ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 12 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.2)

                       2. Dutiyadasabalasuttavannana
    [22] Dutiyam bhagavata attano ajjhasayavasena vuttam. Tattha dasabalasamannagatoti
dasahi balehi samannagato. Balanca nametam duvidham kayabalanca
@Footnote: 1 Si. potalikadayo, cha.Ma. potthalikadayo    2 cha.Ma. attani
@3 cha.Ma., i. annatarappakaro             4 cha.Ma., i. kankhati
Nanabalanca. Tesu tathagatassa kayabalam hatthikulanusarena veditabbam. Vuttanhetam
poranehi:-
           "kalavakanca gangeyyam   pandaram tambapingalam
            gandham mangalahemanca     uposatham chaddantime dasa"ti 1-
imani dasa hatthikulani. Tattha kalavakanti pakatihatthikulam datthabbam. Yam dasannam
purisanam kayabalam, tam ekassa kalavakassa hatthino balam. 2- Yam dasannam
kalavakanam balam, tam ekassa gangeyyassa. Yam dasannam gangeyyanam, tam ekassa
pandarassa. Yam dasannam pandaranam, tam ekassa tambassa. Yam dasannam tambanam,
tam ekassa pingalassa. Yam dasannam pingalanam, tam ekassa gandhahatthino. Yam
dasannam gandhahatthinam, tam ekassa mangalassa. Yam dasannam mangalanam, tam ekassa
hemavatassa. Yam dasannam hemavatanam, tam ekassa uposathassa. Yam dasannam uposathanam,
tam ekassa chaddantassa. Yam dasannam chaddantanam, tam ekassa tathagatassa.
Narayanasankhatam balantipi 3- idameva vuccati. Tadetam pakatihatthigananaya hatthinam 4-
kotisahassanam, purisagananaya pana dasannam purisakotisahassanam balam hoti. Idam
tava tathagatassa kayabalam. "dasabalasamannagato"ti ettha pana etam sangaham na
gacchati. Etam hi bahirakam lamakam tiracchanagatanam sihadinampi hoti. Etam hi nissaya
dukkhaparinna va samudayappahanam va maggabhavana va phalasacchikiriya va natthi.
Annam pana dasasu thanesu akampanatthena upatthambhanatthena ca dasavidham
nanabalannama atthi, tam sandhaya vuttam "dasabalasamannagato"ti.
    Katamam pana tanti? thanatthanadinam yathabhutam jananam. Seyyathidam? thananca
Thanato atthananca atthanato jananam ekam, atitanagatapaccuppannanam
@Footnote: 1 pa.su. 1/148/346, sammo. vi. 515, mano:pu. 3/21/325
@2 cha.Ma., i. ayam patho na dissati    3 cha.Ma. narayanasanghatabalantipi
@4 Ma. pakatihatthinam                 5 cha.Ma.,i. atthanam atthanato
Kammasamadananam thanaso hetuso yathabhutam vipakajananam ekam, sabbatthagaminipatipadajananam
ekam, anekadhatunanadhatulokajananam ekam, sattanam 1- nanadhikamuttijananam
ekam, tesamyeva indriyaparopariyattijananam ekam, jhanavimokkhasamadhisamapattinam
sankilesavodanavutthanajananam ekam, tesamyeva 2- pubbenivasajananam ekam, sattanam
cutupapatajananam ekam, asavakkhayajananam ekam. 3- Abhidhamme pana:-
               "idha tathagato thananca thanato atthananca atthanato
            yathabhutam pajanati. Yampi tathagato thananca thanato atthananca
            atthanato yathabhutam pajanati. Idampi tathagatassa tathagatabalam
            hoti, yam balam agamma tathagato asabhanthanam patijanati,
            parisasu sihanadam nadati, brahmacakkam pavatteti"ti 4-
adina nayena vittharato agato. 5- Atthavannanapi nesam vibhangatthakathaya 6- ceva
papancasudaniya ca majjhimatthakathayam 7- sabbakarato vutta. Sa tattha vuttanayeneva
gahetabba.
    Catuhi ca vesarajjehiti ettha sarajjapatipakkham vesarajjam, catusu thanesu
vesarajjabhavam paccavekkhantassa uppannasomanassamayananassetam namam. Katamesu
catusu? "sammasambuddhassa te patijanato ime dhamma anabhisambuddha"tiadisu
codanavatthusu. Tatrayam pali:-
              "cattarimani bhikkhave tathagatassa vesarajjani .pe.
