ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 12 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.2)

                          6. Sihasuttavannana
    [78] Chatthe sihoti cattaro siha:- tinasiho kalasiho pandusiho
kesarasihoti. Tesu tinasiho kapotavannagavisadiso tinabhakkho ca hoti.
Kalasiho kalagavisadiso tinabhakkhoyeva. Pandusiho pandupalasavannagavisadiso
mamsabhakkho. Kesarasiho lakharasaparikammakateneva mukhena agganangutthena catuhi
ca padapariyantehi samannagato matthakatopissa patthaya lakhatulikaya kata
viya tisso rajiyo pitthimajjhena gantva antarasatthimhi dakkhinavatta hutva
thita, khandhe panassa satasahassagghanikakambalaparikkhepo viya kesarabharo hoti,
avasesatthanam parisuddham salipitthasankhacunnapicuvannam hoti. Imesu catusu sihesu
ayam kesarasiho idha adhippeto.
    Migarajati migaganassa raja. Asayati vasanatthanato suvannaguhato va
rajatamaniphalikamanosilaguhato va nikkhamatiti vuttam hoti. Nikkhamamano panesa catuhi
karanehi nikkhamati andhakarapilito va alokatthaya uccarapassavapilito va
tesam vissajjanatthaya jighacchapilito va gocaratthaya sambhavapilito va
asaddhammapatisevanatthaya. Idha pana gocaratthaya nikkhantoti adhippeto.
@Footnote: 1 Si. pancame        2 cha.Ma. kakiyamane
    Vijambhatiti suvannatale 1- va rajatamaniphalikamanosilatalanam va annatarasmim dve
pacchimapade samam patitthapetva purimapade purato pasaretva sarirassa pacchabhagam
akaddhitva purimabhagam abhiharitva pitthim nametva givam ukkhipitva
asanisaddam karonto viya nasaputani pothetva sariralaggarajam vidhunanto vijambhati.
Vijambhanabhumiyanca pana tarunavacchako viya aparaparam javati. Javato panassa sariram andhakare
paribbhamantam alatam viya khayati.
    Anuviloketiti kasma anuviloketi? paranuddayataya. Tasmim kira sihanadam
Nadante papatavatadisu visamatthanesu caranta hatthigokannamahimsadayo pana
papatepi avatepi patanti, tesam anuddayaya anuviloketi. Kim panassa
luddakammassa paramamsakhadino anuddaya nama atthiti? ama atthi. Tatha hesa
"kim me bahuhi ghatitehi"ti attano gocaratthayapi khuddake pane na
ganhati, evam anuddayam karoti. Vuttampi "maham khuddake pane visamagate
sanghatam apadesin"ti 2-
    sihanadam nadatiti tikkhattum tava abhitanadam nadati. Evanca panassa
vijambhanabhumiyam thatva nadantassa saddo samanta tiyojanam padesam ekaninnadam
karoti, tamassa ninnadam sutva tiyojanabbhantaragata dipadacatuppadagana yathathane
thatum na sakkonti. Gocaraya pakkamatiti aharatthaya gacchati. Katham? so hi
vijambhanabhumiyam thatva dakkhinato va vamato va pacchato va 3- uppatanto usabhamattam
thanam ganhati, uddham uppatanto cattaripi atthapi usabhani uppatati, samatthane
ujukam pakkhandanto solasausabhamattampi visatiusabhamattampi thanam pakkhandati,
thala va pabbata va pakkhandanto satthiusabhamattampi asitiusabhamattampi
thanam pakkhandati, antaramagge rukkham va pabbatam va disva tam pariharanto
@Footnote: 1 Ma. suvannaphalake      2 an. dasaka. 24/21/26
@3 cha.Ma. pacchato vati patho na dissati
Va dakkhinato va uddham va 1- usabhamattampi apakkamati. Tatiyam pana sihanadam naditva
teneva saddhim tiyojane thane pannayati. Tiyojanam gantva nivattitva thito
attanova nadassa anunadam sunati. Evam sighena javena pakkamatiti.
    Yebhuyyenati payena. Bhayam samvegam santasanti sabbam cittutrasasseva
namam. Sihassa hi saddam sutva bahu satta bhayanti, appaka na bhayanti.
Ke pana teti? samasiho hatthajaniyo assajaniyo usabhajaniyo purisajaniyo
Khinasavoti. Kasma panete na bhayantiti? samasiho nama "jatigottakulasurabhavehi
Samanosmi"ti na bhayati, hatthajaniyadayo attano sakkayaditthibalavataya na
bhayanti, khinasavo sakkayaditthiya pahinatta na bhayati.
