ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 11 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.1)

page1.

Saratthappakasini nama samyuttanikayatthakatha sagathavaggavannana ---------- namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa. Gantharambhakatha karunasitalahadayam pannapajjotavihatamohatamam sanaramaralokagarum vande sugatam gativimuttam. Buddhopi buddhabhavanca bhavetva ceva sacchikatva ca yam upagato gatamalam vande tamanuttaram dhammam. Sugatassa orasanam puttanam marasenamathananam atthannampi ca samuham sirasa vande ariyasamgham. Iti me pasannamatino ratanattayavandanamayam punnam yam suvihatantarayo hutva tassanubhavena. Samyuttavaggapatimanditassa samyuttaagamavarassa buddhanubuddhasamvannitassa nanappabhedajananassa. Atthappakasanattham atthakatha adito vasisatehi 1- pancahi ya sangita anusangita ca pacchapi. Sihaladipampana a- bhatatha vasina mahamahindena thapita sihalabhasaya dipavasinamatthaya. Apanetvana tatoham sihalabhasam manoramam bhasam tantinayanucchavikam aropento vigatadosam. Samayam avilomento theranam theravamsappadipanam 2- sunipunavinicchayanam mahaviharavasinam. 3- @Footnote: 1 cha.Ma. vasisatehi 2 cha.Ma. theravamsadipanam, Ma. theravamsapadipanam @3 cha.Ma. mahavihare nivasinam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page2.

Hitva punappunagata- mattham attham pakasayissami sujanassa ca tutthattham ciratthitatthanca dhammassa. Savatthippabhutinam nagaranam vannana kata hettha sangitinam dvinnam ya me attham vadantena. Vittharavasena sudam vatthuni ca yani tattha vuttani tesampi na idha bhiyyo vittharakatham karissami. Suttanam pana attha na vina vatthuhi ye pakasenti 1- tesam pakasanattham vatthunipi dassayissami. Silakatha dhutadhamma kammatthanani ceva sabbani cariyavidhanasahito jhanasamapattivittharo. Sabba ca abhinnayo pannasankalananicchayo 2- ceva khandhadhatayatanin 3- driyani ariyani ceva cattari. Saccani paccayakara- desana suparisuddhanipunanaya avimuttatantimagga vipassanabhavana ceva. Iti pana sabbam yasma visuddhimagge maya suparisuddham vuttam tasma bhiyyo netam 4- idha vicarayissami. "majjhe visuddhimaggo esa catunnampi agamanan hi thatva pakasayissati tattha yathabhasitamattham." icceva kato tasma tampi gahetvana saddhimetaya atthakathaya vijanatha samyuttavinissitam atthanti. @Footnote: 1 cha.Ma., i. pakasanti 2 ka. pannasakalananicchayo, Ma. pannasangahavinicchayo @3 cha.Ma. khandhadhata.... 4 cha.Ma., i. na tam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page3.

1. Devatasamyutta 1. Nalavagga 1. Oghataranasuttavannana tattha samyuttagamo nama sagathavaggo nidanavaggo khandhakavaggo salayatanavaggo mahavaggoti pancavaggo hoti, suttato:- satta suttasahassani satta suttasatani ca dvasatthi ceva suttani eso samyuttasangaho. Bhanavarato bhanavarasatam hoti. Tassa vaggesu sagathavaggo adi, suttesu oghataranasuttam. Tassapi "evamme sutan"tiadikam ayasmata anandena pathamamahasangitikale vuttam nidanamadi. Sa panesa pathamamahasangiti sumangalavilasiniya dighanikayatthakathaya adimhi vittharita, tasma sa tattha vittharitanayeneva veditabba. [1] Yam panetam "evamme sutan"tiadikam nidanam, tattha evanti nipatapadam. Metiadini namapadani. Savatthiyam viharatiti ettha viti upasaggapadam, haratiti akhyatapadanti imina tava nayena padavibhago veditabbo. Atthato pana evamsaddo tava upamupadesasampahamsanagarahanavacana- sampatiggahakaranidassanavadharanadianekatthappabhedo. Tatha hesa "evam jatena maccena, kattabbam kusalam bahun "tievamadisu 1- upamayam agato. "evante abhikkamitabbam, evante patikkamitabban"ti 2- upadese. "evametam bhagava, evametam sugata"tiadisu 3- sampahamsane. "evamevam 4- panayam vasali yasmim va tasmim va tassa mundakassa samanassa vannam bhasati"tiadisu 5- garahane. "evamabhanteti kho te bhikkhu bhagavato paccassosun"tiadisu 6- vacanasampatiggahe. "evam bya kho aham bhante bhagavata @Footnote: 1 khu.su. 25/53/26 visakhavatthu 2 an. catukka. 21/122/140 umibhayasutta @3 an. tika. 20/66/188 kesaputtisutta 4 Ma. evameva @5 sam. saga. 15/187/192 dhananjanisutta 6 Ma.mu. 12/1/1 mulapariyayasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page4.