          Katamani cattari? `sammasambuddhassa te patijanato ime dhamma
          Anabhisambuddha'ti tatra vata mam samano va brahmano va devo
@Footnote: 1 cha.Ma., i. parasattanam parapuggalanam
@2 cha.Ma., i. ayam patho na dissati   3 cha.Ma., i. ekanti
@4 abhi.vi. 35/760/384   5 cha.Ma. agataneva
@6 sammo. vi. 514 (sya)   7 pa. su 1/148/346
             Va maro va brahma va koci va lokasmim saha dhammena
             paticodissatiti 1- nimittametampi 2- bhikkhave na samanupassami. Etamaham
             bhikkhave nimittam asamanupassanto khemappatto abhayappatto
             vesarajjappatto viharami. `khinasavassa Te patijanato ime
             asava aparikkhina'ti tatra vata mam .pe. `ye Kho pana te
             antarayika dhamma vutta, te patisevato nalam antarayaya'ti
             tatra vata mam .pe.  `yassa kho pana te atthaya dhammo
             desito, so na niyyati takkarassa samma dukkhakkhayaya'ti tatra
             vata mam samano va brahmano va .pe. Vesarajjappatto
             viharami"ti. 3-
Asabhanthananti setthatthanam uttamatthanam. Asabha va pubbabuddha,
tesam thananti attho apica gavasatajetthako usabho, gavasahassajetthako vasabho,
vajasatajetthako va usabho, vajasahassajetthako vasabho, sabbagavasettho sabbaparissayasaho
seto pasadiko mahabharavaho asanisatasaddehipissa 4- asampakampiyo
nisabho, so idha usabhoti adhippeto. Idam 5- hi tassa pariyayavacanam. Usabhassa
idanti asabham. Thananti catuhi padehi pathavim uppiletva avatthanam. 6- Idha 7-
pana asabham viyati asabham. Yatheva hi nisabhasankhato usabho usabhabalena samannagato
catuhi padehi pathavim uppiletva acalatthanena titthati, evam tathagatopi dasahi
tathagatabalehi samannagato catuhi vesarajjapadehi atthaparisapathavim uppiletva
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. paticodessatiti.
@2 cha.Ma., i. apisaddo na dissati   3 an. catukka. 21/8/10
@4 cha.Ma., i. assati patho na dissati   5 cha.Ma.,i. idampi
@6 acalatthanam pa. su. 1/148/347  7 cha.Ma.,i. idam
Sadevake loke kenaci paccatthikena paccamittena akampiyo acalatthanena titthati.
Evam titthamano ca tam asabhanthanam patinajati upagacchati na paccakkhati, attani
aropeti. Tena vuttam "asabhanthanam patijanati"ti.
    Parisasuti "attha kho ima sariputta parisa. Katama attha? khattiyaparisa
Brahmanaparisa gahapatiparisa samanaparisa catummaharajikaparisa tavatimsaparisa
maraparisa brahma parisa"ti 1- imasu atthasu parisasu. Sihanadam nadatiti setthanadam
abhitanadam nadati, sihanadasadisam va nadam nadati. Ayamattho sihanadasuttena
dipetabbo. Yatha va siho sahanato ceva hananato ca sihoti vuccati, evam
tathagato lokadhammanam sahanato parappavadananca hananatopi 2- sihoti vuccati. Evam
vuttassa sihassa nadam sihanadam. Tattha yatha siho sihabalena samannagato
sabbattha visarado vigatalomahamso sihanadam nadati, evam tathagatasiho 3- tathagatabalehi
samannagato atthasu parisasu visarado vigatalomahamso "iti rupan"tiadina nayena
nanavidham vilasadhammadesanam vilasasampannam 4- sihanadam nadati. Tena vuttam "parisasu
sihanadam nadati"ti.
    Brahmacakkam pavattetiti ettha brahmanti settham uttamam, visuddhassa
dhammacakkassetam adhivacanam. Tam pana dhammacakkam duvidham hoti pativedhanananca desananananca.
Tattha pannapabhavitam attano ariyaphalavaham pativedhananam, karunapabhavitam savakanam
ariyaphalavaham desanananam. Tattha pativedhananam uppajjamanam uppannanti duvidham.
