ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.1)

                    14. Etadaggavagga   2. Dutiyavagga
                          culapanthakattheravatthu
     [198-200] Dutiyassa pathame manomayanti manena nibbattitam. "manomayena
kayena, iddhiya upasankami"ti 1- vuttatthanasmim manena katakayo manomayakayo nama
jato. "annataram manomayam kayam upapajjati"ti 2- vuttatthane manena nibbattitakayo
manomayakayo nama jato. Ayamidha adhippeto. Tattha anne bhikkhu manomayam kayam
nibbattenta tayo va cattaro va nibbattenti, na bahuke. Ekasadiseeva
katva nibbattenti ekavidhameva kammam kurumane. Culapanthakatthero 3- pana ekavajjanena
samanasahassam mapesi. Dvepi jane na ekasadisameva akasi na ekavidhakammam kurumane.
Tasma manomayam kayam abhinimminantanam aggo nama jato.
     Cetovivattakusalanampi culapanthakova aggo, pannavivattakusalanampana 4-
mahapanthakatthero aggoti vutto. Tattha culapanthakatthero catunnam rupavacarajjhananam
labhitaya "cetovivattakusalo"ti vutto, mahapanthakatthero catunnam  arupavacarajjhananam
labhitaya "pannavivattakusalo"ti vutto. Culapanthako ca samapattikusalataya
cetovivattakusalo nama, mahapanthako vipassanakusalataya pannavivattakusalo nama. Eko
cettha samadhilakkhane cheko, eko vipassanalakkhane. Tatha eko samadhigalhe,
eko vipassanagalhe. Eko cettha angasankhitte cheko, eko arammanasankhitte.
Tatha eko angavavatthane cheko, eko arammanavavatthaneti evamettha yojana
katabba.
     Apica culapanthakatthero rupavacarajjhanalabhi hutva jhanangehi vutthaya arahattam
pattoti cetovivattakusalo, mahapanthako arupavacarajjhanalabhi hutva jhanangehi
@Footnote: 1 khu.thera. 26/901/387 anuruddhattheragatha  2 upapanno,
@vi.cu. 7/333/118 devadattavattha  3 ka. cullapanthakatthero. evamuparipi
@4 cha.Ma.,i. sannavivatta.... evamuparipi
Vutthaya arahattam pattoti pannavivattakusalo. Ubhopi panthe jatatta panthaka
nama jata. Tesam pathamajato mahapanthako nama jato, 1- itaro 2- culapanthako nama.
     Imesampana ubhinnampi panhakamme ayamanupubbikatha:- atite kira 3-
padumuttarakale hamsavatinagaravasino dve bhatikakutumbika satthari pasanna nibaddham
satthu santikam gantva dhammam sunanti. Tesu ekadivasam kanittho  sattharam
dvihangehi samannagatam ekam bhikkhum "mama sasane manomayam kayam abhinimminantanam
cetovivattakusalananca ayam bhikkhu aggo"ti etadagge thapentam disva cintesi "aho
vatayam bhikkhu eko hutva dve angani paripuretva carati, mayapi anagate ekassa
buddhassa sasane angadvayapurakena hutva vicaritum vattati"ti. So purimanayeneva
sattharam nimantetva sattaham mahadanam datva evamaha "bhante yam bhikkhum tumhe
ito sattadivasamatthake manomayangena ca cetovivattakusalangena ca `ayam mama sasane
aggo'ti etadagge thapayittha, ahampi imassa adhikarakammassa phalena so bhikkhu viya
angadvayapurakova bhaveyyan"ti patthanam akasi.
     Sattha anagatam oloketva anantarayenassa patthanaya samijjhanabhavam disva
"anagate kappasatasahassavasane gotamo nama buddho uppajjissati, so tam
imasmim thanadvaye thapessati"ti byakaritva anumodanam katva pakkami. Bhatapissa
ekadivasam sattharam pannavivattakusalam bhikkhum etadagge thapentam disva tatheva adhikaram
katva patthanam akasi, satthapi tam byakasi.
     Te ubhopi jana satthari dharamane kusalakammam katva satthu parinibbutakale
sariracetiye suvannapujam katva tato cuta devaloke nibbatta. Tesam devamanussesu
samsarantanamyeva kappasatasahassam atikkantam. Tattha mahapanthakassa antara katakalyanakammam
na kathiyati, culapanthako pana kassapassa bhagavato sasane pabbajitva visati
@Footnote: 1 cha.Ma. jatoti patho na dissati  2 cha.Ma. pacchajato  3 ka. pana
Vassasahassani odatakasinakammam katva devapure nibbatti. Atha amhakam sattha
abhisambodhim patva pavattitapavaradhammacakko rajagaham upanissaya veluvanamahavihare
pativasati.
     Imasmim thane thatva imesam dvinnampi nibbattim kathetum vattatiti. Rajagahe
kira dhanasetthikuladhita attano daseneva saddhim santhavam katva "annepi me
imam kammam janeyyun"ti cintetva bhita 1- evamaha "amhehi imasmim thane vasitum
na sakka, sace me matapitaro imam dosam janissanti, khandakhandam karissanti,
videsam gantva vasissama"ti hatthasaram gahetva aggadvarena nikkhamitva "yattha
va tattha va annehi ajananatthanam gantva vasissama"ti ubhopi agamamsu.
     Tesam ekasmim thane vasantanam samvasamanvaya tassa kucchismim gabbho patitthasi.
Sa gabbhassa paripakamagamma samikena saddhim mantesi "gabbho me paripakam
gato, natibandhuvirahite 2- thane gabbhavutthanam nama ubhinnampi amhakam dukkhameva,
kulagehameva gacchama"ti. So "ajja gacchama, sve gacchama"ti divase atikkameti.
Sa cintesi "ayam balo attano dosamahantataya gantum na ussahati, matapitaro
ca nama ekantahita, ayam gacchatu va ma va, maya gantum vattati"ti. Tasmim
geha nikkhamante gehaparikkharam patisametva attano kulagharam gatabhavam
anantaragehavasinam 3- arocetva maggam patipajji.
     Atha so puriso gharam agato tam adisva pativissake pucchitva "kulagharam
gata"ti sutva vegena anubandhitva antaramagge sampapuni. Tassapi tattheva
gabbhavutthanam ahosi. So "kim idam bhadde"ti pucchi. Sami eko putto jatoti.
Idani kim karissamati. Yassatthaya mayam kulagharam gaccheyyama, 4- tam kammam antarava
nipphannam, tattha gantva kim karissama, nivattamati dvepi ekacitta hutva
@Footnote: 1 cha.Ma. bhitati patho na dissati  2 cha.Ma. natimittadivirahite  3 Ma. antikagharavasinam
@4 cha.Ma.,i. gacchama
Nivattimsu. Tassa darakassa ca panthe jatatta panthakoti namam akamsu. Tassa
na cirasseva aparopi gabbho patitthahi. Sabbam purimanayeneva vittharetabbam. Tassapi
darakassa panthe jatatta pathamam jatassa mahapanthakoti namam katva paccha
jatassa 1- culapanthakoti namam akamsu.
     Tepi dve darake gahetva attano vasanatthanameva gata. Tesam tattha
vasantanam ayam mahapanthakadarako anne darakajane "cullapita mahapita ayyako
ayyika"ti vadante sutva mataram patipucchi "amma anne daraka ayyakoti
vadanti, 2- kim amhakam ettha 3- nataka natthi"ti. Ama tata tumhakam ettha nataka
natthi, rajagahanagare pana te 4- dhanasetthi nama ayyako, tattha tumhakam bahu natakati.
Kasma tattha na gacchama 5- ammati. Sa attano agamanakaranam puttassa akathetva
puttesu punappunam kathentesu samikam aha "ime daraka ativiya pilenti, 6- kinno
matapitaro disva mamsam khadissanti, ehi darakanam ayyakakulam dassema"ti. Aham
sammukha bhavitum na sakkhissami, tampana nayissamiti.  "sadhu ayya 7- yena kenaci
upayena darakanam ayyakakulameva datthum vattati"ti dvepi jana darake adaya
anupubbena rajagaham patva nagaradvare ekissa salaya nivasam katva darakamata
dve darake gahetva agatabhavam matapitunam arocesi. 8-
     Tesam 9- sasanam sutva samsare samsarantanam na putto na dhita nama natthi,
te amhakam mahaparadhika, na sakka tehi amhakam cakkhupathe thatum, ettakam
nama dhanam gahetva dvepi jana phasukatthanam gantva jivantu, darake pana
mayham 10- pesentuti. Setthidhita matapituhi pesitadhanam gahetva darake agatadutanam
hattheyeva datva pesesi. Te 11- ayyakakule vaddhanti. Tesu culapanthako atidaharo,
@Footnote: 1 Si.,i. itarassa  2 cha.Ma. kathenti ayyako ayyikati 3 cha.Ma.,i. etthati patho na
@dissati  4 cha.Ma.,i. vo  5 cha.Ma. gacchatha  6 cha.Ma.,i. mam kilamenti
@7 cha.Ma.,i. sami  8 cha.Ma.,i. arocapesi  9 cha.Ma.,i. te tam  10 cha.Ma.,i. idha
@11 cha.Ma.,i. daraka
Mahapanthako pana ayyakena saddhim dasabalassa dhammakatham sotum gacchati. Tassa niccam
satthu sammukha 1- dhammam sunantassa pabbajjaya cittam nami. So ayyakam aha "sace
tumhe sampaticchatha, 2- aham pabbajeyyan"ti. "kim vadesi tata, mayham sakalalokassapi
pabbajitato taveva pabbajja bhaddaka. Sace sakkosi, pabbaja tata"ti sampaticchitva
satthu santikam gato. Sattha "kim mahasetthi darako te laddho"ti. "ama bhante,
ayam darako mayham natta, tumhakam santike pabbajamiti vadati"ti aha.
     Sattha annataram pindapatacarikam "imam darakam pabbajehi"ti anapeti.
Thero tassa tacapancakakammatthanam acikkhitva pabbajesi. So bahum buddhavacanam
ugganhitva paripunnavasso upasampadam labhi. Upasampanno hutva yoniso manasikare
kammam karonto catunnam arupavacarajjhananam labhi hutva jhanangehi vutthaya
arahattam papuni. Iti so pannavivattakusalanam aggo jato. So jhanasukhena
maggasukhena phalasukhena nibbanasukhena 3- vitivattento cintesi "sakka nu kho imam
sukham culapanthakassa datun"ti. Tato ayyakasetthissa santikam gantva "mahasetthi
sace tumhe sampaticchatha, aham culapanthakam pabbajeyyan"ti aha. Pabbajetha bhanteti.