Dhammam desitam ajanami"tiadisu 1- akare. "ehi tvam manavaka, yena samano anando tenupasankama, upasankamitva mama vacanena samanam anandam appabadham appatankam lahutathanam balam phasuviharam puccha `subho manavo todeyyaputto bhavantam anandam appabadham appatankam lahutathanam balam phasuviharam pucchati'ti, evanca vadehi `sadhu kira bhavam anando yena subhassa manavassa todeyyaputtassa nivesanam, tenupasankamatu anukampam upadaya"tiadisu 2- nidassane. "tam kim mannatha kalama, ime dhamma kusala va akusala vati. Akusala bhante. Savajja va anavajja vati. Savajja bhante. Vinnugarahita va vinnuppasattha vati. Vinnugarahita bhante. Samatta samadinna ahitaya dukkhaya samvattanti va no va, katham vo ettha hotiti. Samatta bhante samadinna ahitaya dukkhaya samvattanti, evanno ettha hoti"tiadisu 3- avadharane. Svayamidha akaranidassanavadharanesu datthabbo. Tattha akaratthena evamsaddena etamattham dipeti:- nananayanipunamanekajjhasayasamutathanam atthabyanjanasampannam vividhapatihariyam dhammatthadesanapativedhagambhiram sabbasattanam sakasakabhasanurupato sotapathamagacchantam tassa bhagavato vacanam sabbappakarena ko samattho vinnatum, sabbathamena pana sotukamatam janetvapi evamme sutam, mayapi ekenakarena sutanti. Nidassanatthena "naham sayambhu, na maya idam sacchikatan"ti attanam parimocento "evamme sutam, mayapi evam sutan"ti idani vattabbam sakalasuttam nidasseti. Avadharanatthena "etadaggam bhikkhave mama savakanam bhikkhunam bahussutanam yadidam anando, gatimantanam, satimantanam, dhitimantanam, upatathakanam yadidam anando"ti 4- evam bhagavata, "ayasma anando atthakusalo dhammakusalo byanjanakusalo niruttikusalo pubbaparakusalo"ti 5- evam dhammasenapatina ca @Footnote: 1 Ma.mu. 12/398/356 mahatanhasankhayasutta 2 di.Si. 9/445/197 subhamanavavatthu @3 an. tika. 20/66/185 kesaputtisutta 4 an. ekaka. 20/219-23/25 etadaggavagga @5 an. pancaka. 22/169/225 khippanisantisutta (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page5.

Pasatthabhavanurupam attano dharanabalam dassento sattanam sotukamyatam 1- janeti "evamme sutam, tanca kho atthato va byanjanato va anunamanadhikam, evameva na annatha datthabban"ti. Mesaddo tisu atthesu dissati. Tatha hissa "gathabhigitam me abhojaneyyan"tiadisu 2- mayati attho. "sadhume bhante bhagava sankhittena dhammam desetu"tiadisu 3- mayhanti attho. "dhammadayada me bhikkhave bhavatha"tiadisu 4- mamati attho. Idha pana "maya sutan"ti ca "mama sutana"ti ca atthadvaye yujjati. Sutanti ayam sutasaddo saupasaggo anupasaggo ca gamanavissuta- kilinnupacitanuyogasotavinneyyasotadvaranusaravinnatadianekatthappabhedo. Tatha hissa "senaya pasuto"tiadisu gacchantoti attho. "sutadhammassa passato"tiadisu 5- vissutadhammassati attho. "avassuta avassutassa"tiadisu 6- kilinnakilinnassati attho. "tumehahi punnam pasutam anappakan"tiadisu 7- upacitanti attho. "ye jhanapasuta dhira"tiadisu 8- jhananuyuttati attho. "ditatham sutam mutan"tiadisu 9- sotavinneyyanti attho. "sutadharo sutasannicayo"tiadisu 10- sotadvaranusaravinnatadharoti attho. Idha panassa sotadvaranusarena upadharitanti va upadharananti va attho. Mesaddassa hi mayati atthe sati "evam maya sutam, sotadvaranusarena upadharitan"ti attho 11- yujjati. Mamati atthe sati "evam mama sutam, sotadvaranusarena upadharanan"ti attho yujjati. Evametesu tisu padesu evanti sotavinnanadivinnanakiccanidassanam. Meti vuttavinnanasamangipuggalanidassanam. Sutanti assavanabhavapatikkhepato anunanadhikaviparitaggahananidassanam. Tatha evanti tassa sotadvaranusarena pavattaya @Footnote: 1 cha.Ma. sotukamatam 2 sam. saga. 15/197/208 kasibharadvajasutta,khu.su. 25/81/351 @3 sam. sala. 18/112/75 punnasutta (sya) 4 Ma.mu. 12/29/17 dhammadayadasutta @5 khu.u. 25/11/105 muccalindasutta 6 vinaYu. bhikkhunivi. 3/657/4 parajikakanda @7 khu. khuddaka. 25/12/11 tirokuddasutta 8 khu. dhamMa. 25/181/49 @yamakappatihariyavatthu 9 Ma.mu. 12/241/203 alagaddupamasutta @10 Ma.mu. 12/333/298 mahagosinagasutta 11 cha.Ma., i. atthoti patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page6.

