ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 10 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.4)

                      12. Dakkhinavibhangasuttavannana
     [376] Evamme sutanti dakkhinavibhangasuttam. Tattha mahapajapatigotamiti
gottam. Namakaranadivase panassa laddhasakkara brahmana lakkhanasampattim
disva "sace ayam dhitaram labhissati, cakkavattiranno aggamahesi bhavissati sace
puttam labhissati, cakkavattiraja bhavissatiti ubhayathapi mahatiyevassa paja
bhavissati"ti byakarimsu. Athassa mahapajapati namam akamsu. Idha pana gottena
saddhim samsanditva mahapajapatigotamiti vuttam. Navanti ahatam. Samam vayitanti
sahattheneva vayitam. Ekadivasam pana dhatiganaparivuta sippikanam vayanatthanam
agantva vemakotim gahetva vayanakaram akasi. Tam sandhayetam vuttam.
     Kada pana gotamiya bhagavato dussayugam datum cittam uppannanti.
Abhisambodhim patva pathamagamanena kapilapuram agatakale. Tathahi pindaya pavittham
@Footnote: 1 Ma.mu. 12/89 adi/63
Sattharam gahetva suddhodanamaharaja sakam nivesanam pavesesi, atha bhagavato
rupasobhaggam disva mahapajapatigotami cintesi "sobhati vata me puttassa
attabhavo"ti. Athassa balavasomanassam uppajji. Tato cintesi "mama puttassa
ekunatimsavassani agaramajjhe vasantassa antamaso  mocaphalamattampi 1- maya
dinnakameva nahosi, idanipissa civarasatakam dassami"ti. "imasmim kho pana
rajagehe bahuni mahagghani vatthani atthi, tani mam na tosenti, sahattha
katameva mam toseti, sahattha katva dassami"ti cittam uppadesi.
     Athantarapana kappasam aharapetva sahattheneva pisitva pothetva
sukhumasuttam kantitva antovatthusmimyeva salam karapetva sippike pakkosapetva
sippikanam attano paribhogakhadaniyabhojaniyameva datva vayapesi, kalanukalanca
dhatiganaparivuta gantva vemakotim aggahesi. Nitthitakale sippikanam mahasakkaram
katva dussayugam gandhasamugge pakkhipetva vasam gahapetva "mayham puttassa
civarasatakam gahetva gamissami"ti ranno arocesi. Raja maggam patiyadapesi,
vithiyo sammajjetva punnaghate thapetva dhajapataka ussapetva  rajagharadvarato
patthaya yava nigrodharama maggam patiyadapetva pupphabhikinnam akamsu.
Mahapajapatipi sabbalankaram alankaritva dhatiganaparivuta samuggam sise thapetva
bhagavato santikam gantva idam me bhante navam dussayugantiadimaha.
     Dutiyampi khoti "samghe gotami dehi"ti vutte "pahomaham bhante
dussakotthagarato bhikkhusatassapi bhikkhusahassassapi civaradussani datum, idam
pana me bhagavantam uddissa samam kantam samam vayitam, tam me bhante bhagava
patigganhatu"ti nimantayamana aha. Evam yava tatiyam yaci, bhagavapi
patikkhipiyeva.
     Kasma pana attano diyyamanam bhikkhusamghassa dapetiti? matari
Anukampaya. Evam kirassa ahosi "imissa mam arabbha pubbacetana
muncanacetana aparaparacetanati tisso cetana uppanna, bhikkhusamghampissa
@Footnote: 1 Si. pugaphalamattampi
Arabbha uppajjantu, evamassa cha cetana ekato hutva digharattam hitaya
sukhaya pavattissanti"ti. Vitandavadi panaha "samghe dinnam mahapphalanti
kasma 1- evam vuttan"ti. So vattabbo "kim tvam satthu dinnato samghe dinnam
mahapphalataram vadasi"ti. Ama vadamiti. Suttam aharati. Samghe gotami dehi,
samghe te dinne ahanceva pujito bhavissami samgho cati. Kim panassa
suttassa ayameva atthoti. Ama ayamevati. Yadi evam "tenahananda
vighasadanam puvam  dehi"ti 2- ca "tenahi tvam kaccana vighasadanam gulam
dehi"ti 3- ca vacanato vighasadanam dinnam mahapphalataram bhaveyya. Evampi hi
"sattha attano diyyamanam dapesi"ti rajarajamahamattadayopi ca attano
agatam pannakaram hatthigopakadinam dapenti, te rajadihi mahantatara
bhaveyyum. Tasma ma evam ganha.