Thero culapanthakadarakam pabbajetva dasasu silesu patitthapesi. Culapanthakasamanero
bhatikassa santike
               "padumam 4- yatha kokanadam 5- sugandham
                pato siya phullamavitagandham
                angirasam passa virocamanam
                tapantamadiccamivantalikkhe"ti 6-
imam gatham ganhati. Gahitagahitapadam uparupari padam ganhantassa nassati. Tassa
imameva gatham gahetum vayamantassa cattaro masa atikkanta. Atha nam mahapanthako
@Footnote: 1 cha.Ma. sammukhe  2 cha.Ma. anujaneyyatha 3 Si. nibbanasukhena ca 4 ka. padmam
@5 Ma. kokanudam  6 sam.sa. 15/123/97 pancarajasutta, an.pancaka. 23/195/266 (sya)
Aha "panthaka tvam imasmim sasane abhabbo, catuhi masehi ekagathampi gahetum
na sakkosi, pabbajitakiccam pana tvam katham papessasi, nikkhama ito"ti. So therena
panamito viharapaccante rodamano atthasi.
     Tena samayena sattha rajagaham upanissaya jivakambavane viharati. Tasmim samaye
jivako purisam pesesi "pancahi bhikkhusatehi saddhim sattharam nimantehi"ti. Tena kho
pana samayena mahapanthako bhattuddesako hoti. So "pancannam bhikkhusatanam paticchatha
bhante"ti vutte 1- "culapanthakam 2- thapetva sesanam paticchami"ti aha. Culapanthako
tam katham sutva bhiyyoso mattaya domanassappatto ahosi. Sattha culapanthakam rodantam
3- disva "culapanthako mayi gate bujjhissati"ti gantva aviduratthane attanam
dassetva "kim tvam panthaka rodasi"ti aha. Bhata mam bhante panametiti. Panthaka
tuyham bhatikassa parapuggalanam asayanusayananam natthi, tvam buddhaveneyyapuggalo
namati iddhiya abhisankharitva ekam suddhacolakhandam adasi "imam gahetva `rajoharanam
rajoharanan'ti vatva bhavehi panthaka"ti.
     So satthara dinnam colakhandam "rajoharanam rajoharanan"ti hatthena
parimajjanto nisidi. Tassa parimajjantassa pilotikani 4- kilitthadhatukani jatani.
Punappunam 5- parimajjantassa ukkhaliparipunchanasadisam jatam. So nanaparipakam agamma
tattha khayavayam patthapetva cintesi "idam colakhandam pakatiya pandaram parisuddham,
upadinnakasariram nissaya kilittham jatam, idam cittampi evamgatikameva"ti samadhim
bhavetva cattari rupavacarajjhanani padakani katva saha patisambhidahi arahattam papuni.
So manomayeneva jhanalabhi 6- hutva eko hutva bahudha, bahudha hutva eko ca
bhavitum samattho ahosi. Arahattamaggeneva cassa tepitakanca cha abhinna ca agamimsu.
@Footnote: 1 cha.Ma. vutto 2 Si. balapanthakam  3 cha.Ma. culapanthakassa khedam  4 Si.,cha.Ma. lomani
@5 cha.Ma. puna  6 Si.,i. manomayananalabhi, cha.Ma. manomayajjhanalabhi
     Punadivase sattha ekunehi pancahi bhikkhusatehi saddhim gantva jivakassa nivesane
nisidi. Culapanthako pana attano bhikkhaya appaticchitattayeva na gato. Jivako
yagum datum arabhi, sattha hatthena pattam pidahi. Kasma bhante na ganhathati.
Vihare eko bhikkhu atthi jivakati. So purisam pahini "gaccha bhane vihare
nisinnam ayyam gahetva ehi"ti. Culapanthakattheropi tassa purisassa pure agamanayeva
bhikkhusahassam nimminitva ekampi ekena asadisam, ekassapi civaravicaranadisamanakammam
annena asadisam akasi. So puriso vihare bhikkhunam bahubhavam disva gantva
jivakassa kathesi "bhante imasmim vihare bhikkhusamgho bahutaro, tato pakkositabbam
bhadantam na janami"ti. Jivako sattharam patipucchi "ko nama bhante vihare 1-
nisinno bhikkhu"ti. Culapanthako nama jivakati. Gaccha bhane "culapanthako nama
kataro"ti pucchitva anehiti. So viharam agantva "culapanthako nama bhante
kataro"ti pucchi. "aham culapanthako aham culapanthako"ti bhikkhusahassam kathesi. So
puna gantva jivakam kathesi "sahassamatta bhikkhu sabbe `aham culapanthako aham
culapanthako'ti kathenti, aham `asuko nama pakkositabbo'ti na janami"ti. Jivakopi
patividdhasaccataya "iddhima bhikkhu"ti nayato natva "pathamakathanabhikkhumeva `tumhe
sattha pakkosati'ti vatva civarakanne ganhatha tata"ti aha. So viharam gantva
tatha akasi, tavadeva sahassamatta bhikkhu antaradhayimsu. So theram gahetva agamasi.
Sattha tasmim khane yagum ganhi.
     Dasabale bhattakiccam katva viharam gate dhammasabhayam katha udapadi
"yavamahanta vata buddha nama cattaro mase ekam gatham ganhitum asakkontam
bhikkhum evam mahiddhikam akamsu"ti. Sattha tesam bhikkhunam cittavaram natva gantva
pannattasane nisajja "kim vadetha bhikkhave"ti  pucchi. Na bhagava annam kinci
kathema, culapanthakena tumhakam santika mahalabho laddhoti tumhakamyeva gunam kathemati.
@Footnote: 1 Si. bhante imasma bhikkhusamgha vihare
Anacchariyam bhikkhave idani mayham ovadam katva lokuttaradayajjalabho, ayam atitepi
aparipakke nane thitassa mayham ovadam katva lokiyadayajjam labhiti. Bhikkhu "kada
bhante"ti ayacimsu. Sattha tesam bhikkhunam atitam aharitva dassesi.
     Bhikkhave atite baranasinagare brahmadatto nama raja rajjam karesi.
Tasmim samaye culakasetthi 1- nama pandito byatto sabbanimittani janati. So
ekadivasam rajupatthanam gacchanto antaravithiyam matamusikam 2- disva tamkhane nakkhattam
samanetva idamaha "sakka cakkhumata pannavata kulaputtena imam unduram gahetva
darabharanam katum kammante ca sajjetun"ti. 3- Annataro duggatakulaputto tam setthissa
vacanam sutva "nayam ajanitva kathessati"ti musikam gahetva ekasmim apanike
bilarassatthaya datva kakanikam labhi. Taya kakanikaya phanitam kinitva 4- ekena
kutena paniyam ganhi, 5- arannato agacchante malakare disva thokam phanitakhandam
datva ullunkena paniyam adasi. Te tassa ekekam pupphamutthim adamsu. So tena
pupphamulena punadivasepi phanitanca paniyaghatanca gahetva puppharamameva gato.
Tassa tam divasam malakara addhaocitake pupphagacche datva agamamsu. So na
cirasseva imina upayena attha kahapane labhi.
     Puna ekasmim vatavutthidivase chadditauyyanam gantva patitadaruni 6- rasim katva
nisinno rajakumbhakarassa santika solasa kahapane labhati, 7- so catuvisatiya
kahapanesu jatesu "atthi ayam upayo mayhan"ti nagaradvarato avidure thane
ekam paniyaghatam 8- thapetva pancasate tinaharake paniyena upatthahi. Te ahamsu
"tvam samma amhakam bahupakaro, kim te karoma"ti. Sopi "mayham kicce uppanne
karissatha"ti vatva ito cito ca vicaranto thalapathakammikena ca jalapathakammikena
ca saddhim mittasanthavam akasi. Tassa thalapathakammiko "sve imam nagaram assavanijako
@Footnote: 1 cha. culasetthi  2 Si. putimusikam  3 cha.Ma. payojetunti 4 Si. gahetva
@5 cha.Ma. ganhitva  6 cha.Ma. patitadarunam  7 cha.Ma.,i. labhi  8 cha.,i. paniyacatim
Panca assasatani gahetva agamissati"ti acikkhi, so tassa vacanam sutva
tinaharakanam sannam datva ekekam tinakalapam dvigunam katva aharapesi. Atha
so assanam nagarapatitthavelaya tinakalapasahassam antodvare 1- rasim katva nisidi.
Assavanijo sakalanagare assanam haritam 2- alabhitva tassa sahassam datva tam tinam
ganhi.
     Tato katipahaccayena samuddakammikasahayako arocesi "pattanam mahanava
agata"ti. So "atthi ayam upayo"ti atthahi kahapanehi sabbaparivarasampannam
tavakalikam ratham gahetva navapattanam gantva ekaangulimuddikam navaya 3- saccakaram
datva avidure thane saniyam 4- parikkhipapetva tattha nisinno purise anapesi
"bahirato 5- vanijesu agatesu tatiyena patiharena arocetha"ti. "nava
agata"ti sutva baranasito satamatta vanija "bhandam ganhama"ti agamamsu. Bhandam
tumhe na labhissatha, asukatthane mahavanijena nama saccakaro dinnoti. Te
tesam sutva tassa santikam agata, padamulikapurisa purimasannavasena tatiyapatiharena
tesam agatabhavam arocesum. Te satamattapi vanija ekekam sahassam datva tena
saddhim navaya pattika hutva puna ekekam sahassam datva pattim vissajjapetva
puna bhandam attano santakam akamsu. So puriso dve satasahassani ganhitva
baranasim agantva "katannuna bhavitum vattati"ti ekam satasahassam gahetva
culakasetthissa santikam gato.
     Atha nam setthi "kinte tata katva idam dhanam laddhan"ti pucchi. So "tumhehi
kathitaupaye thatva catumasabbhantareyeva laddhan"ti aha. Setthi tassa vacanam sutva
"idani evarupam darakam parasantakam katum na vattati"ti vayappattam dhitaram datva
sakalakutumbassa samikam akasi. Sopi kulaputto setthino accayena tasmim nagare
@Footnote: 1 cha.Ma. antaradvare 2 Ma. gocaram, cha. carim  3 cha. navikassa
@4 Ma. saniya, cha. sanim  5 cha.Ma. bahirakesu
Setthitthanam gahetva yavatayukam thatva yathakammam gato. Sattha dve vatthuni
kathetva anusandhim ghatetva abhisambuddhakale imam gathamaha:-
               "appakenapi medhavi       pabhatena vicakkhano
                samutthapeti attanam      anum aggimva sandhaman"ti. 1-
     Iti sattha dhammasabhayam sannisinnanam imam karanam dasseti. Dvinnampi
mahasavakanam pubbapatthanato patthaya ayam anupubbikatha. Aparabhage pana sattha
ariyaganaparivuto dhammasane nisinno manomayam kayam abhinimminantanam
cetovivattakusalanam culapanthakattheram aggatthane thapesi, pannavivattakusalanam
mahapanthakanti.