Vinnanavithiya nanappakarena arammane pavattibhavappakasanam. Meti attappakasanam. Sutanti dhammappakasanam, ayam hettha sankhepo "nanappakarena arammane pavattaya vinnanavithiya maya na annam katam, idam pana katam, ayam dhammo suto"ti. Tatha evanti niddisitabbappakasanam. meti puggalappakasanam. Sutanti puggalakiccappakasanam. Idam vuttam hoti:- yam suttam niddisissami, tam maya evam sutanti. Tatha evanti yassa cittasantanassa nanakarappavattiya nanatthabyanjanagahanam hoti, tassa nanakaraniddeso. Evanti hi ayam akarapannattiniddeso. 1- Meti kattuniddeso. Sutanti visayaniddeso. Ettavata nanakarappavattena cittasantanena tamsamangino kattuvisaye gahanasannitthanam 2- katam hoti. Athava evanti puggalakiccaniddeso. Sutanti vinnanakiccaniddeso. Meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso. Ayam panettha sankhepo:- maya savanakiccavinnanasamangina puggalena vinnanavasena laddhasavanakiccavoharena sutanti. Tattha evanti ca meti ca sacchikatthaparatthavasena 3- avijjamanapannatti. Kim hettha tam paramatthato atthi, yam evanti va meti va niddesam labhetha. Sutanti vijjamanapannatti. Yam hi tam ettha sotena upaladdham, tam paramatthato vijjamananti. Tatha evanti ca meti ca tam tam upadaya vattabbato upadapannatti. Sutanti ditthadini upanidhaya vattabbato upanidhapannatti. Ettha ca evanti vacanena asammoham dipeti. Na hi sammulho nanappakarapativedhasamattho hoti. Sutanti vacanena sutassa asammosam dipeti. Yassa hi sutam pamuttham 4- hoti, na so kalantarena maya sutanti patijanati. Iccassa asammohena pannasiddhi, asammohena 5- pana satisiddhi. Tattha pannapubbangamaya satiya byanjanavadharanasamatthata, satipubbangamaya pannaya atthapativedhasamatthata. @Footnote: 1 cha.Ma., i. akarapannatti 2 Ma. kattuvisayaggahanasannitthanam @3 cha.Ma. saccikattha... 4 cha.Ma. sammuttham, Si. pammuttham 5 cha.Ma., i.asammosena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page7.

Tadubhayasamatthatayogena atthabyanjanasampannassa dhammakosalassa 1- anupalanasamatthato dhammabhandagarikatasiddhi. Aparo nayo:- evanti vacanena yoniso manasikaram dipeti ayoniso manasikaroto hi nanappakarapativedhabhavato. Sutanti vacanena avikkhepam dipeti vikkhittacittassa savanabhavato. Tatha hi vikkhittacitto puggalo sabbasampattiya vuccamanopi "na maya sutam, puna bhanatha"ti bhanati. Yoniso manasikarena cettha attasammapanidhim pubbe ca katapunnatam sadheti samma appanihitattassa pubbe akatapunnassa va tadabhavato. Avikkhepena saddhammassavanam sappurisupanissayanca sadheti. Na hi vikkhittacitto sotum sakkoti, na ca sappurise anupanissayamanassa savanam atthiti. Aparo nayo:- yasma "evanti yassa cittasantanassa nanakarappavattiya nanatthabyanjanagahanam hoti, tassa nanakaraniddeso"ti vuttam, so ca evam bhaddako akaro na samma appanihitattano pubbe akatapunnassa va hoti, tasma evanti imina bhaddakena akarena pacchimacakkadvayasampattimattano dipeti. Sutanti savanayogena purimacakkadvayasampattim. Na hi appatirupe dese vasato sappurisupanissayavirahitassa va savanam atthi. Iccassa pacchimacakkadvayasiddhiya asayasuddhi siddha hoti, purimacakkadvayasiddhiya payogasuddhi, taya ca asayasuddhiya adhigamabyattisiddhi, payogasuddhiya agamabyattisidadhi. Iti payogasayasuddhassa agamadhigamasampannassa vacanam arunuggam viya suriyassa udayato, yoniso manasikaro viya ca kusalakammassa, arahati bhagavato vacanassa pubbangamam bhavitunti thane 2- nidanam thapento evamme sutantiadimaha. Aparo nayo:- evanti imina nanappakarapativedhadipakena vacanena attano atthapatibhanapatisambhidasampattisabhavam dipeti. Sutanti imina sotabbabhedapativedhadipakena dhammaniruttipatisambhidasampattisabhavam. Evanti ca idam yoniso manasikaradipakam vacanam bhasamano "ete maya dhamma manasanupekkhita ditthiya supatividdha"ti dipeti. Sutanti idam savanayogadipakam vacanam bhasamano"bahu maya @Footnote: 1 cha.Ma., i. dhammakosassa 2 i., Si. thero

--------------------------------------------------------------------------------------------- page8.

Dhamma suta dhata 1- vacasa paricita"ti dipeti. Tadubhayenapi atthabyanjanaparipurim dipento savane adaram janeti. Atthabyanjanaparipunnam hi dhammam adarena asunanto mahata hita paribahiro hotiti adaram janetva sakkaccam dhammo sotabbo. Evamme sutanti imina pana sakalena vacanena ayasma anando tathagatappaveditam dhammam attano 2- adahanto asappurisabhumim atikkamati, savakattam patijananto sappurisabhumim okkamati. Tatha asaddhamma cittam vutthapeti, saddhamme cittam patitthapeti. "kevalam sutamevetam maya, tasseva pana bhagavato vacanan"ti dipento attanam parimoceti, sattharam apadisati, jinavacanam appeti, dhammanettim patitthapeti. Apica "evamme sutan"ti attana uppaditabhavam appatijananto purimasavanam 3- vivaranto "sammukha patiggahitamidam maya tassa bhagavato catuvesarajja- visaradassa dasabaladharassa asabhatthanatthayino sihanadanadino sabbasattuttamassa dhammissarassa dhammarajassa dhammadhipatino dhammadipassa dhammasaranassa saddhammavaracakkavattino sammasambuddhassa vacanam, na ettha atthe va dhamme va pade va byanjane va kankha va vimati va katabba"ti sabbadevamanussanam imasmim dhamme asaddhiyam vinaseti, saddhasampadam uppadetiti. Tenetam vuccati:- "vinasayati assaddham saddham vaddheti sasane evamme sutamiccetam 4- vadam gotamasavako"ti. Ekanti gananaparicchedaniddeso. Samayanti paricchinnaniddeso. Ekam samayanti aniyamitaparidipanam. Ettha 5- samayasaddo:- samavaye khane kale samuhe hetuditthisu patilabhe pahane ca pativedhe ca dissati. Tatha hissa "appeva nama svepi upasankameyyama kalanca samayanca upadaya"ti evamadisu 6- samavayo attho. "ekova kho bhikkhave khano ca samayo @Footnote: 1 cha.Ma., i. dhata 2 attano adahantoti attani atthapentoti tika @3 cha.Ma. purimavacanam 4 cha.Ma., i. sutamiccevam 5 cha.Ma., i. tattha @6 di.Si. 9/447/197 subhamanavavatthu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page9.

