṃ piyamanāpakaraṇameva vatthuṃ katvā theraṃ devatānaṃ piyamanāpānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Bāhiyadārucīriyattheravatthu [216] Aṭṭhame khippābhiññānanti khippaṃadhigatābhiññānaṃ dārucīriyatthero aggoti dasseti. Ayañhi thero saṅkhittadhammadesanāpariyosāne arahattaṃ pāpuṇi, @Footnote: 1 cha.Ma. pippalīnaṃ bhājanaṃ 2 Sī.,i. jānissati, cha.Ma. ekaṃ upāyaṃ bhavissati @3 Sī.,i. caṇḍigataṃ, cha.Ma. caṇḍikataṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page249.

Maggaphalānaṃ parikammakiccaṃ nāhosi. Tasmā khippābhiññānaṃ aggo nāma jāto. Bāhiyaraṭṭhe pana jātattā bāhiyotissa nāmaṃ akaṃsu. 1- So aparabhāge dārucīrāni 2- nivāsesi, 3- tasmā dārucīriyo nāma jāto. Tassa pañhākamme ayamanupubbikathā:- ayaṃpi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbatto dasabalassa dhammaṃ 4- suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ khippābhiññānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhetvā yāvajīvaṃ kusalaṃ kammaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto kassapadasabalassa sāsane 5- osakkanakāle heṭṭhā vuttehi bhikkhūhi saddhiṃ samaṇadhammaṃ katvā paripuṇṇasīlo jīvitakkhayaṃ patvā devaloke nibbatti. So ekaṃ buddhantaraṃ devaloke vasitvā imasmiṃ buddhuppāde bāhiyaraṭṭhe kulagehe nibbatto. Vayaṃ āgamma gharāvāsaṃ vasanto "vohāraṃ karissāmī"ti suvaṇṇabhūmigamanīyaṃ nāvaṃ abhiruhi. Nāvā icchitadesaṃ appatvāva samuddassa majjhe bhinnā, mahājano macchakacchapabhakkho ahosi. Ayaṃ pana ekaṃ dārukhaṇḍaṃ gahetvā sattame divase suppārakapaṭṭane uttiṇṇo manussavāsabhāvaṃ ñatvā 6- "acelakaniyāmena manusse upasaṅkamituṃ 7- ayuttan"ti avidūre ṭhāne ekasmiṃ taḷāke 8- sevālaṃ gahetvā sarīraṃ veṭhetvā ekasmiṃ devaṭṭhāne 9- patitaṃ ekaṃ kapālaṃ ādāya bhikkhāya pāvisi. Manussā taṃ disvā cintesuṃ "sace loke arahanto nāma atthi, evaṃvidhehi bhavitabbaṃ. Kiṃ nu kho ayyo ukkaṭṭhabhāvena vatthaṃ na gaṇhāti, udāhu dīyamānaṃ gaṇheyyā"ti vīmaṃsantā nānādisāhi vatthāni adaṃsu. 10- So cintesi "sacāhaṃ na iminā niyāmena āgamissaṃ, na me ete pasīdeyyuṃ, yaṅkiñci vatvā ime vañcetvā jīvitupāyaṃ 11- kātuṃ vaṭṭatī"ti vatthāni na paṭiggaṇhi. Manussā bhiyyoso mattāya @Footnote: 1 cha.Ma. ahosi 2 cha.Ma. dārucīraṃ 3 Sī.,i. dhāresi 4 cha.Ma.,i. dhammadesanaṃ @5 cha.Ma. sāsanassa 6 cha.Ma. manussāvāsaṃ patvā 7 Sī. passituṃ 8 Sī.,i. ekaṃ @mahātalākā, cha.Ma. ekaṃ mahātaḷākā 9 cha.Ma. ṭhāne, i. ekasmiṃyeva ṭhāne @10 cha.Ma.,i. āhariṃsu 11 Sī. jīvikopāyaṃ, cha.Ma. jīvikupāyaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page250.