                           Subhutittheravatthu
     [201] Tatiye aranaviharinanti nikkilesaviharinam. Ranati 2- hi ragadayo kilesa
vuccanti, tesam abhavena nikkilesaviharo aranaviharo nama. So yesam atthi,
te aranaviharino. Tesam aranaviharinam subhutitthero aggoti. Kincapi hi annepi
khinasava aranaviharino ca, therena pana dhammadesanaya evam 3- namam laddham. Anne
bhikkhu dhammam desenta uddissakam 4- katva vannam va avannam va kathenti, thero
pana dhammam desento satthara desitaniyamato anokkamitva 5- desesi, tasma
aranaviharinam aggo nama jato.
     [202] Catutthe dakkhineyyananti dakkhinarahanam. Tattha kincapi annepi
khinasava aggadakkhineyya, thero pana pindaya caranto ghare ghare mettajjhanam
samapajjitva samapattito vutthaya bhikkham ganhati "evam bhikkhadayakanam mahapphalam
bhavissati"ti. Tasma dakkhineyyoti 6- vutto. Attabhavo panassa subhutima
samiddho, 7- alankatatoranicittapato viya ca ativiya virocati. Tasma subhutiti vuccati.
@Footnote: 1 khu.ja. 27/4/2 cullakasetthijataka (sya)  2 cha.Ma. rananti  3 cha.Ma. etam
@4 Si. odissakam  5 Ma. anukkamitva  6 cha.Ma.,i. tasma dakkhineyyanam aggoti
@7 Si. sutthu bhutiva samiddho, cha.Ma. susamiddho
     Tassa panhakamme ayamanupubbikatha:- ayam kira padumuttare bhagavati
anuppanneyeva hamsavatinagare brahmanamahasalakule nibbatti, nandamanavotissa namam
akamsu. So vayappatto tayo vede ugganhitva tattha saram apassanto attano
parivarehi catucattalisamanavakasahassehi saddhim pabbatapade isipabbajjam pabbajitva
pancabhinna attha samapattiyo nibbattesi, antevasikepi jhanalabhino akasi.
     Tasmim samaye padumuttaro bhagava loke nibbattitva hamsavatinagaram upanissaya
viharanto ekadivasam paccusasamaye lokam volokento nandatapasassa antevasikanam
jatilanam arahattupanissayam nandatapasassa ca dvihi angehi samannagatassa savakassa
thanantarapatthanam disva patova sarirapatijagganam katva pubbanhasamayam pattacivaramadaya
sariputtattherassa vatthumhi vuttanayeneva nandatapasassa assamam agamasi. Tattha
phalaphaladananca pupphasanapannapananca nirodhasamapattisamapajjananca vuttanayeneva
veditabbam.
     Sattha pana nirodha vutthito aranavihariyangena ca dakkhineyyangena cati
dvihangehi samannagatam ekam savakam "isiganassa pupphasananumodanam karohi"ti
anapesi. So attano visaye thatva tepitakam sammasitva anumodanam akasi.
Tassa desanavasane sattha sayam dhammam desesi. Desanapariyosane sabbe
catucattalisasahassapi tapasa arahattam papunimsu. Nandatapaso pana anumodakassa
bhikkhuno nimittam ganhitva satthu desananusarena nanam pesetum nasakkhi. Sattha
"etha bhikkhavo"ti sesabhikkhunam hattham pasaresi, sabbepi antarahitakesamassu
iddhimayaparikkhara vassasatikatthera viya ahesum.
     Nandatapaso tathagatam vanditva sammukhe thito aha  "bhante yena bhikkhuna
isiganassa pupphasananumodana kata, ko namayam tumhakam sasane"ti.
Aranavihariyangena ca  dakkhineyyangena ca 1- etadaggappatto esoti. "bhante ahampi
imina sattaham katena adhikarakammena annam sampattim na patthemi, anagate panaham
ekassa dasabalassa sasane ayam thero viya dvihangehi samannagato bhaveyyan"ti
patthanam akasi. Sattha anantarayam disva byakaritva pakkami. Nandatapasopi
kalena kalam dasabalassa santike dhammam sutva aparihinajjhano brahmaloke nibbatto.
Idamassa kalyanakammam. Antara pana kammam na kathiyati.
     So kappasatasahassam atikkamitva savatthiyam sumanasetthissa gehe nibbatti.
Subhutitissa namam akamsu. Aparabhage amhakam sattha loke nibbatto rajagaham upanissaya
viharati. Tada anathapindiko setthi savatthiyam utthanakabhandam gahetva attano
sahayakassa rajagahasetthino gharam gato satthu uppannabhavam natva sattharam sitavane
viharantam upasankamitva pathamadassaneneva ca sotapattiphale patitthaya sattharam savatthim
agamanatthaya yacitva pancacattalisayojanamagge yojane yojane satasahassapariccagena
vihare patitthapetva savatthiyam rajamanena atthakarisappamanam jetarajakumarassa
uyyanabhumim kotisantharena kinitva tattha bhagavato viharam karetva adasi.
Viharamahadivase ayam subhutikutumbiko anathapindikasetthina saddhim gantva
dhammam sunanto saddham patilabhitva pabbaji. So upasampanno dve matika paguna
katva kammatthanam kathapetva aranne samanadhammam karonto vipassanam vaddhetva
mettajjhanam padakam katva arahattam papuni. Dhammam desento vuttanayeneva dhammam
katheti, pindaya caranto vuttanayeneva mettajjhanato vutthaya bhikkham patigganhati. 2-
Atha nam sattha imam karanadvayam paticca aranaviharinanca dakkhineyyananca bhikkhunam
aggatthane thapesiti.
@Footnote: 1 Si. aranaviharange ca dakkhineyyange ca    3 cha.Ma. ganhati
                        Khadiravaniyarevatattheravatthu
     [203] Pancame arannakananti arannavasinam. Revato khadiravaniyoti
dhammasenapatittherassa kanitthabhatiko. So yatha anne thera aranne vasamana vanasabhagam
udakasabhagam bhikkhacarasabhaganca sallakkhetva aranne vasanti, na evam vasi.
Etani pana sabhagani anadiyitva ujjangale sakkharasanavisame khadiravane pativasi.
Tasma arannakanam aggoti  vutto.
     Tassa panhakamme ayamanupubbikatha:- ayam kira atite padumuttarabuddhakale
hamsavatinagare nibbatto mahagangaya payagapatitthanatitthe navakammam karonto pativasati.
Tasmim samaye sattha satasahassabhikkhuparivaro carikam caranto payagapatitthanatittham 1-
sampapuni. So dasabalam disva cintesi "mayham kalena kalam buddhadassanam nama natthi,
ayam me kalyanakammassa ayuhanakkhano"ti navasanghatam bandhapetva upari celavitanam
karetva gandhamaladamani osaretva hettha varapotthacittattharanam attharapetva
saparivaram sattharam paratiram taresi.
     Tasmim samaye sattha ekam arannakam bhikkhum etadagge thapesi. So naviko
tam disva "mayapi evameva anagate ekassa buddhassa sasane arannakanam
aggena bhavitum vattati"ti sattharam nimantetva sattaham mahadanam datva satthu
padamule nipajjitva "bhante yo tumhehi etadagge thapito, so bhikkhu viya ahampi
anagate ekassa buddhassa sasane arannakanam aggo bhaveyyan"ti patthanam akasi.
Sattha anantarayam disva "anagate gotamabuddhassa sasane tvam arannakanam
aggo bhavissasi"ti byakaritva pakkami. Antara pana annam kammam  na kathiyati.
     So yavajivam kalyanakammam katva devamanussesu samsaranto imasmim buddhuppade
magadhakkhette nalakabrahmanagame saribrahmaniya kucchimhi patisandhim gahetva
@Footnote: 1 Ma. payagatitthe
Tinnam bhatikanam tissannam bhagininam sabbakanittho hutva nibbatti, revatotissa
namam akamsu. Athassa matapitaro cintesum "amhakam vaddhitavaddhite darake samana
sakyaputtiya netva pabbajenti, amhakam puttam revatam daharameva gharabandhanena
bandhissama"ti samanakulato darikam anetva revatassa ayyikam 1- vandapetva "amma
tava ayyikaya mahallakatara hohi"ti 2- ahamsu. Revato tesam katham sutva cintesi
"ayam darika dahara pathamavaye thita, imissa kira evamvidham rupam 3- mama ayyikaya
rupasadisam bhavissati, pucchissami tava nesam adhippayan"ti cintetva aha "tumhe
kim kathetha"ti. Tata "ayam darika ayyika viya te jaram papunatu"ti vadamati.
So "imissa rupam evamvidham bhavissati"ti pucchi. Tata kim vadesi, mahapunna
evamvidha hontiti.
     So cintesi "idam kira rupam imina niyamena valittacam bhavissati palitakesam 4-
khandadantam, aham evarupe rupe rajjitva kim karissami, mama bhatikanam gatamaggameva
gamissami"ti titthanto viya hutva samavaye tarunadarake aha "etha bho vidhavanikam
karissama"ti  nikkhami. Tata mangaladivase ma bahi gacchati. So darakehi saddhim
kilanto 5- viya attano dhavanavare sampatte thokam gantva papancetva agacchati.