Ca brahmacariyavasaya"tiadisu 1- khano. "unahasamayo parilahasamayo"tiadisu 2- kalo. "mahasamayo pavanasmin"tiadisu 3- samuho. "samayopi kho te bhaddali appatividdho ahosi, bhagava kho savatthiyam viharati, bhagavapi mam janissati' bhaddali nama bhikkhu satthusasane sikkhaya aparipurakari'ti. Ayampi kho te bhaddali samayo appatividdho ahosi"tiadisu 4- hetu. "tena kho pana samayena uggahamano paribbajako samanamunadikaputto 5- samayappavadake tindukacire ekasalake mallikaya arame pativasati"tiadisu 6- ditthi. "ditthe dhamme ca yo attho yo cattho samparayiko atthabhisamaya dhiro panditoti pavuccati"ti adisu 7- patilabho. "samma manabhisamaya antamakasi dukkhassa"tiadisu 8- pahanam. "dukkhassa pilanattho sankhatattho santapattho viparinamattho abhisamayattho"tiadisu 9- pativedho. Idha panassa kalo attho. Tena samvaccharautumasaaddhamasarattidivasa- pubbanhamajjhantikasayanhapathamamajjhimapacchimayamamuhuttadisu kalappabhedabhutesu samayesu ekam samayanti dipeti. Tattha kincapi etesu samvaccharadisu samayesu yam yam suttam yamhi yamhi samvacchare utumhi mase pakkhe rattibhage divasabhage va vuttam, sabbantam therassa suviditam suvavatthapitam pannaya. Yasma pana "evam me sutam asukasamvacchare asukautumhi asukamase asukapakkhe asukarattibhage asukadivasabhage va"ti evam vutte na sakka sukhena dharetum va uddisitum va uddisapetum va, bahunca vattabbam hoti, tasma ekeneva padena tamattham samodhanetva "ekam samayan"ti aha. Ye va ime gabbhokkantisamayo 10- jatisamayo samvegasamayo abhinikkhamanasamayo dukkarakarikasamayo maravijayasamayo abhisambodhisamayo ditthadhammasukhaviharasamayo @Footnote: 1 an. atthaka. 23/119/230 gahapativagga: akkhanasutta (sya) @2 vinaYu. mahavi. 2/358/282 pacittiyakanda 3 di. maha. 10/332/216 mahasamayasutta @4 Ma.Ma. 13/135/111 bhaddalisutta 5 Si. samanamandikaputto @6 Ma.Ma. 13/260/234 samanamundikasutta 7 sam. saga. 15/128/104 pathamaappamadasutta @8 Ma.mu. 12/28/16 sabbasavasutta 9 khu. pati.31/545,549/449,454 saccakatha (sya) @10 Ma. gabbhavokkantisamayo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page10.

Desanasamayo parinibbanasamayoti evamadayo bhagavato devamanussesu ativiya suppakasa anekakalappabhedaeva samaya, tesu samayesu desanasamayasankhatam ekam samayanti dipeti. Yo cayam nanakarunakiccasamayesu karunakiccasamayo, attahitaparahitapatipattisamayesu parahitapatipattisamayo, sannipatitanam karaniyadvayasamayesu dhammikathasamayo, desanapatipattisamayesu desanasamayo, tesupi samayesu annataram sandhaya "ekam samayan"ti aha. Kasma panettha yatha abhidhamme "yasmim samaye kamavacaran"ti ca ito annesu suttapadesu "yasmim samaye bhikkhave bhikkhu vivicceva kamehi"ti ca bhummavacanena niddeso kato, vinaye ca "tena samayena buddho bhagava"ti karanavacanena, tatha akatva "ekam samayan"ti upayogavacananiddeso katoti. Tattha tatha, idha ca annatha atthasambhavato. Tattha hi abhidhamme ito annesu suttapadesu ca adhikaranattho bhavena bhavalakkhanattho ca sambhavati. Adhikaranam hi kalattho samuhattho ca samayo, tattha vuttanam phassadidhammanam khanasamavayahetusankhatassa ca samayassa bhavena tesam bhavo lakkhiyati. Tasma tadatthajotanattham tattha bhummavacananiddeso kato. Vinaye ca hetuattho karanattho ca sambhavati. Yo hi so sikkhapadapannattisamayo sariputtadihipi duvinneyyo, tena samayena hetubhutena karanabhutena ca sikkhapadani pannapayanto sikkhapadapannattihetunca avekkhamano bhagava tattha tattha vihasi. Tasma tadatthajotanattham tattha karanavacananiddeso 1- kato. Idha pana annasmim ca evamjatike accantasamyogattho sambhavati. Yam hi samayam bhagava imam annam va suttantam desesi, accantameva tam samayam karunaviharena vihasi. Tasma tadatthajotanattham idha upayogavacananiddeso katoti. Tenetam vuccati:- "tantam atthamavekkhitva 2- bhummena karanena ca annatra samayo vutto upayogena so idha"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. karanavacanena niddeso 2 cha.Ma. atthamapekkhitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page11.