Pasannā mahāsakkāraṃ 1- kariṃsu. Sopi bhattakiccaṃ katvā avidūre ṭhāne devakulaṃ gato. Mahājano tena saddhiṃyeva gantvā devakulaṃ paṭijaggitvā adāsi. So cintesi "ime mayhaṃ sevālanivāsanamatte pasīditvā evaṃvidhaṃ sakkāraṃ karonti, etesaṃ mayā ukkaṭṭheneva bhavituṃ vaṭṭatī"ti sallahukāni rukkhaphalakāni gahetvā tacchetvā vākesu āvuṇitvā cīvaraṃ katvā nivāsetvā pārupitvā jīvitaṃ 2- kappento vasi. Atha yo so kassapabuddhakāle sattasu janesu samaṇadhammaṃ karontesu eko bhikkhu suddhāvāsabrahmaloke nibbatto, so nibbattasamanantarameva attano brahmasampattiṃ oloketvā āgataṭṭhānaṃ āvajjento sattannaṃ janānaṃ pabbataṃ abhiruyha 3- samaṇadhammakaraṇaṭṭhānaṃ disvā sesānaṃ channaṃ nibbattaṭṭhānaṃ āvajjento 4- ekassa parinibbutabhāvaṃ itaresaṃ pañcannaṃ kāmāvacaradevaloke nibbattabhāvaṃ ñatvā kālānukālaṃ te pañcajane āvajjeti. Imasmiṃ pana kāle "kahaṃ nu kho"ti āvajjento dārucīriyaṃ suppārakapaṭṭanaṃ upanissāya kuhanakammena jīvitaṃ kappentaṃ disvā "naṭṭho vatāyaṃ bālo, pubbe samaṇadhammaṃ karonto atiukkaṭṭhabhāvena arahatāpi ābhataṃ piṇḍapātaṃ aparibhuñjanto 5- idāni udaratthāya anarahāva arahattaṃ paṭijānitvā lokaṃ vañcento carati, 6- dasabalassa ca nibbattabhāvaṃ na jānāti, gacchāmi naṃ saṃvejetvā dasabalassa nibbattabhāvaṃ jānāpemī"ti taṃkhaṇeneva brahmalokato suppārakapaṭṭane rattibhāgasamanantare dārucīriyassa sammukhe pāturahosi. So attano vasanaṭṭhāne obhāsaṃ disvā bahi nikkhamitvā ṭhito mahābrahmaṃ oloketvā añjaliṃ sampaggayha "ke tumhe"ti pucchi. Ahaṃ tuyhaṃ porāṇakasahāyo anāgāmiphalaṃ patvā brahmaloke nibbatto. Amhākaṃ pana sabbajeṭṭhako arahattaṃ patvā parinibbuto, tumeeha pañcajanā devaloke nibbattā. Svāhaṃ taṃ imasmiṃ ṭhāne kuhanakammena jīvantaṃ disvā dametuṃ āgatoti vatvā idaṃ kāraṇamāha "na @Footnote: 1 ka. mattāya pasannākāraṃ 2 cha.Ma.,i. jīvakaṃ 3 cha.Ma.,i. āruyha @4 Ma. āvajjetvā 5 cha.Ma.,i. aparibhuñjitvā 6 cha.Ma.,i. vicarati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page251.

Kho tvaṃ bāhiya arahā, napi arahattamaggaṃ 1- samāpanno, sāpi te paṭipadā natthi, yāya tvaṃ arahā vā assaarahattamaggaṃ 2- vā samāpanno"ti. Athassa satthu uppannabhāvaṃ sāvatthiyaṃ vasanabhāvañca ācikkhitvā "satthu santikaṃ gacchāhī"ti taṃ uyyojetvā brahmalokameva agamāsi. Dārucīriyopi mahābrahmunā saṃvejito "mokkhamaggaṃ gavesissāmī"ti vīsatiyojanasataṃ maggaṃ ekarattivāsena gantvā satthāraṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ antaraghare sampāpuṇitvā satthu pādesu nipatitvā "desetu me bhante bhagavā dhammaṃ, desetu sugato dhamman"ti yāvatatiyaṃ yāci. Satthā "ettāvatā bāhiyassa ñāṇaṃ paripākaṃ gatan"ti ñatvā "tasmātiha te bāhiya evaṃ sikkhitabbaṃ diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissatī"ti 3- iminā ovādena ovadi. Sopi desanāpariyosāne antaravīthiyaṃ ṭhitova desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. So attano kiccamatthakaṃ patvā 4- bhagavantaṃ pabbajjaṃ yācitvā aparipuṇṇapattacīvaratāya pattacīvaraṃ pariyesanto saṅkāraṭṭhānato coḷakkhaṇḍāni 5- saṅkaḍḍhati. Atha naṃ pubbe veriko amanusso ekissā taruṇavacchāya gāviyā sarīre adhimuccitvā jīvitakkhayaṃ pāpesi. Satthā sāvatthito nikkhamanto antaravīthiyaṃ bāhiyaṃ saṅkāraṭṭhāne patitaṃ disvā "gaṇhatha bhikkhave bāhiyassa 6- sarīran"ti nīharāpetvā sarīrakiccaṃ kāretvā cātummahāpathe cetiyaṃ 7- kārāpesi. Tato saṃghamajjhe kathā udapādi "tathāgato bhikkhusaṃghena bāhiyassa sarīrajjhāpanakiccaṃ kāresi, dhātuyo gahetvā cetiyaṃ kāresi, kataramaggo nu kho tena sacchikato, sāmaṇero nu kho so, bhikkhu nu kho"ti cittaṃ uppādayiṃsu. Satthā taṃ atthuppattiṃ katvā "paṇḍito bhikkhave bāhiyo"ti upari dhammadesanaṃ vaḍḍhetvā tassa parinibbutabhāvaṃ pakāsesi. Sā puna saṃghamajjhe kathā udapādi "na ca satthārā bāhiyassa bahu dhammo desito, arahattaṃ pattoti @Footnote: 1 Sī.,i. arahamaggaṃ 2 Sī.,i. assasi 3 khu.u. 25/10/102 bāhiyasutta @4 cha.Ma.,i. kiccaṃ matthakappattaṃ ñatvā 5 Ma. coḷakkhaṇḍaṃ 6 cha.Ma.,i. bāhiyassa @dārucīriyassa 7 pāli. thūpa..,khu.u.25/10/103