Punavare 6- sampatte tato durataram viya gantva agato, tatiyavare sampatte "ayam
me kalo"ti natva sammukhatthaneneva palayitva pamsukulikabhikkhunam nivasanatthanam
arannam gantva there abhivadetva pabbajjam yaci. Sappurisa mayam tam na janama
`kassasi 7- putto'ti, tvanca alankataniyameneva agato, ko tam pabbajetum
ussahissatiti. 8- So ubhopi baha paggayha "vilumpanti mam vilumpanti man"ti
mahaviravam viravi. Ito cito ca bhikkhu sannipatitva "sappurisa imasmim thane tava
vattham va pilandhanam va koci ganhanto nama natthi, tvanca `vilumpanti'ti vadasi, kim
@Footnote: 1 Si. ayyakam  2 Ma. ayyika viya mahallakatara hotuti  3 Ma. evarupam  4 Si. palitasisam
@5 Si. titthanto  6 cha.Ma. puna dutiyavare, i. anantare  7 Si. kassapi
@8 Si. ussahatiti
Sandhaya vadasi"ti. Bhante naham vatthalankaram sandhaya vadami, tissannam pana
me sampattinam vilopo vattati, tam sandhaya vademi. Mam tava tumhe ma pabbajayittha,
bhataram pana me janathati. Ko nama pana te bhatati. Gihikale upatisso
nama, idani pana sariputto nama jatoti vadantiti. "avuso evam sante
ayam kulaputto amhakam kanitthabhatiko nama hoti, jetthabhatiko no dhammasenapati
puretaramyeva aha `amhakam nataka sabbe micchaditthika, yo koci amhakam
nati agacchati, tam yena kenaci upayena pabbajeyyatha'ti. Ayam pana therassa
ajjhattabhatiko, 1- pabbajetha nan"ti vatva tacapancakakammatthanam acikkhitva
pabbajayimsu. Atha nam paripunnavassam upasampadetva kammatthane yojayimsu.
     Thero kammatthanam gahetva acariyupajjhayanam avidure thane vuttappakaram
khadiravanam pavisitva samanadhammam karoti. Tassa "arahattam appatva dasabalam va bhatikattheram
va na passissami"ti vayamantasseva tayo masa atikkanta, sukhumalasattassa
lukhabhojanam bhunjantassa cittam panitam nahosi, 2- kammatthanabhimukham nagatam. 3-
So temasaccayena pavaretva vutthavassova hutva tasmimyeva thane samanadhammam
karoti. Tassa samanadhammam karontassa 4- cittam ekaggam ahosi, so vipassanam vaddhetva
arahattam papuni.
     Atha ayasma sariputto sattharam aha "bhante mayham kira kanitthabhata
revato pabbajito, so abhirameyya va na va, gantva nam passissami"ti. Bhagava
revatassa araddhavipassakabhavam natva dve vare patikkhipitva tatiyavare yacito
arahattappattabhavam natva "sariputta ahampi gamissami, bhikkhunam arocehi"ti.
Thero bhikkhusamgham sannipatetva "avuso sattha carikam caritukamo, gantukama
agacchantu"ti sabbesamyeva arocesi. Dasabalassa carikatthaya gamanakale
ohiyanakabhikkhu nama
@Footnote: 1 Si. ajjhattikabhatiko  2 Si. panitam nama na hoti, cha.Ma. cittam valitam nama hoti
@3 cha.Ma. kammatthanam vimokkham na gatam  4 Si. parikammam karontassa karontassa
Appaka honti, "satthu suvannavannam sariram passissama, madhuradhammakatham va
sunissama"ti yebhuyyena gantukama bahukava honti. Iti sattha mahabhikkhusamgha-
parivaro "revatam passissami"ti nikkhanto.
     Athekasmim padese anandatthero dvedhapatham patva bhagavantam pucchi "bhante
imasmim thane dve magga, kataramaggena bhikkhusamgho gacchati"ti. 1- Kataramaggo ananda
ujukoti. Bhante ujumaggo timsayojano amanussapatho, pariharamaggo pana satthiyojaniko
khemo subhikkhoti. Ananda sivali amhehi saddhim agatoti. Ama bhante agatoti.
Tenahi samgho ujumaggameva gacchatu, 2- sivalissa punnam vimamsissamati. Sattha
bhikkhusamghaparivaro sivalittherassa punnavimamsanattham atavimaggam abhiruhi. Maggam
abhiruhanatthanatova patthaya devasangho yojanatthane yojanatthane nagaram mapetva
buddhappamukhassa bhikkhusamghassa vasanatthaya vihare patiyadesi. Devaputta ranna
pesitakammakara viya hutva yagukhajjakadini gahetva "kaham ayyo sivali, kaham ayyo
sivali"ti pucchanta gacchanti. Thero tam sakkarasammanam ganhapetva satthu santikam
gacchati. Sattha bhikkhusamghena saddhim paribhunji.
     Iminava niyamena sattha sakkarasammanam anubhavanto devasikam yojanaparamam
gantva timsayojanikam kantaram atikkamma khadiravaniyattherassa sabhagatthanam 3- patto,
thero satthu agamanam natva attano vasanatthane buddhappamukhassa bhikkhusamghassa
pahonakavihare dasabalassa gandhakutim rattitthanadivatthanadini ca iddhiya mapetva
tathagatassa paccuggamanam gato. Sattha alankatapatiyattena maggena viharam pavisi.
Atha tathagate gandhakutiyam 4- pavitthe bhikkhu vassaggena pattasenasanani pavisimsu. Devata
"akalo aharassa"ti atthavidham panakam aharimsu. Sattha bhikkhusamghena saddhim panakam
pivi. Iminava niyamena tathagatassa sakkarasammanam anubhavantasseva addhamaso
atikkanto.
@Footnote: 1 cha.Ma. samgho gacchatuti  2 cha.Ma.,i. ganhatu  3 Ma. vasanatthanam  4 cha.Ma.,i. gandhakutim
     Athekacce ukkanthitabhikkhu 1- ekasmim thane nisiditva katham uppadayimsu
"sattha dasabalo `mayham aggasavakassa kanitthabhata'ti vatva evarupam navakammikam
bhikkhum passitum agato, imassa viharassa santike jetavanamahaviharo va
veluvanamahaviharadayo va kim karissanti. Ayampi bhikkhu evarupassa navakammassa
karako, kim nama samanadhammam karissati"ti. Atha sattha cintesi "mayi ciram vasante idam
thanam akinnam bhavissati, arannakabhikkhu nama pavivekatthika honti, revatassa
aphasuviharo bhavissati"ti tato revatassa divatthanam gato. Thero ekakova cankamanakotiyam
alambanaphalakam 2- nissaya pasanaphalake nisinno sattharam duratova agacchantam disva
paccuggantva vandi.
     Atha nam sattha pucchi "revata imam valamigatthanam, candanam hatthiassadinam
saddam sutva kinti karosi"ti. Tesam me bhante saddam sunato arannasmim piti nama 3-
uppajjatiti. Sattha imasmim 4- thane revatattherassa pancahi gathasatehi arannapasamsam
5- nama kathetva punadivase avidure thane pindaya caritva revatattheram amantetva
6- yehi bhikkhuhi therassa avanno kathito, tesam  kattarayatthiupahanatelanalicchattanam
pammussanabhavam akasi. Te attano parikkharatthaya nivatta agatamaggeneva
gacchanta thapitatthanam sallakkhetum na sakkonti. Pathamamhi te alankatapatiyattena
maggena gantva tam divasam pana visamamaggena gacchanta tasmim tasmim thane ukkutikam
nisidanti, jannukena gacchanti. Te gumbe gacche kantake ca maddanta attano
vasitam sabhagatthanam gantva tasmim tasmim khadirakhanuke attano chattam sanjananti,
upahanakattarayatthitelanalim sanjananti. Te tasmim samaye "iddhima ayam bhikkhu"ti
natva attano parikkhare adaya "dasabalassa patiyattasakkaro nama evarupo hoti"ti
vadanta agamamsu.
@Footnote: 1 Si.,i. uddhatabhikkhu 2 Si.,i. alambanabaham  3 cha.Ma. arannarati nama
@4 cha.Ma.,i. tasmim  5 cha.Ma.,i. aranne nivasanisamsam  6 cha. nivattetva
     Purato 1- gatabhikkhu visakha upasika attano gehe nisinnakale pucchati
"manapam nu kho bhante revatattherassa vasanatthanan"ti. Manapam upasike
nandanavanacittalatadipatibhagam tam senasananti. Atha nesam sabbapacchato agatabhikkhu pucchi
"manapam ayya revatattherassa vasanatthanan"ti. Ma pucchi upasike, kathetum
ayuttatthanametam, ajjangalam sakkharapasanavisamam khadiravanam evam, 2- tattha so bhikkhu
viharatiti. Visakha purimananca pacchimananca bhikkhunam katham sutva "kesam nu kho katha
sacca"ti pacchabhattam 3- gandhamalam adaya dasabalassa upatthanam katva vanditva
ekamantam nisinna sattharam pucchi "bhante revatattherassa vasanatthanam ekacce ayya
vannenti, ekacce nindanti, kimetam bhante"ti. Visakhe ramaniyam va hotu ma va,
yasmim thane ariyanam cittam ramati, tadevatthanam ramaniyam namati vatva imam gathamaha:-
               "game va yadi varanne       ninne va yadi va thale
                yattha arahanto viharanti        tam bhumiramaneyyakan"ti. 4-
     Atha sattha aparabhage jetavanamahavihare ariyaganamajjhe nisinno theram
arannakanam bhikkhunam aggatthane thapesiti.
                         Kankharevatattheravatthu
     [204] Chatthe jhayinanti jhanalabhinam 5- jhanabhiratanam. So kira thero yava 6-
samapattiyo dasabalo samapajjati, tato appatarapi 7- thapetva bahutarapi samapajjati.
Tasma jhayinam aggo nama jato. Kankhayanabhavena kankharevatoti vuccati. Kankha nama
kukkuccam, kukkuccakati 8- attho. Kim pana anne kukkuccaka natthiti? atthi,
ayam pana thero kappiyepi kukkuccam uppadesi. Tenassa kukkuccapakata 9- atipakata
jatati kankharevatotveva sankhyam 10- gato.
@Footnote: 1 Si.,i. purato purato  2 cha.Ma.,i. etam  3 cha.Ma.,i. pacchabhatte
@4 sam.sa. 15/261/280 ramaneyyakasutta,  khu.dha. 25/98/34 khadiravaniyarevatattheravatthu
@5 Si. jhanasilanam 6 cha.Ma.,i. ya  7 cha.Ma.,i. appataram  8 cha.Ma.,i. kukkuccakoti
@9 cha.Ma.,i. kukkuccakata  10 cha.Ma.,i. sankha. evamuparipi
     Tassa panhakamme ayamanupubbikatha:- ayam kira padumuttarabuddhakale purimanayeneva
mahajanena saddhim viharam gantva parisapariyante thito dhammam sunanto sattharam
ekam bhikkhum jhanabhiratanam aggatthane thapentam disva "mayapi anagate evarupena
bhavitum vattati"ti desanavasane sattharam nimantetva purimanayeneva sattaham
mahasakkaram katva bhagavantam aha "bhante aham imina adhikarakammena na annam
sampattim patthemi, yatha pana so tumhehi ito sattadivasamatthake bhikkhu jhayinam
aggatthane thapito, evam ahampi anagate ekassa buddhassa sasane jhayinam aggo
bhaveyyan"ti patthanam akasi. Sattha anagatam oloketva samijjhanabhavam disva
"anagate kappasatasahassavasane gotamo nama buddho uppajjissati, tassa sasane
tvam jhayinam aggo bhavissasi"ti byakaritva pakkami.