Porana pana vannayanti:- "tasmim samaye"ti va "tena samayena"ti va "tam samayan"ti 1- va abhilapamattabhedo esa, 2- sabbattha bhummameva atthoti. Tasma "ekam samayan"ti vuttepi "ekasmim samaye"ti attho veditabbo. Bhagavati garu. Garum hi loke "bhagava"ti vadanti. Ayanca sabbagunavisitthataya sabbasattanam garu, tasma "bhagava"ti veditabbo. Poranehipi vuttam:- "bhagavati vacanam settham bhagavati vacanamuttamam garu garavayutto so bhagava tena vuccati"ti. Apica:- "bhagyava bhaggava yutto bhagehi ca vibhattava bhattava vantagamano bhavesu bhagava tato"ti imissa gathaya vasenassa padassa vittharato attho veditabbo. So ca visuddhimagge buddhanussatiniddese vuttoyeva. Ettavata cettha evamme sutanti vacanena yathasutam dhammam desento 3- bhagavato dhammasariram 4- paccakkham karoti. Tena "nayidam atikkantasatthukam pavacanam, ayam vo sattha"ti satthu adassane 5- ukkanthitam janam samassasesi. Ekam samayam bhagavati vacanena tasmim samaye bhagavato avijjamanabhavam dassento rupakayaparinibbanam saveti. 6- Tena "evamvidhassa nama ariyadhammassa deseta 7- dasabaladharo vajirasanghatasamanakayo sopi bhagava parinibbuto, kenannena jivite asa janetabba"ti jivitamadamattam janam samvejeti, saddhamme cassa ussaham janeti. Evanti ca bhananto desanasampattim niddisati. Me sutanti savakasampattim. Ekam samayanti kalasampattim. Bhagavati desakasampattim. Savatthiyanti evamnamake nagare. Samipatthe cetam bhummavacanam. Viharatiti avisesena iriyapathadibbabrahmaariyaviharesu annataraviharasamangiparidipanametam. Idha pana thanagamananisidanasayanappabhedesu iriyapathesu @Footnote: 1 cha.Ma. ekam samayan"ti. 2 abhilapamattabhedoti vacanamattena visesoti tika @3 cha.Ma. dassento 4 Ma. dhammakayam 5 cha.Ma. adassanena 6 cha.Ma. sadheti 7 cha.Ma. desako

--------------------------------------------------------------------------------------------- page12.

Annatarairiyapathasamayogaparidipanam, tena thitopi gacchantopi nisinnopi sayanopi bhagava viharaticceva veditabbo. So hi ekam iriyapathabadhanam annena iriyapathena vicchinditva aparipatantam attabhavam harati pavatteti, tasma "viharati"ti vuccati. Jetavaneti jetassa rajakumarassa vane. Tam hi tena ropitam samvaddhitam paripalitam ahosi, tasma "jetavanan"ti sankham gatam. Tasmim jetavane. Anathapindikassa arameti anathapindikena gahapatina catupannasahirannakotipariccagena buddhappamukhassa bhikkhusamghassa niyyatitatta 1- "anathapindikassa aramo"ti sankham gate arame. Ayamettha sankhepo, vittharo pana papancasudaniya majjhimatthakathayam sabbasavasuttavannanayam vutto. Tattha siya:- yadi tava bhagava savatthiyam viharati, "jetavane"ti na vattabbam. Atha tattha viharati, "savatthiyan"ti na vattabbam. Na hi sakka ubhayattha ekam samayam viharitunti. Na kho panetam evam datthabbam. Nanu avocumha "samipatthe bhummavacanan"ti. Tasma yatha gangayamunadinam samipe goyuthani carantani "gangaya caranti, yamunaya caranti"ti vuccati, evamidhapi yadidam savatthiya samipe jetavanam, tattha viharanto vuccati "savatthiyam viharati jetavane"ti. Gocaragamanidassanattham hissa savatthivacanam, pabbajitanurupanivasanatthanadassanattham 2- sesavacanam. Annatara devatati namagottavasena apakata eka devatati attho. "abhijanati no bhante bhagava. Ahu natannatarassa 3- mahesakkhassa yakkhassa sankhittena tanhasankhayavimuttim bhasita"ti 4- ettha pana abhinnato sakkopi devaraja "annataro"ti vutto. "devata"ti ca idam devanampi devadhitanampi sadharanavacanam. Imasmim panatthe devo 5- adhippeto, so ca kho rupavacaranam devanam annataro. @Footnote: 1 katthaci niyyaditattatipi dissati 2 cha.Ma., i....nidassanattham @3 Si. ahutamyeva annatarassa, ka. ahunanneva annatarassa @4 ka.,Ma. abhasitthati, Ma.mu. 12/395/352 culatanhasankhayasutta 5 Si. devaputto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page13.