--------------------------------------------------------------------------------------------- page252.

Ca vadati, kiṃ nāmetan"ti. Satthā "dhammo mando bahūti akāraṇaṃ, visapītakassa agado viya ceso"ti 1- vatvā dhammapade gāthamāha:- "sahassamapi ce gāthā anatthapadasañhitā ekaṃ gāthāpadaṃ seyyo yaṃ sutvā upasammatī"ti. 2- Desanāpariyosāne caturāsītipāṇasahassāni amatapānaṃ piviṃsu. Idañca pana bāhiyattherassa vatthu sutte 3- āgatattā vitthārena na kathitaṃ. Aparabhāge pana satthā saṃghamajjhe nisinno bāhiyattheraṃ khippābhiññānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Kumārakassapattheravatthu [217] Navame cittakathikānanti vicittaṃ katvā dhammaṃ kathentānaṃ. Thero hi 4- ekassapi dvinnaṃpi dhammaṃ kathento bahūhi upamāhi ca kāraṇehi ca maṇḍayitvā bodhento kathesi. 5- Tasmā cittakathikānaṃ aggo nāma jāto. Tassa pañhākamme ayamanupubbikathā:- ayaṃ hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare kulagehe paṭisandhiṃ gahetvā 6- vayappatto dasabalassa dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ cittakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhetvā devamanussesu saṃsaranto kassapabuddhassa sāsane osakkanakāle sattannaṃ bhikkhūnaṃ abbhantaro hutvā pabbatamatthake samaṇadhammaṃ katvā aparihīnasīlo tato cuto devaloke nibbattitvā ekaṃ buddhantaraṃ sampattiṃ anubhavamāno amhākaṃ satthukāle rājagahe ekissā kuladārikāya kucchimhi uppanno. Sā ca paṭhamaṃ mātāpitaro yācitvā pabbajjaṃ alabhamānā kulagharaṃ gatā gabbhaṃ gaṇhi. Taṃpi 7- ajānantī sāmikaṃ ārocetvā 8- tena anuññātā bhikkhunīsu pabbaji. 9- Tassā gabbhanimittaṃ disvā @Footnote: 1 i. esoti 2 khu.dha. 25/101/35 bāhiyadārucīriyattheravatthu @3 khu.u. 25/10/101 bāhiyasutta 4 cha.Ma.,i. kira 5 cha.Ma.,i. katheti @6 cha.Ma.,i. gaṇhitvā 7 Sī. gabbhaṃ saṇṭhitampi 8 cha.Ma. ārādhetvā @9 cha.Ma.,i. pabbajitā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page253.