                  "nayimasmim loke parasmim va pana
                   buddhena settho sadiso va vijjati
                   yamahuneyyanamaggatam gato
                   punnatthikanam vipulaphalesinan"ti
     vacanato hi satthara uttaritaro dakkhineyyo nama natthi. Evamassa
cha cetana ekato hutva digharattam hitaya sukhaya bhavissantiti. Sandhaya 4-
yavatatiyam patibahitva samghassa dapesi.
     Pacchimaya janataya samghe cittikarajananatthancapi 5- evamaha. Evam
kirassa ahosi "aham na ciratthitiko, mayham pana sasanam bhikkhusamghe patitthahissati,
pacchima janata samghe cittikaram janetu"ti yavatatiyam patibahitva samghassa
dapesi. Evam hi sati "sattha attano diyyamanampi samghassa dapesi, samgho
nama dakkhineyyo"ti pacchima janata samghe cittikaram uppadetva cattaro
paccaye databbe mannissati, samgho catuhi paccayehi akilamanto buddhavacanam
@Footnote: 1 Ma. tasma      2 vi. mahavi. 2/269/244   3 vi. maha. 5/284/58
@4 Si. kim pana sandhaya   5 Si. cittikarajananattham vati
Uggahetva samanadhammam karissati. Evam mama sasanam pancavassasahassani thassatiti.
"patigganhatu bhante bhagava"ti vacanatopi cetam veditabbam "satthara uttaritaro
dakkhineyyo nama natthi"ti. Na hi anandattherassa mahapajapatiya aghato
va veram va atthi. Na thero "tassa dakkhina ma mahapphala ahosi"ti
icchati. Pandito hi thero bahussuto sekkhapatisambhidappatto, so satthu
dinnassa mahapphalabhave sampassamanova patigganhatu bhante bhagavati gahanattham
yaci.
     Puna vitandavadi aha:- "samghe te dinne ahanceva pujito
bhavissami samgho ca"ti vacanato sattha samghapariyapannovati. So vattabbo
"janasi pana tvam kati saranani, kati  aveccappasada"ti. Jananto tiniti
vakkhati. Tato vattabbo:- tava laddhiya satthu samghapariyapannatta dveyeva
honti. Evam sante ca "anujanami bhikkhave imehi tihi saranagamanehi
pabbajjam upasampadan"ti 1- evam anunnata pabbajjapi upasampadapi na
ruhati. Tato tvam neva pabbajito asi, na gihi. Sammasambuddhe ca gandhakutiyam
nisinne bhikkhu uposathampi pavaranampi samghakammanipi karonti, tani satthu
samghapariyapannatta kuppani bhaveyyum, na ca honti. Tasma na vattabbametam
"sattha samghapariyapanno"ti.
     [377] Apadikati samvaddhika, tumhakam hatthapadesu hatthapadakiccam
asadhentesu hatthe ca pade ca vaddhetva patijaggikati attho. Posikati
divasassa dvea tayo vare ca nhapetva bhojetva payetva tumhe posesi.
Thannam payesiti nandakumaro kira bodhisatto katipaheneva daharo, tasmim
jate mahapajapati attano puttam dhatinam datva sayam bodhisattassa dhatikiccam
sadhayamana attano thannam payesi. Tam sandhaya thero evamaha. Iti
mahapajapatiya bahupakaratam kathetva idani tathagatassa bahupakaratam dassento
@Footnote: 1 vi. maha. 4/39/30
Bhagavapi bhantetiadimaha. Tattha bhagavantam bhante agammati bhagavantam paticca
nissaya sandhaya.