    Bilasayati bile sayanta bilavasino ahinakulagodhadayo. Dakasayati
udakavasino macchakacchapadayo. Vanasayati vanavasino hatthiassagokannamigadayo.
Pavisantiti "idani agantva ganhissati"ti maggam olokentova pavisanti.
Dalheiti thirehi. Varattehiti cammarajjuhi. Mahiddhikotiadisu vijambhanabhumiyam thatva
dakkhinapassadihi usabhamattam, ujukam visatiusabhamattadilanghanavasena mahiddhikata,
sesamiganam adhipatibhavena mahesakkhata samanta tiyojane saddam sutva palayantanam
vasena mahanubhavata veditabba.
    Evameva khoti bhagava tesu tesu suttesu tatha tatha attanam kathesi.
"sihoti kho bhikkhave tathagatassetam adhivacanam arahato sammasambuddhassa"ti 2-
imasmim tava sutte sihasadisam attanam kathesi. "bhisakko sallakattoti kho
sunakkhatta tathagatassetam adhivacanan"ti 3- imasmim vejjasadisam. "brahmanoti
bhikkhave tathagatassetam adhivacanan"ti 4- imasmim brahmanasadisam. "puriso maggakusaloti
kho tissa tathagatassetam adhivacanan"ti 5- imasmim maggadesakapurisasadisam. "rajahamasmi
@Footnote: 1 cha.Ma. uddhamvati patho na dissati
@2 an pancaka. 22/99/137 (sya), an. dasaka. 24/21/26
@3 Ma.u. 14/65/48      4 an. atthaka. 23/192/352 (sya)
@5 sam.kha. 17/84/87      6. khu.su. 25/560/447
Sela"ti imasmim rajasadisam. "sihoti kho tathagatassetam adhivacanan"ti 1- imasmim
pana sutte sihasadisameva katva attanam kathento evamaha.
    Tatrayam sadisata:- sihassa kancanaguhadisu vasanakalo viya hi
tathagatassa dipankarapadamule katabhiniharassa aparimitakalam paramiyo puretva
pacchimabhave patisandhiggahanena ceva matukucchito nikkhamanena ca dasasahassilokadhatum
kampetva vuddhimanvaya dibbasampattisadisam sampattim anubhavamanassa tisu pasadesu
nivasanakalo datthabbo. Sihassa kancanaguhadito nikkhantakalo viya tathagatassa
ekunatimse 2- samvacchare vivatena dvarena kanthakam 3- aruyha channasahayassa
nikkhamitva tini rajjani atikkamitva anomanaditire brahmuna dinnani
kasayani 4- paridahitva pabbajitassa sattame divase rajagaham gantva tattha
pindaya caritva pandavagiripabbhare katabhattakiccassa sammasambodhim patva
pathamameva magadharattham agamanatthaya yava ranna 5- patinnadanakalo.
    Sihassa vijambhanakalo viya tathagatassa ninnapatinnassa alarakalamaupasankamanam
adim katva yava sujataya dinnapayasassa ekunapannasaya pindehi paribhuttakalo
veditabbo. Sihassa kesaravidhunanam viya sayanhasamaye sotthiyena 6- dinna
atthatinamutthiyo gahetva dasasahassacakkavaladevatahi thomiyamanassa gandhadihi
pujiyamanassa tikkhattum bodhim padakkhinam katva bodhimandam aruyha cuddasahatthubbedhe
thane tinasantharam santharitva caturangaviriyam adhitthaya nisinnassa tamkhanamyeva
marabalam vidhamitva tisu yamesu tisso vijja visodhetva anulomapatilomam
paticcasamuppadamahasamuddam yamakananamanthanena manthentassa sabbannutanane
patividdhe tadanubhavena dasasahassilokadhatukampanam veditabbam.
    Sihassa catuddisavilokanam viya patividdhasabbannutananassa sattasattaham
bodhimande viharitva paribhuttamadhupindikaharassa ajapalanigrodhamule mahabrahmuno
@Footnote: 1 an. pancaka. 22/99/137 (sya), an. dasaka. 24/21/36
@2 Si. ekunatimsatime        3 Si. kanthakam     4 Ma.,ka. kasavani
@5 Ma. magadharanno          6 cha.Ma. sottiyena
Dhammadesanayacanam patiggahetva tattha viharantassa ekadasame divase "sve
asalhapunnama bhavissati"ti paccusasamaye "kassa nu kho aham pathamam dhammam
deseyyan"ti alarudakanam kalakatabhavam natva dhammadesanatthaya pancavaggiyanam
olokanam datthabbam. Sihassa gocaratthaya tiyojanam gamanakalo viya attano
pattacivaramadaya "pancavaggiyanam dhammacakkam pavattessami"ti pacchabhatte
ajapalanigrodhato vutthitassa attharasayojanamaggam gamanakalo.