Bhikkhuniyo devadattaṃ pucchiṃsu, so "assamaṇī"ti āha. Dasabalaṃ pucchiṃsu, satthā upālittheraṃ paṭicchāpesi. Thero sāvatthinagaravāsīni kulāni visākhañca upāsikaṃ pakkosāpetvā sodhento "pure laddho gabbho, pabbajjā arogā"ti āha. Satthā "suvinicchitaṃ adhikaraṇan"ti therassa sādhukāraṃ adāsi. Sā bhikkhunī suvaṇṇabimbasadisaṃ puttaṃ vijāyi. Taṃ gahetvā rājā pasenadikosalo posāpesi, kassapoti cassa nāmaṃ katvā aparabhāge alaṅkaritvā satthu santikaṃ netvā pabbājesi. Kumārakāle pabbajitattā pana bhagavatā "kassapaṃ pakkosatha, idaṃ phalaṃ vā khādanīyaṃ vā kassapassa dethā"ti vutte "katarassa kassapassa bhanteti. 1- Kumārakassapassā"ti evaṃ gahitanāmattā tato paṭṭhāya vuḍḍhakālepi kumārakassapotveva vuccati. Apica rañño posāvanikaputtattāpi kumārakassapoti taṃ sañjāniṃsu. So pabbajitakālato paṭṭhāya vipassanāya ceva kammaṃ karoti, buddhavacanañca uggaṇhāti. 2- Atha so tena saddhiṃ pabbatamatthake samaṇadhammaṃ katvā anāgāmiphalaṃ patvā suddhāvāse nibbatto mahābrahmā tasmiṃ samaye āvajjento kumārakassapaṃ disvā "sahāyako me vipassanāya kilamati, gantvā tassa vipassanāmukhaṃ 3- dassetvā maggaphalapattiyā 4- upāyaṃ karissāmī"ti brahmaloke ṭhitova pañcadasa pañhe abhisaṅkharitvā rattibhāgasamanantare kumārakassapattherassa nivāsanaṭṭhāne 5- pāturahosi. Thero ālokaṃ disvā "ko etthā"ti āha. "ahaṃ pubbe tayā saddhiṃ samaṇadhammaṃ katvā anāgāmiphalaṃ patvā suddhāvāse nibbattabrahmā"ti āha. Kena kammena āgatatthāti. Mahābrahmā attano āgatakāraṇaṃ dīpetuṃ te pañhe ācikkhitvā "tvaṃ ime pañhe uggaṇhitvā aruṇe uṭṭhite tathāgataṃ upasaṅkamitvā vanditvā puccha, ṭhapetvā hi tathāgataṃ añño ime pañhe kathetuṃ samattho nāma natthī"ti vatvā brahmalokameva gato. @Footnote: 1 cha.Ma. katarakassapassāti, i. kattarakassapassa kumārakassapassāti 2 cha.Ma.,i. gaṇhāti @3 cha.Ma.,i. vipassanāya nayamukhaṃ 4 Sī.,i. maggaphaluppattiyā 5 cha.Ma.,i. vasanaṭṭhāne @andhavane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page254.

Theropi punadivase satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā mahābrahmunā kathitaniyāmena pañhe pucchi. Satthā kumārakassapattherassa arahattaṃ pāpetvā pañhe kathesi. Thero satthārā kathitaniyāmeneva uggaṇhitvā andhavanaṃ gantvā vipassanaṃ gabbhaṃ gāhāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tato paṭṭhāya catunnaṃ 1- parisānaṃ dhammakathaṃ kathento bahukānaṃpi abahukānaṃpi 2- upamāhi ca kāraṇehi ca maṇḍetvā cittakathikameva 3- katheti. Atha naṃ satthā pāyāsirañño pañcadasahi pañhehi paṭimaṇḍetvā suttante 4- sudesite 5- taṃ suttantaṃ atthuppattiṃ katvā imasmiṃ sāsane cittakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Mahākoṭṭhitattheravatthu [218] Dasame paṭisambhidāppattānanti catasso paṭisambhidā patvā ṭhitānaṃ mahākoṭṭhitatthero aggoti dasseti. Ayaṃpi hi 6- thero attano paṭisambhidāsu ciṇṇavasībhāvena 7- abhiññāte abhiññāte mahāsāvake upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchantopi dasabalaṃ upasaṅakmitvā pañhaṃ pucchantopi paṭisambhidāsuyeva pañhaṃ pucchati. Iti iminā ciṇṇavasena 8- paṭisambhidāppattānaṃ aggo nāma jāto. Tassa pañhākamme ayamanupubbikathā:- ayaṃpi hi padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare mahābhogakule nibbatto. Aparena samayena satthu dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭisambhidāppattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ paṭṭhesi. So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti. Koṭṭhitamāṇavotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggaṇhitvā ekadivasaṃ satthu dhammakathaṃ sutvā @Footnote: 1 catassannanti pāṭho yuttataro 2 cha.Ma. bahukāhi 3 cha.Ma.,i. cittakathameva @4 dī.Ma. 10/406/270 pāyāsisutta 5 cha.Ma.,i. desite 6 cha.Ma.,i. ayaṃ hi @7 Sī.,i. ciṇṇavasena 8 cha.Ma.,i. ciṇṇavasibhāvena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page255.

Paṭiladdhasaddho pabbaji. So upasampannakālato paṭṭhāya vipassanāya kammaṃ karonto saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā niccakālaṃ paṭisambhidāsuyeva 1- ciṇṇavasī hutvā pañhaṃ pucchanto paṭisambhidāsuyeva pucchi. 2- Atha naṃ satthā aparabhāge mahāvedallasuttaṃ 3- atthuppattiṃ katvā paṭisambhidāppattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Tatiyavaggavaṇṇanā. --------------- @Footnote: 1 cha.Ma. paṭisambhidāsu 2 cha.Ma.,i. pucchati 3 Ma.mū. 12/449/401


             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 225-255. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=5351&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=5351&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=148              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=660              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=637              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=637              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]