@Footnote: 1 Ma.mu. 12/151/112
@2 cha.Ma., i. hananato   3 cha.Ma., i. tathagatasihopi
@4 cha.Ma., i. nanavidhadesanavilasasampannam
Tam hi abhinikkhamanato patthaya yava arahattamagga uppajjamanam, phalakkhane uppannam
nama. Tusitabhavanato patthaya 1- yava mahabodhipallanke arahattamagga
uppajjamanam, phalakkhane uppannam nama. Dipankarato va patthaya yava
arahattamagga uppajjamanam, phalakkhane uppannam nama. Desanananam 2- pavattamanam
pavattanti duvidham. Tam hi yava annakondannassa 3- sotapattimagga pavattamanam,
phalakkhane pavattam nama. Tesu pativedhananam lokuttaram, desanananam lokiyam.
Ubhayampi panetam annehi asadharanam buddhanamyeva orasananam.
    Imani yam imina nanena samannagato sihanadam nadati, tam dassetum iti
rupantiadimaha. Tattha iti rupanti idam rupam ettakam rupam, ito uddham rupam
natthiti ruppanasabhavanceva bhutupadayabhedanca adim katva lakkhanarasapaccupatthana-
padatthanavasena anavasesarupapariggaho vutto. Iti rupassa samudayoti imina evam
pariggahitassa 5- rupassa samudayo vutto. Tattha ititi evam samudayo hotiti attho.
Tassa vittharo "avijjasamudaya rupasamudayo, tanhasamudaya, kammasamudaya, 4-
aharasamudaya rupasamudayoti nibbattilakkhanam passantopi rupakkhandhassa udayam
passati"ti 5- evam veditabbo. Atthangamepi "avijjanirodha rupanirodho .pe.
Viparinamalakkhanam passantopi rupakkhandhassa nirodham passati"ti ayam vittharo.
    Iti vedanatiadisupi ayam vedana ettaka vedana, ito uddham
vedana natthi, ayam sanna, ime sankhara, idam vinnanam ettakam vinnanam,
@Footnote: 1 cha.Ma., i. va
@2 cha.Ma., i. desanananampi  3 cha.Ma. annasikondannassa
@4 Si., Ma. kammasamudayo   5 khu.pati. 31/106/79 (sya)
Ito uddham vinnanam natthiti vedayitasanjananaabhisankharanavijananasabhavanceva
sukhadirupasannadipasadacakkhuvinnanadibhedanca 1- adim katva lakkhanarasapaccupatthana-
padatthanavasena anavasesavedanasannasankharavinnanapariggaho vutto. Iti
vedanaya samudayotiadihi pana evam pariggahitanam vedanasannasankharavinnananam
samudayo vutto. Tatrapi ititi evam samudayo hotiti attho. Tesampi vittharo
"avijjasamudaya vedanasamudayo"ti 2- rupe vuttanayeneva veditabbo. Ayam pana
viseso:- tisu khandhesu "aharasamudaya"ti avatva "phassasamudaya"ti vattabbam,
vinnanakkhandhe "namarupasamudaya"ti, atthangamapadampi tesamyeva vasena yojetabbam.
Ayamettha sankhepo, vittharato pana udayabbayavinicchayo sabbakaraparipuro
visuddhimagge vutto.