     So yavajivam kalyanakammam katva kappasatasahassam devamanussesu samsaritva amhakam
bhagavato kale savatthinagare mahabhogakule nibbatto pacchabhattam dhammassavanattham
gacchantena mahajanena saddhim viharam gantva parisapariyante thito dasabalassa dhammakatham
sutva saddham patilabhitva pabbajito, 1- upasampadam labhitva kammatthanam kathapetva
jhanaparikammam karonto jhanalabhi hutva jhanameva padakam katva arahattaphalam papuni.
So dasabalena samapajjitabbasamapattinam appatara thapetva bahutara samapajjanto
ahorattam jhanesu cinnavasi ahosi. Atha nam aparabhage sattha imam gunam gahetva jhayinam
aggatthane thapesi. "akappiyo avuso gulo, akappiyo mutto"ti 2- evam pana
kappiyesveva vatthusu kukkuccassa uppaditataya kukkuccasankhataya kankhaya bhavena
kankharevatoti sankhyam gacchati. 3-
@Footnote: 1 Si. pabbaji, pabbajito  2 cha.Ma.,i. akappiya mugga....,
@vi.maha. 5/272/41  3 cha.Ma.,i. sankham gatoti
                         Sonakolivisattheravatthu
     [205] Sattame araddhaviriyananti paggahitaviriyanam paripunnaviriyanam. Sono
kolivisoti sonoti tassa namam, kolivisoti gottam. Kotivessoti va attho,
issariyena kotipattassa vessakulassa darakoti adhippayo. Yasma pana annesam
bhikkhunam viriyam nama vaddhetabbam hoti, therassa pana bhavetabbameva 1- ahosi. Tasma
esa araddhaviriyanam aggo nama jato.
     Tassa panhakamme ayamanupubbikatha:- ayam kira atite padumuttarabuddhakale
setthikule nibbatti, tassa sirivaddhakumarotissa namam akamsu. So vayappatto
purimanayeneva viharam gantva parisapariyante thito dhammam sunanto sattharam ekam
bhikkhum araddhaviriyanam aggatthane thapentam disva "mayapi anagate  evarupena bhavitum
vattati"ti desanavasane dasabalam nimantetva sattaham mahadanam datva vuttanayeneva
patthanam akasi. Sattha tassa patthanaya samijjhanabhavam disva purimanayeneva byakaritva
viharam gato.
     Sopi sirivaddhasetthi yavajivam kusalam katva devamanussesu samsaranto
kappasatasahassam atikkamitva imasmim kappe parinibbute kassapadasabale anuppanne
amhakam bhagavati baranasiyam kulagehe patisandhim ganhi. So attano sahayakehi saddhim
gangaya kilam kilati. Atha nam ekasmim samaye 2- eko jinnacivariko paccekabuddho
"baranasim upanissaya gangaya tire pannasalam katva vassam upagacchissami"ti
udakena samupabyulhe dandake ca valliyo ca sankaddhati. Ayam kumaro sahayakehi
saddhim gantva abhivadetva thito "bhante kim karotha"ti pucchi. Kumara upakatthe
antovasse pabbajitanam vasanatthanam nama laddhum vattatiti. "bhante ajjeva ekadivasam
ayyo yatha tatha agametu, aham sve ayyassa vasanatthanam karissami"ti aha.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. hapetabbameva  2 Si. atha tasmim samaye, Ma. atha ekasmim samaye, cha. tasmim
@samaye
Paccekabuddho "tasseva kumarassa sangaham karissami"ti agatatta adhivasesi. So
tassa adhivasanam viditva gantva punadivase sakkarasammanam sajjetva paccekabuddhassa
gamanam 1- olokento atthasi. Paccekabuddhopi "kuhim nu kho 2- ajja bhikkhacaram
labhissami"ti avajjetva 3- tasseva gehadvaram agamasi.
     Kumaro paccekabuddham disva sampiyayamano pattam adaya bhikkham datva "imam
antovassam mayham gehadvarameva agacchatha bhante"ti patinnam gahetva paccekabuddhe
bhattakiccam katva pakkante attano sahayakehi saddhim gantva ekadivaseneva
paccekabuddhassa vasanapannasalanca cankamananca divatthanarattitthanani ca
karapetva adasi. Tasseva 4- pannasalam pavisanavelaya haritupalittaya 5- bhumiya
"padesu kalalam ma laggi"ti attano parupanam sahassagghanikam 6- rattakambalam bhummattharanam
pattharitva 7- kambalassa vannena saddhim paccekabuddhassa sarirappabham ekasadisam disva
ativiya pasanno hutva aha "yatha tumhehi akkantakalato patthaya imassa
kambalassa ativiya pabha virocati, evameva mayhampi nibbattanibbattatthane hatthapadanam
vanno bandhujivakapupphavanno hotu, sattakkhattum 8- vihatakappasapatalaphassasadisova phasso
hotu"ti. So temasam paccekabuddham upatthahitva pavaritakale ticivaram adasi.
Paccekabuddho paripunnapattacivaro gandhamadanameva gato.
     Sopi kulaputto devamanussesu samsaranto amhakam bhagavato kale kalacampakanagare
usabhasetthissa 9- ghare patisandhim ganhi. Tassa patisandhigahanakalato patthaya
setthikulamhi 10- anekani pannakarasahassani agacchanti. Jatadivaseva sakalanagaram
ekasakkarasammanam ahosi. Athassa namagahanadivase matapitaro "amhakam putto
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. agamanam  2 Ma. kim nu kho, cha.,i. kaham nu kho
@3 Ma. avajjento gantva, cha.,i. avajjento natva  4 Si.,i. tassa ca
@5 Si.,i. haritupattaya, cha.Ma. haritupalittaya  6 cha.Ma.,i. satasahassagghanakam
@7 cha.Ma. sanatharitva, i. attharitva  8 cha.Ma. satakkhattum  9 cha.Ma.,i. kalacampanagare
@upasetthissa  10 cha.Ma. setthikulam
Attano namam ganhitvava agato, rattasuvannaparisincita 1- viyassa sarirappabha"ti 2-
tasma sonakumarotvevassa namam akamsu.
     Athassa setthi 3- dhatiyo upatthapetva 4- devakumaram viya nam sukhena
vaddhesi. 5- Tassa evarupam aharavidhanam ahosi:- satthikarisamattatthanam vapitva 6-
tividhena udakena posenti. Kedare pavisantisu udakamatikasu khirodakassa ca
gandhodakassa ca anekani catisahassani asincanti. Salisisanam khiropanakale 7-
sukadinam pananam ucchitthakarananivaranattham vihigabbhanam sukhumalabhavatthanca
pariyantaparikkhepe ca antarantara ca thambhe nikkhanitva 8- 9- upari thambhanam
sukhumalam ca vattham pattharitva 9- upari dandake datva kilanjehi chadetva samanta
saniya parikkhipitva sabbapariyante arakkham ganhanti. Sasse nipphanne kotthe
catujatigandhehi paribhandam katva upari uttamagandhehi paribhaventi. Anekasahassapurisa
khettam oruyha salisisani vantesu chinditva mutthim 10- katva rajjukehi
bandhitva sukkhapenti. Tato kotthassa hetthimatale gandhe pattharitva 11-
upari salisisani pattharanti. Evam ekantarikam katva pattharanta kotthakam
puretva dvaram pidahanti, tivassasampattakale kotthakam vivaranti. Vivatakale
sakalanagaram gandhagandhakam 12- hoti. Salimhi pahate dhutta thuse kinitva ganhanti,
kundakam pana culupatthaka 13- labhanti. Musalagghatitake 14- salitandule
vicinitva ganhanti. Te suvannahirakapacchiyam pakkhipitva sattakalam 15-
parissavetva gahite pakkutthitajatirase 16- ekavaram pakkhipitva uddharanti,
samuggatthanam 17- sumanapupphasadisam hoti. Tam bhojanam suvannathale 18- pakkhipitva
pakkutthitaappodakamadhupayasapuritassa rajatabhajanathalassa upari katva adaya gantva
setthiputtassa purato thapenti.
@Footnote: 1 Si.,i.,cha.Ma. rattasuvannarasaparisitta 2 cha.Ma.,i. sariracchaviti 3 cha.Ma.,i. satthi
@4 cha.Ma.,i. upanetva  5 cha.Ma.,i. vaddhesum 6 cha.Ma. kasitva
@7 cha.Ma.,i. khiraggahanakale  8 cha.Ma. nikhanitva  9-9 cha.Ma. ime patha na dissanti
@10 cha.Ma.,i. mutthimutthiyo 11 cha.Ma.,i. santharitva. evamuparipi
@12 cha.Ma. sugandhagandhikam  13 ka. cullapathaka  14 Si.,i. musalaghattitakale,
@cha.Ma. musalaghattitake  15 cha.Ma.,i. satakalam. evamuparipi
@16 Si.,i. pakkuthitajatipindarase  17 Si.,i. rasato muttamuttatthanam,
@cha.Ma. pamukhatthanam  18 cha.Ma. suvannasarake, i. suvannathale
     So attano yapanamattam bhunjitva gandhavasitena udakena mukham vikkhaletva
hatthapade dhovati. Athassa dhotahatthapadassa nanappakaram mukhavasam upanenti.
Tassa akkamanatthane varapotthakacittattharanam attharanti. Hatthapadatalanissa
bandhujivakapupphavannani honti, sattakalavihatakappasassa viya samphasso, padatalesu
manikundalanittavannani 1- lomani jayimsu. So kassacideva kujjhitva "janahi 2-
bhumim akkamissami"ti vadati. Tassa vayappattassa tinnam utunam anucchavike tayo
pasade karetva natakani ca upatthapesum. So mahasampattim anubhavanto devo manne
pativasati.