Abhikkantaya rattiyati ettha abhikkantasaddo khayasundarabhi- rupaabbhanumodanadisu dissati. Tattha "abhikkanta bhante ratti, nikkhanto pathamo yamo, ciramnisinno bhikkhusamgho, uddisatu bhante bhagava bhikkhunam patimokkhan"ti evamadisa 1- khaye dissati. "ayam imesam catunnam puggalanam abhikkantataro ca panitataro ca"ti evamadisu 2- sundare. "ko me vandati padani iddhiya yasasa jalam abhikkantena vannena sabba obhasayam disa"ti evamadisu 3- abhirupe. "abhikkantam bho gotama, abhikkantam bho gotama"ti evamadisu 4- abbhanumodane. Idha pana khaye. Tena abhikkantaya rattiya, parikkhinaya rattiyati vuttam hoti. Tatthayam devaputto majjhimayamasamanantare agatoti veditabbo. Niyamo hi kiresa devatanam yadidam buddhanam va buddhasavakanam va upatthanam agacchanta majjhimayamasamanantareyeva agacchanti. Abhikkantavannati idha abhikkantasaddo abhirupe, vannasaddo pana chavithutikulavaggakaranasanthanapamanarupayatanadisu dissati. Tattha "suvannavannosi bhagava"ti evamadisu 5- chaviya. "kada sannulha pana te gahapati ime samanassa gotamassa vanna"ti evamadisu 6- thutiyam. "cattarome bho gotama vanna"ti evamadisu 7- kulavagge. "atha kena nu vannena, gandhatthenoti vuccati"ti evamadisu 8- karane. "mahantam hatthirajavannam abhinimminitva"ti evamadisu 9- santhane. "tayo pattassa vanna"ti evamadisu 10- pamane. "vanno gandho raso oja"ti evamadisu 11- rupayatane. So idha chaviya datthabbo. Tena abhikkantavanna abhirupacchavi, itthavanna manapavannati vuttam hoti. Devata hi manussalokam @Footnote: 1 an. atthaka. 23/110/207 (sya), vinaYu. cula. 7/383/204 patimokkhatthapanakkhandhaka @2 an. catukka. 21/100/113 potaliyasutta 3 khu. vimana. 26/857/87 @mandukadevaputta... 4 vinaYu. mahavi. 1/15/7 veranjakanda, khu.su. 25/82/352 @kasibharadvajasutta 5 Ma.Ma. 13/399/384 selasutta 6 Ma.Ma. 13/77/54 upalivadasutta @7 di.Si. 9/266/92 tatiyaibbhavada 8 sam. saga. 15/234/246 padumapupphasutta @9 sam. saga. 15/138/124 nagasutta 10 vinaYu. mahavi. 2/602/68 nissaggiyakanda @11 abhi. sangani. 34/617, 624,628, 645/189 rupakanda

--------------------------------------------------------------------------------------------- page14.

Agacchamana pakativannam pakatiiddhim jahitva olarikam attabhavam katva atirekavannam atirekaiddhim mapetva natasamajjadini gacchanta manussa viya abhisankhatena kayena agacchanti. Tattha kamavacara anabhisankhatenapi agantum sakkonti, rupavacara pana na sakkonti. Tesam hi atisukhumo attabhavo. Na tena iriyapathakappanam hoti. Tasma ayam devaputto abhisankhateneva agato. Tena vuttam "abhikkantavanna"ti. Kevalakappanti ettha kevalasaddo anavasesayebhuyyaabyamissa- natirekadalhatthavisamyogadi anekattho. Tatha hissa "kevalaparipunnam parisuddham brahmacariyan"ti evamadisu 1- anavasesattam attho. "kevalakappa ca angamagadha pahutam khadaniyam bhojaniyam adaya upasankamissanti"ti evamadisu 2- yebhuyyata. "kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti"ti evamadisu 3- abyamissata. "kevalam saddhamattakam nuna ayamayasma"ti evamadisu 4- anatirekata. "ayasmato bhante anuruddhassa bahiyo nama saddhivihariko kevalakappam samghabhedaya thito"ti evamadisu 5- dalhatthatta. "kevali vusitva uttamapurisoti vuccati"ti evamadisu 6- visamyogo attho. Idha panassa anavasesattamatthoti 7- adhippeto. Kappasaddo panayam abhisaddahanavoharakalapannattichedanavikappalesasamantabhavadi anekattho. Tatha hissa "okappaniyametam bhoto gotamassa, yathatam arahato sammasambuddhassa"ti evamadisu 8- abhisaddahanamattho. "anujanami bhikkhave imehi pancahi samanakappehi phalam paribhunjitun"ti evamadisu 9- voharo. "yena sudam niccakappam viharami"ti evamadisu 10- kalo. "iccayasma kappo"ti evamadisu 11- pannatti. @Footnote: 1 vinaYu. mahavi. 1/1/1 veranjakanda 2 vinaYu. maha. 4/43/37 mahakhandhaka @3 vinaYu. maha.4/1/1 bodhikatha, abhi. vibhanga. 35/225/161 @4 vinaYu. maha. 5/244/6 cammakkhandhaka, an. chakka 22/236/421 (sya) @5 an. catukka. 21/343/267 samghabhedakasutta 6 an. dasaka. 24/12/13 pancangasutta @7 cha.Ma. anavasesattho 8 Ma.mu. 12/387/345 mahasaccakasutta @9 vinaYu. cula. 7/250/7 khuddakavatthuni 10 Ma.mu. 12/387/345 @11 sam. khandha. 17/124/134, khu.su. 25/1099/544

--------------------------------------------------------------------------------------------- page15.