    Imasmim sati idam hotiti ayampi aparo sihanado. Tassattho:-
imasmim avijjadike paccaye sati idam sankharadikam phalam hoti. Imassuppada
idam uppajjatiti imassa avijjadikassa paccayassa uppada idam sankharadikam
phalam uppajjati. Imasmim asati idam na hotiti imasmim avijjadike paccaye
asati idam sankharadikam phalam na hoti. Imassa nirodha idam nirujjhatiti imassa
avijjadikassa paccayassa nirodha idam sankharadikam phalam nirujjhati. Idani yatha
tam hoti ceva nirujjhati ca, tam vittharato desento yadidam avijjapaccaya
sankharatiadimaha.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. sukhadirupasannadiphassadicakkhuvinnanadibhedanca
@2 khu. pati. 13/108/80 (sya)    3 cha.Ma. dassetum
    Evam svakkhatoti evam pancakkhandhavibhajanadivasena sutthu akkhato
sukathito. Dhammoti pancakkhandhapaccayakaradhammo. Uttanoti anikujjito. Vivatoti
vivaritva thapito. Pakasitoti dipito jotito. Chinnapilotikoti pilotika vuccati
chinnam bhinnam tattha tattha sibbitaganthikam jinnavattham, tam yassa natthi. Atthahattham va
navahattham va ahatasatakam nivattho, so chinnapilotiko nama. Ayampi dhammo tadiso. Na
hettha kohannadivasena chinnabhinnasibbitaganthitabhavo atthi. Apica khuddakasatakopi
pilotika vuccati, sa yassa natthi, atthanavahattho mahapato atthi, sopi
chinnapilotiko, apagatapilotikoti attho. Tadiso ayam dhammo. Yatha hi
catuhattham satakam labhitva 1- pariggahanam karonto puriso ito cito ca anchanto
kilamati, evam bahirakasamaye pabbajita attano parittakadhammam "evam sati evam
bhavissati"ti pakappetva pakappetva vaddhenta kilamanti. Yatha pana
atthahatthanavahatthena satakena pariggahanam karonto yatharucim 2- parupati na
kilamati, natthi tattha anchitva vaddhanakiccam, evam imasmimpi dhamme pakappetva
pakappetva vibhajanakiccam natthi, tehi tehi karanehi mayava ayam dhammo
suvibhatto suvittharitoti idampi sandhaya "../../bdpicture/chinnapilotiko"ti aha. Apica kacavaropi
pilotika 3- vuccati, imasmim ca sasane samanakacavaram nama patitthatum na labhati.
Tenevaha:-
             "karandavam niddhamatha          kasambum avakassatha 4-
              tato palape 5- vahetha    assamane samanamanine.
@Footnote: 1 Ma. gahetva
@3 cha.Ma.,i. pilotikati              2 cha.Ma. yatharuci
@4 Si. kasambuncapakassatha, cha.Ma. apakassatha   5 ka. kalape
              Niddhamitvana papicche     papaacaragocare
              suddha suddhehi samvasam     kappayavho patissata
              tato samagga nipaka      dukkhassantam karissatha"ti. 1-
    Iti samanakacavarassa chinnattapi ayam dhammo chinnapilotiko nama hoti.
    Alamevati yuttameva. Saddhapabbajitenati saddhaya pabbajitena. Kulaputtenati
dve kulaputta acarakulaputto jatikulaputto ca. Tattha yo yato kutoci kula
pabbajitva siladayo panca dhammakkhandhe pureti, ayam acarakulaputto  nama.
Yo pana yasakulaputtadayo viya jatisampannakula pabbajito, ayam jatikulaputto
nama. Tesu idha acarakulaputto adhippeto. Sace pana jatikulaputto  acarava
hoti, ayam uttamoyeva. Evarupena kulaputtena. Viriyam arabhitunti caturangasamannagatam
viriyam katum. Idani 2- caturangam dassento kamam taco catiadimaha. Ettha hi taco
ekam angam, nharu ekam, atthi ekam, mamsalohitam ekanti. Idanca pana
caturangasamannagatam viriyam adhitthahantena navasu thanesu samodhatabbam 3- purebhatte
pacchabhatte purimayame majjhimayame pacchimayame gamane thane nisajjaya sayaneti.
    Dukkham bhikkhave kusito viharatiti imasmim sasane yo kusito puggalo, so dukkham
viharati. Bahirasamaye pana yo kusito, so sukham viharati. Vokinnoti missibhuto.
Sadatthanti sobhanam va attham sakam va attham, ubhayenapi arahattameva adhippetam.
Parihapetiti hapeti na papunati. Kusitapuggalassa hi cha dvarani aguttani 4-
honti, tini kammani aparisuddhani, ajivatthamakam silam apariyodatam, bhinnajivo
kulupako hoti. So sabrahmacarinam akkhimhi patitarajam viya upaghatakaro hutva
@Footnote: 1 an.atthaka. 23/100/173 (sya)     2 cha.Ma., i. idanissa
@3 cha.Ma., i. samadhatabbam             4 Si. aguttani arakkhitani
Dukkham viharati, pithamaddano 1- ceva hoti landasadano 2- ca, satthu ajjhasayam gahetum
na sakkoti, dullabham khanam viradheti, tena bhutto ratthapindopi na mahapphalo
hoti.