     Atha amhakam satthari sabbannutam patva pavattitapavaradhammacakke rajagaham
upanissaya viharante pade lomassa dassanattham ranna magadhena pakkosapetva
asitiya gamikasahassehi saddhim satthu santikam pahito dhammadesanam sutva patiladdhasaddho
sattharam pabbajjam yaci. Atha nam bhagava "anunnatosi matapituhi"ti pucchitva
ananunnatabhavam sutva "na hi 3- sona tathagata matapituhi ananunnatam puttam
pabbajenti"ti patikkhipi. So "sadhu bhagava"ti tathagatassa vacanam sirasa sampaticchitva
matapitunam santikam gantva anujanapetva satthu santikam agamma annatarassa
bhikkhuno santike pabbaji. Ayamettha sankhepo, vittharato panassa pabbajjavidhanam
paliyam 4- agatameva.
     Tassa pabbajjanca upasampadanca labhitva rajagahe viharantassa bahu 5-
natisalohita ca sanditthasambhatta ca sakkarasammanam aharanti, rupanipphattiya
vannam kathenti, annepi jana passitum agacchanti. Thero cintesi "mama santikam bahu
jana agacchanti, kammatthane va vipassanaya va kammam katum katham sakkhissami,
yannunaham satthu santike kammatthanam gahetva 6- sitavanasusanam gantva samanadhammam
@Footnote: 1 cha.Ma.....vattavannani  2 cha.Ma.,i. ajanahi  3 cha.Ma. na kho
@4 vi.maha. 5/243/4 cammakkhandhaka  5 cha.Ma. sambahula
@6 cha.Ma.,i. kathapetva. evamuparipi
Kareyyam. Tatra hi susanam 1- jigucchitva bahu jana nagamissanti, evam sante
mama kiccam matthakam papunissati"ti satthu santike kammatthanam gahetva sitavanam
gantva samanadhammam katum arabhi. So cintesi "mayham sariram paramasukhumalam, na kho
pana sakka sukheneva sukham papunitum, kayam kilametvapi samanadhammam katum vattati"ti.
Tato thanacankamameva adhitthaya padhanamakasi. Tassa sukhumalanam padatalanam antarehi
phota upatthaya 2- bhijjimsu, cankamo ekalohitova ahosi. Padesu avahantesu
jannukehipi hatthehipi vayamitva cankamati. Evam viriyam dalham karontopi
obhasamattampi nibbattetum asakkonto cintesi "sacepi anno araddhaviriyo
bhaveyya, madisova bhaveyya. Aham kho pana evam vayamanto maggam va phalam va uppadetum
na sakkomi, addha nevaham 3- ugghatitannu, na vipacitannu, na neyyo, padaparamena maya
bhavitabbam. Kim me pabbajjaya, hinayavattitva bhoge ca bhunjissami punnani ca
karissami"ti.
     Tasmim samaye sattha therassa vitakkam natva sayanhasamaye bhikkhusamghaparivuto
tattha gantva lohitena phuttham cankamam disva theram vinovadena 4- ovaditva
viriyasamathayojanatthaya 5- tassa kammatthanam kathetva gijjhakutameva gato. Sonattheropi
dasabalassa sammukha ovadam labhitva na cirasseva arahatte patitthasi. Atha sattha aparabhage
jetavane bhikkhusamghaparivuto dhammam desento theram araddhaviriyanam aggatthane thapesiti.
                         Sonakutikannattheravatthu
     [206] Atthame kalyanavakkaranananti vakkaranam vuccati vacanam, kalyanavakkaranam
madhuravacananti attho. 6- Ayanhi thero dasabalena saddhim ekagandhakutiya tathagatassa
madhurena saddena 7- dhammakatham kathesi. Athassa sattha sadhukaram adasi. Tasma so
kalyanavakkarananam aggo nama jato. Sonoti tassa namam,
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. susananti  2 Si.,i.,cha.Ma. antantehi phota utthaya
@3 Si.,i. nevamhi 4 vi.maha. 5/243/5  5 Ma. viriyasamatayojanatthaya
@6 cha.Ma.,i. vakkaranam vuccati vacanakiriya, madhuravacanananti attho 7 cha.Ma. sarena
Kotiagghanikam pana kannapilandhanam dhareti. 1- Tasma kutikannoti vuccati,
sonakotikannoti attho.
     Tassa panhakamme ayamanupubbikatha:- ayampi padumuttarabuddhakale purimanayeneva
mahajanena saddhim viharam gantva parisapariyante thito satthu dhammam 2- sunanto sattharam
ekam bhikkhum kalyanavakkarananam aggatthane thapentam disva "mayapi anagate ekassa
buddhassa sasane kalyanavakkarananam aggena bhavitum vattati"ti cintetva dasabalam
nimantetva sattaham mahadanam datva "bhante yam bhikkhum tumhe ito sattadivasamatthake
kalyanavakkarananam aggatthane thapayittha, ahampi imassa adhikarakammassa phalena
anagate ekassa buddhassa sasane tatharupo bhaveyyan"ti patthanam akasi. Sattha tassa
anantarayam disva "anagate gotamassa buddhassa sasane kalyanavakkarananam aggo
bhavissasi"ti byakaritva pakkami.
     Sopi yavajivam kusalam katva kappasatasahassam devesu ca manussesu ca samsaranto
amhakam dasabalassa uppattito puretarameva devaloka cavitva kaliya nama
kulagharikaya 3- upasikaya kucchismim 4- patisandhim ganhi. Sa paripunnagabbha 5-
rajagahanagare attano kulanam nivesanam agata.
     Tasmim samaye amhakam sattha sabbannutam patto arannayatane isipatane
dhammacakkam pavattesi. Dhammacakkappavattane dasasahassacakkavaladevata sannipatimsu. Tattha
eko atthavisatiya yakkhasenapatinam antare 6- satagiro nama yakkho dasabalassa
dhammakatham sutva sotapattiphale patitthaya cintesi "kim nu kho ayam evam madhuradhammakatha
mama sahayena hemavatena suta na suta"ti. So devasanghassa antare olokento
tam apassitva "addha mama sahayo tinnam ratananam uppannabhavam na janati,
@Footnote: 1 cha.Ma. dharesi 2 cha.Ma. thatva  3 cha.,i. kuraragharikaya  4 Si. kali nama kuraragharika
@upasika, tassa kucchismim  5 cha.Ma.,i. paripakke gabbhe  6 cha.Ma. abbhantare,
@i. abbhantaro
Gacchamissa dasabalassa ceva vannam kathessami, patividdhadhammancassa arocessami"ti
attano parisaya saddhim rajagahamatthakena tassa santikam agamasi. 1-
     Hemavatopi tiyojanasahassam himavantam akalapupphitam disva "mama sahayena satagirena
saddhim himavantakilam 2- kilissami"ti attano parisaya saddhim rajagahamatthakeneva
payasi. Tesam dvinnampi aggabalakaya kulagharikaya kaliya upasikaya nivesanamatthake
samagantva "tumhe kassa parisa, 3- mayam satagirassa. Tumhe kassa parisa,
mayam hemavatassa"ti ahamsu. Te hatthatutthava gantva tesam yakkhasenapatinam
arocayimsu. Tepi tamkhananneva upasikaya nivesanamatthake samagacchimsu. Satagiro
hemavatam aha "kaham samma gacchasi"ti. Tava santikam sammati. Kimkaranati. Himavantam
supupphitam disva taya saddhim tattha kilissamiti. Tvam pana samma kaham gacchasiti.
Himavantassa kena pupphitabhavam janasiti. Na janami sammati. Suddhodanamaharajassa
putto siddhatthakumaro dasasahassilokadhatum kampetva patividdhasabbannutanano
dasasahassacakkavaladevatanam majjhe anuttaram dhammacakkam pavattesi, tassa pavattitabhavam
na janasiti. Na janami sammati. Tvam ettakameva thanam pupphitam vannesi, 4-
tassa pana purisassa sakkaratthaya sakaladasasahassacakkavalam ekamalagulasadisam ajja
jatam sammati. Mala tava pupphantu, taya so sattha akkhini puretva ditthoti.
Ama samma hemavata sattha ca me dittho, dhammo ca suto, amatanca pitam.
Aham "etam amatadhammam tampi janapessami"ti tava santikam aham agatosmi sammati.
Tesam annamannam kathentanamyeva upasika sirisayanato utthaya nisinna tam kathasallapam
sutva sadde nimittam ganhi. "ayam saddo uddham, na hettha, amanussabhasito,
no manussabhasito"ti sallakkhetva ohitasota paggahitamanasa hutva nisidi,
tato:-
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. payasi  2 cha.Ma.,i. himavantakilitam  3 Si.,i. purisa
@4 Si.,i. pupphitanti mannasi, cha.Ma. pupphitanti annasi
               "ajja pannaraso uposatho (iti satagiro yakkho)
                dibba ratti upatthita
                anomanamam sattharam
                handa passama gotaman"ti
evam satagirena vutto:- 1-
               "kacci mano supanihito (iti hemavato yakkho)
                sabbabhutesu tadino
                kacci itthe anitthe ca
                sankappassa vasikata"ti 2-
evam hemavato satthu kayasamacaranca ajivanca manosamacaranca pucchi. Pucchitapucchitam
satagiro vissajjesi. Evam satthu sariravannagunakathanavasena 3- yatharuciya
hemavatasuttante nitthite hemavato sahayakassa dhammadesananusarena nanam pesetva
sotapattiphale patitthahi.
     Atha kali 4- upasika parassa dhamme desiyamane tathagatam aditthapubbava hutva
anussavam pasadam uppadetva parassa vaddhitam bhojanam bhunjamana viya sotapattiphale
patitthahi. 5- Sa sabbamatugamanam antare pathama sotapanna sabbajetthaka ahosi.
Tassa saha sotapattibhavena tameva rattim gabbhavutthanam jatam, patiladdhadarakassa
namagahanadivase sonoti namam akasi. Sa yatharuciya kulagehe vasitva kulagharameva
agamasi.