"alankato kappitakesamassu"ti evamadisu 1- chedanam. "kappati dvangulakappo"ti evamadisu 2- vikapPo. "atthi kappo nipajjitun"ti evamadisu 3- leso. "kevalakappam veluvanam obhasetva"ti evamadisu 4- samantabhavo. Idha panassa samantabhavo atthoti adhippeto. Tasma kevalakappam jetavananti ettha "anavasesasamantato jetavanan"ti evamattho datthabbo. Obhasetvati vatthalankarasarirasamutthitaya abhaya pharitva, candima viya suriyo viya ca ekobhasam ekappajotam karitvati attho. Yenati bhummatthe karanavacanam. Yena bhagava tenupasankamiti tasma "yattha bhagava, tattha upasankami"ti evamettha attho datthabbo. Yena va karanena bhagava devamanussehi upasankamitabbo, tena karanena upasankamiti evamettha attho datthabbo. Kena ca karanena bhagava upasankamitabbo? nanappakaragunavisesa- dhigamadhippayena, sadhuphalupabhogadhippayena dijaganehi niccaphalitamaharukkho viya. Upasankamiti ca gatoti 5- vuttam hoti. Upasankamitvati upasankamanapariyosanadipanam. Athava evam gato 6- tato asannataratthanam bhagavato samipasankhatam gantvatipi vuttam hoti. Idani yenatthena loke aggapuggalassa upatthanam agata, tam pucachitukama dasanakhasamodhanasamujjalam anjalim sirasi patitthapetva ekamantam atthasi. Ekamantanti bhavanapumsakaniddeso "visamam candimasuriya parivattanti"tiadisu 7- viya. Tasma yatha thita ekamantam thita hoti, tatha atthasiti evamettha attho datthabbo. Bhummatthe va etam upayogavacanam. Atthasiti thanam kappesi. Pandita hi devamanussa garutthaniyam upasankamitva asanakusalataya ekamantam titthanti, ayanca devo tesam annataro, tasma ekamantam atthasi. Katham thito pana ekamantam thito hotiti? cha thanadose vajjetva. Seyyathidam? Atiduramaccasannam uparivatamunnatappadesam 8- atisammukhamatipacchati. Atidure @Footnote: 1 khu. vimana. 26/1094/121 pathamakundalivimana 2 vinaYu. cula. 7/446/286 @sattasatikakkhandhaka 3 an. atthaka. 23/185/345 yamakavagga @4 sam. saga. 15/94/61 dighalatthisutta 5 cha.Ma. gatati 6 cha.Ma., i. gata @7 an. catukka. 21/70/85 adhammikasutta 8 cha.Ma., i. uparivatam unnatappadesam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page16.

Thito hi sace kathetukamo hoti, uccasaddena kathetabbam hoti. Accasanne thito samghatanam 1- karoti. Uparivate thito sariragandhena badhati. Unnatappadese thito agaravam pakaseti. Atisammukha thito sace datthukamo hoti, cakkhuna cakkhum ahacca datthabbam hoti. Atipaccha thito sace datthukamo hoti, givam pasaretva datthabbam hoti. Tasma ayampi ete cha thanadose vajjetva atthasi. Tena vuttam "ekamantam atthasi"ti etadavocati etam avoca. Katham nuti karanapuccha. Bhagavato hi tinnoghabhavo dasasahassi lokadhatuya pakato, tenimissa devataya tattha kankha natthi, imina pana karanena "tinno"ti na janati, tena sa tam karanam pucchamana evamaha. Marisati devatanam piyasamudacaravacanametam, niddukkhati vuttam hoti. Yadi evam "yada kho te marisa sankuna sanku hadaye samagaccheyya, atha nam tvam janeyyasi `vassasahassam me niraye paccamanassa"ti 2- idam virujjhati. Na hi nirayikasatto niddukkho nama hoti. Kincapi na niddukkho, rulhisaddena pana evam vuccati. Pubbe kira pathamakappikanam niddukkhanam sukhasamappitanam esa voharo, aparabhage dukkham hotu va ma va, rulhisaddena ayam voharo vuccateva nippadumapi nirudakapi va pokkharani viya. Oghamatariti ettha cattaro ogha kamogho bhavogho ditthogho avijjoghoti. Tattha pancasu kamagunesu chandarago kamogho nama, ruparupabhavesu chandarago jhananikanti ca bhavogho nama, dvasatthi ditthiyo ditthogho nama, catusu saccesu ananam avijjogho nama. Tattha kamogho atthasu lobhasahagatesu cittuppadesu uppajjati, bhavogho catusu ditthigatavippayuttalobhasahagatesu cittuppadesu uppajjati, ditthogho catusu ditthigatasampayuttesu cittuppadesu uppajjati, avijjogho sabbakusalesu uppajjati. @Footnote: 1 cha.Ma., i. samghattanam. 2 Ma.mu. 12/512/456 maratajjaniyasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page17.

Sabbopi cesa avahananatthena ca rasatthena ca oghoti veditabbo. Avahananatthenati adho gamanatthena. Ayam hi attano vasam gate satte adho gameti, nirayadibhedaya duggitayamyeva nibbatteti, uparibhavam va 1- nibbanam gantum adento adho tisu bhavesu catusu yonisu pancasu gatisu sattasu vinnanatthitisu navasu sattavasesu ca gametitipi attho. Rasatthenati mahantatthena. Maha heso kilesarasi avicito patthaya yava bhavagga patthato, yadidam pancasu kamagunesu chandarago nama. Sesesupi eseva nayo. Evamayam rasatthenapi oghoti veditabbo. Atariti imam catubbidhampi ogham kena nu tvam marisa karanena tinnoti pucchati. Athassa bhagava panham vissajjento appatittham khvahantiadimaha. Tattha appatitthanti appatitthahanto. Anayuhanti anayuhanto, avayamantoti attho. Iti bhagava guyham 2- paticchannam katva panham kathesi. Devatapi nam sutva "bahirakantava oghantaranta nama thatabbatathane titthanta taritabbatthane ayuhanta taranti, ayam pana evam 3- avicito 4- yava bhavagga vitthatam 5- kilesogham kilesarasim appatitthahanto anayuhanto atarinti aha. Kinnu kho etan"ti 6- vimatim pakkhanta 7- panhassa attham na annasi. Kim pana bhagavata yatha satta na jananti, evam kathanatthaya paramiyo puretva sabbannuta patividdhati? na etadatthaya patividdha, dve pana bhagavato desana niggahamukhena ca anuggahamukhena ca. Tattha ye panditamanino honti annatepi natasannino pancasata brahmanapabbajita viya, tesam mananiggahattham yatha na jananti, evam mulapariyayadisadisam dhammam deseti. Ayam niggahamukhena desana. Vuttampi cetam "niggayha niggayhaham ananda vakkhami, paggayha paggayhaham ananda vakkhami, yo saro, so thassati"ti. 8- Ye pana ujuka @Footnote: 1 Si.,Ma. uparibhavanca 2 cha.Ma. gulham, tika. gulhanti samvutanti @3 cha.Ma. evam-saddo na dissati @4 imasmim thane patthayati padam nattham manne sace tam atthi adimhi vuttena sameti @5 cha.Ma. patthatam 6 cha.Ma., i. kinnu kho etam, katham nukho etan"ti @7 Ma. vimatipakkhandha 8 Ma. upari. 14/196/167 mahasunnatasutta cha.Ma. @pavayha pavayhaham* ananda vakkhami,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page18.