    Araddhaviriyo ca kho bhikkhaveti araddhaviriyo puggalo imasmimyeva sasane
sukham viharati. Bahirasamaye pana yo araddhaviriyo viharati, 3- so dukkham viharati.
Pavivittoti vivitto viyutto hutva. Sadattham paripuretiti arahattam papunati.
Araddhaviriyassa hi cha dvarani suguttani honti, tini kammani parisuddhani,
ajivatthamakam silam pariyodatam, sabrahmacarinam va akkhisu sitalanjanam 4- viya
dhatuggatacandanam viya ca manapo hutva sukham viharati, satthu ajjhasayam gahetum
sakkoti. Sattha hi:-
            "ciram jiva mahavira kappam tittha mahamuni"ti 5-
evam gotamiya vandito "na kho gotami tathagata evam vanditabba"ti
patikkhipitva taya yacito vanditabbakaram acikkhanto evamaha:-
            "araddhaviriye pahitatte    niccam dalhaparakkame
             samagge savake passa     esa buddhana vandana"ti. 5-
    Evam araddhaviriyo satthu ajjhasayam gahetum sakkoti, dullabham khanam na
viradheti. Tassa hi buddhuppado dhammadesana samghasupatipatti ca saphala hoti
saudraya, ratthapindopi tena bhutto mahapphalo hoti.
    Hinena aggassati hinaya saddhaya hitena viriyena hinaya satiya hinena
samadhina hinaya pannaya aggasankhatassa arahattassa patti nama na hoti.
@Footnote: 1 Si. sivamaddano  2 Si.,i. leddupatano, cha.Ma. landapurako
@3 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati   4 Si. bahugatasandanam viya, cha.Ma.,i. akkhamhi
@susitalanjanam   5 pali. etam buddhana vandanam, khu. apa. 33/157/288 (sya)
Aggena ca khoti aggehi saddhadihi aggassa arahattassa patti hoti.
Mandapeyyanti pasannatthena mandam, patabbatthena peyyam. Yam hi pivitva
antaravithiyam patito visanni attano satakadinampi assamiko hoti, tam pasannampi
na patabbam, mayham pana sasanam evam pasannanca patabbancati dassento
"mandapeyyan"ti aha.
    Tattha tividho mando desanamando patiggahamando brahmacariyamandoti.
Katamo desanamando? catunnam ariyasaccanam acikkhana desana pannapana patthapana
Vivarana vibhajana uttanikammam, catunnam satipatthananam .pe. Ariyassa atthangikassa
maggassa acikkhana .pe. Uttanikammam, ayam desanamando. Katamo
patiggahamando? bhikkhubhikkhuniyo upasakaupasikayo deva manussa ye va
panannepi keci vinnataro, ayam patiggahamando. Katamo brahmacariyamando?
ayameva ariyo atthangiko maggo, seyyathidam? sammaditthi .pe. Sammasamadhi,
ayam brahmacariyamando. Apica adhimokkhamando saddhindriyam, assaddhiyam kasato,
assaddhiyam kasatam chaddetva saddhindriyassa adhimokkhamandam pivatiti mandapeyyanti-
adinapi 1- nayenettha attho veditabbo. Sattha sammukhibhutoti idamettha
karanavacanam. Yasma sattha sammukhibhuto, tasma viriyapayogam 2- katva pivatha
tam mandam. Bahirakam  hi bhesajjamandampi vejjassa asammukha pivantanam pamanam va
uggamanam va niggamanam va na janamati asanka hoti, vejjasammukha pana "vejjo
janissati"ti nirasanka pivanti, evameva amhakam dhammassami sattha sammukhibhutoti
viriyam katva pivathati mandapanepi nesam niyojento tasmatiha bhikkhavetiadimaha.
Tattha saphalati sanisamsa. Saudrayati savaddhi. Tattha attatthanti attano
@Footnote: 1 khu.pati. 31/531/425 (sya)      2 cha.Ma.,i. viriyasampayogam
Atthabhutam. Arahattam. Appamadena sampadetunti appamadena sabbakiccani katum.
Paratthanti paccayadayakanam mahapphalanisamsam. Sesam sabbattha uttanamevati. Dutiyam.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 12 page 49-60. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=1099&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=1099&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=65              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=662              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=681              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=681              Contents of The Tipitaka Volume 16 http://84000.org/tipitaka/read/?index_16

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]