     Tasmim samaye mahakaccayanatthero tam nagaram upanissaya upavatte 6- pabbate
pativasati. Upasika theram upatthasi. 7- Thero nibaddham tassa nivesanam gacchati.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. vutte  2 khu. su. 25/153-4/364 hemavatasutta
@3 cha.Ma.,i. sariravannagunavannakathanavasena  4 Si.,i. ayampi kali
@5 cha.Ma.,i. patitthasi  6 Si.,i. pavatte  7 cha.Ma.,i. upatthati
Sonadarakopi nibaddham therassa santike vicaranto vissasiko ahosi. So aparena
samayena therassa santike pabbaji. Thero tam upasampadetukamo tini vassani
ganam pariyesitva upasampadeti. 1- So upasampanno kammatthanam kathapetva vipassanam
vaddhetva arahattam patva therassa santike suttanipatam ugganhitva vutthavasso
pavaretva sattharam passitukamo hutva upajjhayam apucchi. Thero aha "sona
tayi gate sattha tam ekagandhakutiyam vasapetva dhammam ajjhesissati, tvam dhammam
kathessasi. Sattha tava dhammakathaya pasiditva tuyham varam dassati. Tvam varam ganhanto
imanca imanca ganhahi, mama vacanena dasabalassa pade vandahi"ti. So upajjhayena
anunnato matuupasikaya geham gantva arocesi. Sapi "sadhu tata tvam
dasabalam passitum gacchanto imam kambalam aharitva satthu vasanagandhakutiya bhummattharanam
katva attharahi"ti mahantam kambalam adasi. Sonatthero tam adaya senasanam patisametva
2- anupubbena satthu vasanatthanam gantva dasabalassa buddhasane nisinnavelayameva
upasankamitva abhivadetva ekamantam atthasi. Sattha tena saddhim patisantharam
katva anandattheram amantesi "ananda imassa bhikkhussa senasanam janahi"ti.
Thero satthu adhippayam natva antogandhakutiyam vemajjhe bhummattharanam ussadento
viya 3- atthari.
     Athakho bhagava bahudeva rattim ajjhokase vitinametva viharam pavisi, ayasmapi
kho sono bahudeva rattim ajjhokase vitinametva viharam pavisi. Sattha majjhimayame
4- sihaseyyam kappetva paccusasamaye vutthaya nisiditva "ettakena kalena
sonassa kayadaratho patippassaddho bhavissati"ti natva ayasmantam sonam ajjhesi 5-
"patibhatu tam bhikkhu dhammo bhasitun"ti. Sonatthero madhurena sarena ekabyanjanampi
avinasento atthakavaggiyani suttani 6- abhasi. Gathapariyosane bhagava
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. upasampadesi 2 cha.Ma.,i. samsametva  3 cha.Ma.,i. ussarento viya
@4 cha.Ma. pacchimayame  5 Si. ajjhabhasi  6 khu.su. 25/773/486-4 atthakavagga,
@vi.maha. 5/258/23 cammakhandhaka
Sadhukaram datva "sugahito 1- te bhikkhu dhammo, maya desitakale ca ajja ca
ekasadisava desana, kinci unam va atirittam 2- va natthi"ti pasannabhavam pakasesi.
Sonattheropi "ayam okaso"ti sallakkhetva upajjhayassa vacanena dasabalam vanditva
vinayadharapancamena ganena upasampadam adim katva sabbe vare yaci, sattha adasi.
Puna thero matuupasikaya vacanena vanditva "ayam bhante upasikaya tumhakam
vasanagandhakutiyam bhummattharanattham kambalo pahito"ti kambalam datva utthayasana
sattharam vanditva padakkhinam katva pakkami. Ayamettha sankhepo, vittharato pana
therassa pabbajjam adim katva sabbam sutte 3- agatameva.
     Iti thero satthu santika attha vare labhitva upajjhayassa santikam gantva
sabbam tam pavuttim arocesi. Punadivase matuupasikaya nivesanadvaram gantva
bhikkhatthaya atthasi. Upasika "putto kira me dvare thito"ti sutva vegena
agantva abhivadetva hatthato pattam gahetva attano nivesane 4- nisidapetva
bhojanam adasi. Atha nam bhattakiccapariyosane aha "dittho te tata dasabalo"ti.
Ama upasiketi. Vandito te mama vacanenati. Ama vandito, sopi ca me kambalo
tathagatassa vasanatthane bhummattharanam katva atthatoti. Kim tata taya kira satthu
dhammakatha kathita, satthara ca te sadhukaro dinnoti. Taya katham. Nata upasiketi.
Tata mayham gehe adhivattha devata dasabalena tuyham sadhukare 5- dinneyeva
"dasasahassacakkavaladevata sadhukaram adamsu"ti aha, tata taya kathitam dhammakatham buddhanam
kathitaniyameneva mayhampi kathetum paccasimsami"ti. 6- Thero matu katham sampaticchi. Sa
tassa adhivasanam viditva dvare mandapam karetva dasabalassa kathitaniyameneva
attano dhammam kathapesiti. Vatthu ettha samutthitam. Sattha aparabhage ariyaganamajjhe
nisinno theram kalyanavakkarananam aggatthane thapesiti.
@Footnote: 1 Ma. sukathito  2 cha.Ma. adhikam va  3 vi.maha. 5/258/23 cammakkhandhaka
@4 cha.Ma.,i. antonivesane  5 cha.Ma. sadhukaram  6 Ma. kathehi, tam bujjhissamiti
                           Sivalittheravatthu
     [207] Navame labhinam yadidam sivaliti thapetva tathagatam labhinam bhikkhunam
sivalitthero aggoti dasseti. Tassa panhakamme ayamanupubbikatha:- ayampi atite
padumuttarabuddhakale vuttanayeneva viharam gantva parisapariyante thito dhammam sunanto
sattharam ekam bhikkhum labhinam aggatthane thapentam disva "mayapi anagate evarupena
bhavitum vattati"ti dasabalam nimantetva purimanayeneva sattaham mahadanam datva "bhagava
ahampi imina adhikarakammena annam sampattim na patthemi, anagate pana ekassa
buddhassa sasane ahampi tumhehi so etadagge thapito bhikkhu viya labhinamaggo
bhaveyyan"ti patthanam akasi. Sattha tam anantarayam disva "ayante patthana
anagate gotamabuddhassa santike 1- samijjhissati"ti byakaritva pakkami.
     So kulaputto yavajivam kusalam katva devamanussesu samsaranto vipassibuddhakale
bandhumatinagarato avidure ekasmim gamake 2- patisandhim ganhi. Tasmim samaye
bandhumatinagaravasino ranna saddhim sakacchitva sakacchitva dasabalassa danam denti. Te
ekadivasam sabbeva ekato hutva danam datva "kim nu kho amhakam danamukhe
natthi"ti madhunca guladadhinca na addasamsu. Te "ito cito 3- aharissama"ti janapadato
nagaram pavisanamagge purisam thapesum. Tada esa kulaputto attano gamato guladadhivarakam
gahetva "kincideva aharissami"ti nagaram gacchanto mukham dhovitva "dhotahatthapado
pavisissami"ti phasukatthanam olokento nangalasisamattam nimmakkhikam dandakamadhum
disva "punnena me idam uppannan"ti 4- gahetva nagaram pavisati. Nagarehi
thapitapuriso tam disva "bho purisa kassaci 5- madhum aharasi"ti pucchi. Na kassaci sami,
vikkinitum pana me idam anitanti. Tenahi bho imam kahapanam gahetva etam madhunca
guladadhinca dehiti.
@Footnote: 1 cha.Ma. sasane  2 cha.Ma. game  3 Si.,cha.Ma. yato kutoci  4 Si. nipphannanti
@5 cha.Ma. kassimam
     So cintesi "idam na bahumulam, ayanca ekappahareneva bahum deti, vimamsitum
vattati"ti. Tato nam "naham ekakahapanena demi"ti aha. Yadi evam dve gahetva dehiti.
Dvihipi na demiti. Etenupayeneva vaddhantam 1- sahassam papuni. So cintesi
"ativancitum 2- na vattati, hotu tava, imassa kattabbakiccam pucchissami"ti. Atha nam
aha "idam na bahuagghanakam tvanca bahum desi, kena kammena idam ganhasi"ti.
Idha bho nagaravasino ranna saddhim pativirujjhitva vipassidasabalassa danam denta
idam dvayam danamukhe  apassanta pariyesanti. Sace idam na labhissanti, nagaranam
parajayo bhavissati. Tasma sahassam datva ganhamiti. Kim panetam nagaranameva
vattati, annesam 3- datum vattatiti. Yassa kassaci datum anitametanti. 4- Atthi pana
kenaci 5- nagaranam dane ekadivasam sahassam dinnanti. 6- Natthi sammati. Imesampana
dvinnam sahassagghanakabhavam janasiti. Ama janamiti. Tenahi gaccha, nagaranam
acikkha "eko puriso imani dve mulena na deti, sahattheneva datukamo,
tumhe imesam dvinnam karana nibbattaka 7- hotha"ti. Tvam pana me imasmim danamukhe
jetthakabhavassa 8- kayasakkhi hohiti.
     So gamaparibbayattham 9- gahitamasakena pancakatukam gahetva cunnam katva dadhito
kanjikam vahetva 10- tattha madhupatalam piletva pancakatukacunnena yojetva ekasmim
paduminipatte pakkhipitva tam samvidahitva adaya dasabalassa avidure nisidi. Mahajanena
ahariyamanassa sakkarassa antare attano pattavaram olokayamano okasam natva
satthu santikam gantva "bhagava ayam mayham duggatapannakaro, imam me anukampam
paticca ganhatha"ti. Sattha tassa anukampam paticca catummaharajadattiyena selamayena
pattena tam patiggahetva yatha atthasatthibhikkhusahassassa diyamanam na khiyati, evam
adhitthasi. So kulaputto nitthitabhattakiccam bhagavantam abhivadetva ekamantam thito
@Footnote: 1 cha.Ma. vaddhantam vaddhantam  2 cha.Ma. atianchitum  3 cha.Ma. na annesam
@4 cha.Ma. avaritametanti  5 cha.Ma. koci  6 cha.Ma. datati  7 Si. nibbitakka,
@cha.Ma. nirussukka 8 Ma. jetthakabhave  9 cha.Ma. gamavasi paribbayattham  10 Ma. kanjiyam
@gahetva
Aha "dittho me bhagava ajja bandhumatinagaravasikehi tumhakam sakkaro ahariyamano,
ahampi imassa kammassa nissandena nibbattabhave labhaggayasaggappatto bhaveyyan"ti.
Sattha "evam hotu kulaputta"ti vatva tassa ca nagaravasinanca bhattanumodanam
katvava pakkami.
     Sopi kulaputto yavajivam kusalam katva devamanussesu samsaranto imasmim
buddhuppade suppavasaya rajadhitaya kucchismim patisandhim ganhi. Patisandhigahanakalato
patthaya sayam patam pancapannakarasatani 1- papunanti, suppavasa sampaticchati. 2-
Atha nam punnavimamsanattham hatthena bijapacchim phusapenti, ekekabijato salakasatampi
salakasahassampi nigacchati. Ekakarisakhettato pannasampi satthipi sakatani uppajjanti.