Sikkhakama, tesam suvinneyyam katva akankheyyasuttadisadisam dhammam deseti, "abhirama tissa, abhirama tissa, ahamovadena ahamanuggahena ahamanusasaniya"ti 1- ca ne 2- samassaseti. Ayam anuggahamukhena desana. Ayam pana devaputto manatthaddho panditamani, evam kirassa ahosi:- aham ogham janami, tathagatassa oghatinnabhavam janami, "imina pana karanena tinno"ti ettakamattam na janami. Iti mayham natameva bahum, 3- appam annatam, tamaham kathitamattameva janissami. Kim hi nama tam bhagava vadeyya, yassaham attham na janeyyan"ti. 4- Atha sattha "ayam kilitthavattham viya rangajatam abhabbo imam manam appahaya desanam sampaticchitum, mananiggaham tavassa katva puna nicacittena pucchantassa pakasessami"ti paticchannam katva panham kathesi. Sopi nihatamano ahosi, sa cassa nihatamanata uttaripanhapucchaneneva veditabba. Tassa pana panhapucchanassa ayamattho:- katham pana tvam marisa appatittham anayuham oghamatari, yathaham janami, evamme kathehiti. Athassa bhagava kathento yadasvahantiadimaha. Tattha yadasvahanti yasmim kale aham. Sukaro nipatamattam. Yatha ca ettha, evam sabbapadesu. Samsidamiti paticchannam katva ataranto tattheva osidami. Nibbuyhamiti thatum asakkonto ativattami. Iti thane ca vayame ca dosam disva atitthanto avayamanto oghamatarinti evam bhagavata panho kathito. Devatayapi patividdho, na pana pakato, tassa pakatakaranattham 5- satta duka dassita. Kilesavasena hi santitthanto samsidati nama, abhisankharavasena ayuhanto nibbuyhati nama. Tanhaditthihi va santitthanto samsidati nama, avasesakilesananceva abhisankharananca vasena ayuhanto nibbuyhati nama. Tanhavasena va santitthanto samsidati nama, ditthivasena ayuhanto nibbuyhati nama, sassataditthiya va santitthanto samsidati nama, ucchedaditthiya ayuhanto nibbuyhati nama. Oliyanabhinivesa hi bhavaditthi, atidhavanabhinivesa vibhavaditthi. Linavasena va santitthanto samsidati nama, @Footnote: 1 sam. khandha 17/84/87 tissasutta 2 Si. jane, Ma. nesam 3 cha.Ma. bahu @4 Ma. janamiti 5 cha.Ma. pakatikaranattham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page19.

Uddhaccavasena ayuhanto nibbuyhati nama. Tatha kamasukhallikanuyogavasena santitthanto samsidati nama, attakilamathanuyogavasena ayuhanto nibbuyhati nama. Sabbakusalabhisankharavasena santitthanto samsidati nama, sabbalokiyakusalabhisankharavasena ayuhanto nibbuyhati nama. Vuttampi cetam "seyyathapi cunda ye keci akusala dhamma. Sabbe te adhobhagangamaniya, *- ye keci kusala dhamma, sabbe te uparibhagangamaniya"ti. 1- Imam panhavissajjanam sutvava devata sotapattiphale patitthaya tuttha pasanna attano tutthinca pasadanca pakasayanti tirassam vatati gathamaha. Tattha cirassanti cirassa kalassa accayenati attho. Ayam kira devata kassapasammasambuddham disva tassa parinibbanato patthaya antara annam buddham na ditthapubba, tasma ajja bhagavantam disva evamaha. Kim panimaya devataya ito pubbe sattha na ditthapubboti. Hotu 2- ditthapubbo va na va, 2- dassanam upadaya evam vattum vattati. Brahmananti bahitapapam khinasavabrahmanam. Parinibbutanti kilesanibbanena nibbutam. Loketi sattaloke. Visattikanti rupadisu arammanesu asattavisattatadihi karanehi visattika vuccati tanha, tam visattikam appatitthamanam anayuhamanam tinnam nittinnam uttinnam cirassam vata khinasavabrahmanam passamiti attho. Samanunno sattha ahositi tassa 3- devataya vacanam citteneva samanumodi, ekajjhasayo ahosi. Antaradhayiti abhisankhatakayam jahitva attano pakatiupadinnakakayasmimyeva 4- thatva laddhasa 5- laddhapatittha hutva dasabalam gandhehi ca malehi ca pujetva attano bhavanamyeva agamasiti. Saratthappakasiniya samyuttanikayatthakathaya oghataranasuttavannana nitthita. ------------------ @Footnote: 1 Ma.mu. 12/86/60 sallekhasutta 2-2 cha.Ma. ditthapubbo va hotu aditthapubbo va, @3 Si. taya 4 cha.Ma. pakatiupadinnakakayasmimyeva 5 Si. laddhassada


             The Pali Atthakatha in Roman Book 11 page 1-19. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 15 http://84000.org/tipitaka/read/?index_15

previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]