    Sihanadakalo viya tathagatassa attharasayojanamaggam gantva pancavaggiye
sannapetva acalapallanke nisinnassa dasahi cakkavalasahassehi sannipatitena
devaganena parivutassa "dveme bhikkhave anta pabbajitena na sevitabba"tiadina 1-
nayena dhammacakkappavattanakalo veditabbo. Imasminca pana pade desiyamane
tathagatasihassa dhammaghoso hettha avicim upari bhavaggam gahetva dasasahassilokadhatum
paticchadesi. Sihassa saddena khuddakapananam santasam apajjanakalo viya tathagatassa tini
lakkhanani dipetva cattari saccani solasahakarehi satthiya ca 2- nayasahassehi
vibhajitva dhammam kathentassa dighayukadevatanam nanasantasassa uppattikalo
veditabbo.
    Yadati yasmim kale. Tathagatoti atthahi karanehi bhagava tathagato:- tatha
agatoti tathagato, tatha gatoti tathagato, tathalakkhanam agatoti tathagato,
tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato, tathadassitaya tathagato, tathavaditaya
tathagato, tathakaritaya tathagato. Abhibhavanatthena tathagatoti. Tesam vittharo
brahmajalavannanayampi mulapariyayavannanayampi vuttoyeva. Loketi sattaloke.
Uppajjatiti abhiniharato patthaya yava bodhipallanka va arahattamagganana
@Footnote: 1 vi. maha. 4/13/13, sam. maha. 19/1081/367   2 ka. saddhim yava
Va uppajjati nama, arahattaphale pana patte uppanno nama. Araham
sammasambuddhotiadini visuddhimagge buddhanussatiniddese vittharitani.
    Iti rupanti idam rupam ettakam rupam, na ito bhiyyo rupam atthiti.
Ettavata sabhavato sarasato pariyantato paricchedato paricchindanato 1- yavata
cattaro ca mahabhuta catunnanca mahabhutanam upadayarupam, tam sabbam dassitam
hoti. Iti rupassa samudayoti ayam rupassa samudayo nama. Ettavata hi
"aharasamudaya rupasamudayo"tiadi sabbam dassitam hoti. Iti rupassa atthangamoti
ayam rupassa atthangamo. Iminapi "aharanirodha rupanirodho"tiadi sabbam dassitam
hoti. Iti vedanatiadisupi eseva nayo.
    Vannavantoti sariravannena vannavanto. Dhammadesanam sutvati imam pancasu
khandhesu pannasalakkhanapatimanditam tathagatassa dhammadesanam sutva. Yebhuyyenati
idha loke thapetva ariyasavakadeve. Tesanhi khinasavatta cittutrasabhayampi na
uppajjati, samviggassa yoniso padhanena pattabbam pattataya nanasamvegopi.
Itaresam pana devanam "taso heso bhikkhu"ti aniccatam manasikarontanam
cittutrasabhayampi, balavavipassanakale 2- nanabhayampi na uppajjati. Bhoti
dhammalapanamattametam sakkayapariyapannati pancakkhandhapariyapanna. Iti tesam
sammasambuddhe vattadosam dassetva tilakkhanahatam katva dhammam desente
nanabhayam nama okkamati.
    Abhinnayati janitva. Dhammacakkanti pativedhananampi desanananampi.
Pativedhananam nama yena nanena bodhipallanke nisinno cattari saccani
solasahakarehi satthiya  ca nayasahassehi pativijjhi. Desanananam nama yena
nanena tiparivattam dvadasakaram dhammacakkam pavattesi. Ubhayampi tam dasabalassa
@Footnote: 1 Si. parivatumato      2 Ma. balavavipassanakarena
Ure jatananameva. Tesu idha desanananam gahetabbam. Tam panesa yava attharasahi
brahmakotihi saddhim annakondannattherassa sotapattiphalam uppajjati, tava
pavatteti nama. Tasmim uppanne pavattitam nama hotiti veditabbam.
Appatipuggaloti sadisapuggalarahito. Yasassinoti parivarasampanna. Tadinoti
labhalabhadihi ekasadisassa. Chattham.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 12 page 311-317. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=6850&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=6850&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=329              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=3670              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=3389              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=3389              Contents of The Tipitaka Volume 16 http://84000.org/tipitaka/read/?index_16

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]