Kotthapuranakalepi kotthadvaram hatthena phusapenti, rajadhitaya punnena ganhantanam
gahitagahitatthanam puna purati. Paripunnabhattakumbhitopi "rajadhitaya punnan"ti vatva
yassa kassaci dentanam yava na ukkaddhanti, na tava bhattam khiyati. Darake
kucchigateyeva satta vassani atikkamimsu.
     Gabbhe pana paripakke sattaham mahadukkham anubhosi. Sa samikam amantetva
"parammarana 3- jivamanava danam dassami"ti satthu santikam pesesi "gaccha imam
pavuttim satthu arocetva sattharam nimantetva 4- yanca sattha vadati, tam sadhukam
upalakkhetva agantva mayham kathehi"ti. So gantva tassa sasanam bhagavato
arocesi. Sattha "sukhini hotu suppavasa koliyadhita, sukhini aroga arogaputtam
vijayatu"ti aha. Raja tam sutva bhagavantam abhivadetva antogamabhimukho 5- payasi.
Tassa pure agamanayeva suppavasaya kucchito dhammakarana 6- udakam viya gabbho
nikkhami, parivaretva nisinnajano assumukhova hasitum araddho. Tutthahattho mahajano
ranno tutthisasanam 7- arocetum agamasi.
@Footnote: 1 cha.Ma. patanca pannakarasatani   2 cha.Ma. sampattim gacchati  3 cha.Ma. pure marana
@4 cha.Ma. nimantehi   5 Ma. attano gamabhimukho   6 cha.Ma. dhamakarana
@7 Si. vaddhisasanam, cha.Ma. puttasasanam
     Raja tesam ingitam disvava "dasabalena kathitakatha nipphanna manne"ti
cintesi. So agantva satthu sasanam rajadhitaya arocesi. Rajadhita "taya
nimantitam jivitabhattameva mangalabhattam bhavissati, gaccha sattaham dasabalam nimantehi"ti.
Raja tatha akasi. Sattaham buddhappamukhassa bhikkhusamghassa mahadanam pavattayimsu.
Darako sabbesam natinam santattam cittam nibbapento jatoti sivalidarakotvevassa
namam akamsu. So satta vassani gabbhe vasitatta jatakalato patthaya sabbakammakkhamo
ahosi. Dhammasenapati sariputto sattame divase tena saddhim kathasallapam akasi.
Satthapi dhammapade gatham abhasi:-
      "yomam palipatham duggam         samsaram mohamaccaga
       tinno paragato 1- jhayi   anejo akathankathi
       anupadaya nibbuto        tamaham brumi brahmanan"ti. 2-
     Atha nam thero evamaha "kim pana taya evarupam dukkharasim anubhavitva
pabbajitum na vattati"ti. Labhamano pabbajeyyam bhanteti. Suppavasa tam darakam
therena saddhim kathentam disva "kim nu kho me putto dhammasenapatina saddhim katheti"ti
theram upasankamitva pucchi "mayham putto tumhehi saddhim kim kathesi 3- bhante"ti.
Attana anubhutam gabbhavasadukkham kathetva tumhehi anunnato pabbajissamiti vadatiti.
Sadhu bhante pabbajetha nanti. Thero tam viharam netva tacapancakakammatthanam
datva pabbajento "sivali nama tuyham annena ovadena kammam atthi, taya
satta vassani anubhutadukkhameva paccavekkhahi"ti. Bhante pabbajanameva tumhakam
bharo, yam pana maya katum sakka, tamaham janissamiti. So pathamakesavattiya
oharitakkhaneyeva sotapattiphale patitthasi, dutiyaya oharitakkhane sakadagamiphale,
tatiyaya anagamiphale. Sabbesamyeva pana kesanam voropananca 4- arahattasacchikiriya
@Footnote: 1 cha.Ma. parangato  2 khu.dha. 25/414/89 sivalittheravatthu
@3 cha.Ma. katheti  4 cha.Ma. oropananca
Ca appaccha apura 1- ahosi. Tassa pabbajitadivasato patthaya bhikkhusamghassa cattaro
paccaya yavadicchakam 2- uppajjanti. Evam ettha vatthum 3- samutthitam.
     Aparabhage sattha savatthim agamasi. Thero sattharam abhivadetva "bhante
mayham punnam vimamsissami, panca me bhikkhusatani detha"ti aha. Ganha sivaliti.
So pancasate bhikkhu gahetva himavantabhimukham gacchanto atavimaggam gacchati. Tassa
pathamaditthanigrodhe adhivattha devata satta divasani danam adasi. Iti so:-
     nigrodham pathamam passi          dutiyam pandavapabbatam
     tatiyam aciravatiyam             catuttham varasagaram.
     Pancamam himavantam so          chattham chaddantupagami 4-
     sattamam gandhamadanam           atthamam atha revatanti.
     Sabbatthanesu satta satta divasaneva danam adamsu. Gandhamadanapabbate pana
nagadattadevaraja nama sattadivasesu ekadivasam khirapindapatam adasi, ekadivasam
sappipindapatam adasi. Bhikkhusamgho aha "avuso imassa devaranno neva dhenuyo
duhamana 5- pannayanti, na dadhinimmathanam, kuto te devaraja idam uppajjati"ti.
"bhante kassapadasabalassa kale khirasalakabhattadanassetam phalan"ti devaraja aha.
Aparabhage sattha khadiravaniyadevatayassa 6- paccuggamanam atthuppattim katva theram attano
sasane labhaggappattanam aggatthane thapesiti.
                           Vakkalittheravatthu
     [208] Dasame saddhadhimuttanan tisaddhaya adhimuttanam, balavasaddhanam bhikkhunam
vakkalitthero aggoti dasseti. Annesam hi saddha vaddhetabba hoti, therassa
@Footnote: 1 cha.Ma. apurima  2 cha.Ma. yadicchakam  3 cha.Ma. vatthu. evamuparipi  4 Si. chaddantamagami
@5 cha.Ma. duyhamana  6 Si.,cha.Ma. khadiravaniyarevatassa
Pana hapetabba jata. Tasma so saddhadhimuttanam aggoti vutto. Vakkaliti
tassa 1- namam.
     Tassa panhakamme ayamanupubbikatha:- ayampi hi atite padumuttarabuddhakale
vuttanayeneva viharam gantva parisapariyante thito dhammam sunanto sattharam ekam
bhikkhum saddhadhimuttanam aggatthane thapentam disva "mayapi anagate evarupena
bhavitum vattati"ti vuttanayeneva sattharam nimantetva sattaham mahadanam datva
dasabalam vanditva "bhante ahampi imina adhikarakammena tumhehi saddhadhimuttanam
etadagge thapito bhikkhu viya anagate ekassa buddhassa sasane saddhadhimuttanam
aggo bhaveyyan"ti patthanam akasi. Sattha tassa anantarayam disva byakaritva
pakkami.
     Sopi yavajivam kusalam katva devamanussesu samsaranto amhakam satthu kale
savatthiyam brahmanakule patisandhim ganhi, vakkalitissa namam akamsu. So
vuddhippatto tayo vede ugganhitva dasabalam bhikkhusamghaparivutam savatthiyam carantam
disva satthu sarirasampattim olokento 2- sarirasampattidassanena atitto dasabalena
saddhimyeva carati. 3- Viharam gacchantena saddhim viharam gantva sariranipphattim
olokentova titthati. Dhammasabhayam nisiditva dhammam kathentassa sammukhatthane thito
dhammam sunati. So saddham patilabhitva "agaramajjhe pativasanto 4- nibaddham dasabalassa
dassanam 5- na labhissami"ti pabbajjam yacitva satthu santike pabbaji.
     Tato patthaya thapetva aharakaranavelam avasesakale yattha thitena 6- sakka
dasabalam passitum, tattha thito yoniso manasikaram pahaya dasabalam olokentova vihasi. 7-
Sattha tassa nanaparipakam agamento dighampi addhanam tasmim rupadassanavasena
vicarante kinci avatva "idanissa nanam paripakagatam, sakka etam bodhetun"ti
natva evamaha "kinte vakkali imina putikayena ditthena, yo kho vakkali
@Footnote: 1 cha.Ma. panassa  2 Si. oloketva  3 cha.Ma. vicarati  4 cha.Ma. vasanto  5 Ma. datthum
@6 Ma. thito  7 cha.Ma.,i. viharati
Dhammam passati, so mam passati. Yo mam passati, so dhammam passati. Dhammam hi
vakkali passanto mam passati, mam passanto dhammam passati"ti.
     Satthari evam  ovadantepi thero dasabalassa dassanam pahaya neva annattha gantum
sakkoti. Tato sattha "ayam bhikkhu na samvegam alabhitva bujjhissati"ti upakatthaya
vassupanayikaya rajagaham gantva vassupanayikadivase "apehi vakkali"ti tam theram
panamesi. 1- Buddha ca nama adeyyavacana 2- honti, tasma thero sattharam
patippharitva thatum asakkonto temasam dasabalassa sammukhe agantum avisahanto
"kindani sakka katum, tathagatenamhi panamito, sammukhibhavam na labhami, kim mayham
jivitena"ti gijjhakutapabbate papatatthanam abhiruhi. Sattha tassa kilamanabhavam natva
"ayam bhikkhu mama santika assasam alabhanto maggaphalanam upanissayam naseyya"ti
attanam dassetum obhasam vissajjesi. Athassa satthu ditthakalato patthaya evam
mahantam sokasallam pahinam. Sattha sukhatalake ogham aharanto viya vakkalittherassa
balavapitisomanassam uppadetum dhammapade gathamaha:-
      "pamojjabahulo bhikkhu     pasanno buddhasasane
       adhigacche padam santam      sankharupasamam sukhan"ti. 3-
       Vakkalittherassa ca "ehi vakkali"ti hattham pasaresi. Thero "dasabalo me
dittho, ehiti avhanampi 4- laddhan"ti balavapitim uppadetva "kuto gacchami"ti
attano gamanabhavam 5- ajanitvava dasabalassa sammukhe akase pakkhanditva pathamapadena
pabbate thitoyeva satthara vuttakatham avajjento akaseyeva pitim vikkhambhitva
saha patisambhidahi arahattam patva tathagatam vandamanova otari. Aparabhage sattha
ariyaganamajjhe nisinno theram saddhadhimuttanam aggatthane thapesiti.
                          Dutiyavaggavannana.
@Footnote: 1 cha.Ma. panameti  2 Ma. advejjhavacana  3 khu.dha. 25/381/83 vakkalittheravatthu
@4 cha.Ma. avhayanampi  5 Si.,i. patanabhavam



             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 189-224. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=4479&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=4479&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=147              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=644              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=628              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=628              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]