     [378] Atha bhagava dvisu upakaresu atirekataram anumodento
evametantiadimaha. Tattha yam hananda puggalo puggalam agammati yam acariyapuggalam
antevasikapuggalo agamma. Imassananda puggalassa imina puggalenati
imassa acariyapuggalassa imina antevasikapuggalena. Na suppatikaram vadamiti
paccupakaram 1- na sukaram vadami, abhivadanadisu acariyam disva abhivadanakaranam
abhivadanam nama. Yasmim va disabhage acariyo vasati, iriyapathe va kappento
tadabhimukho vanditva gacchati, vanditva nisidati, vanditva nipajjati, acariyam
pana duratova disva paccutthaya paccuggamanakaranam paccutthanam nama. Acariyam
pana disva anajalim paggayha sise thapetva acariyam namassati, yasmim va
disabhage so vasati, tadabhimukhopi tatheva namassati, gacchantopi thitopi
nisinnopi anjalim paggayha namassatiyevati idam anjalikammam nama.
Anucchavikakammassa pana karanam samicikammam nama. Civaradisu civaram dento
na yam va tam va deti, mahaggham satamulikampi pancasatamulikampi sahassamulikampi
detiyeva. Pindapatadisupi eseva nayo. Kim bahuna, catuhi panitapaccayehi
cakkavalantaram puretva sinerupabbatena kutam gahetva dentopi acariyassa
anucchavikam kiriyam katum na sakkotiyeva.
     [379] Cuddasa kho panimati kasma arabhi? idam suttam patipuggalikam
Dakkhinam arabbha samutthitam, anandattheropi "patigganhatu bhante bhagava"ti
patipuggalikadakkhinamyeva samadapeti, cuddasasu ca thanesu dinnadanam patipuggalikam
nama hotiti dassetum imam desanam arabhi. Ayam pathamati ayam dakkhina
gunavasenapi pathama jetthakavasenapi. Ayam hi pathama agga jetthika,
imissa dakkhinaya pamanam nama natthi. Dutiyatatiyapi paramadakkhinayeva,
sesa paramadakkhinabhavam na papunanti. Bahirake kamesu vitarageti
@Footnote: 1 Ma. paccupatthakaram
Kammavadikiriyavadimhi lokiyapancabhinne. Puthujjanasilavanteti puthujjanasilava
nama gosiladhatuko hoti, asatho amayavi param apiletva dhammena samena
kasiya va vanijjaya va jivikam kappeta. Puthujjanadussileti puthujjanadussila
nama kevattamacchabandhadayo param pilaya jivikam kappeta.
     Idani patipuggalikadakkhinaya vipakam paricchindanto tatranandatiadimaha.
Tattha tiracchanagateti yam gunavasena upakaravasena posanattham dinnam,
idam na gahitam. Yampi alopaaddhaalopamattam dinnam, tampi na gahitam. Yam pana
sunakhasukarakukkutakakadisu yassa kassaci sampattassa phalam patikankhitva yavadattham
dinnam, idam sandhaya vuttam "tiracchanagate danam datva"ti. Satagunati
satanisamsa, patikankhitabbati icchitabba. Idam vuttam hoti:- ayam dakkhina
ayusatam vannasatam sukhasatam patibhanasatanti panca anisamsasatani deti, attabhavasate
ayum deti, vannam, sukham, balam, patibhanam deti, nipparitasam 1- karoti. Bhavasatepi
vutte ayamevattho. Imina upayena sabbattha nayo veditabbo.
     Sotapattiphalasacchikiriyaya patipanneti ettha hetthimakotiya tisaranam
gato upasakopi sotapattiphalasacchikiriyaya patipanno nama, tasmim dinnadanampi
asankhyeyyam appameyyam. Pancasile patitthitassa pana tato uttarim mahapphalam,
dasasile patitthitassa tato uttarim, tadahupabbajitassa samanerassa tato uttarim,
upasampannassa bhikkhuno tato uttarim, upasampannasseva vattasampannassa tato
uttarim, vipassakassa tato uttarim, araddhavipassakassa tato uttarim, uttamakotiya
pana maggasamangi sotapattiphalasacchikiriyaya patipanno nama. Etassa dinnadanam
tato uttarim mahapphalameva.
     Kim pana maggasamangissa sakka danam datunti. Ama sakka. Araddhavipassako
hi pattacivaramadaya gamam pindaya pavisati, tassa gehadvare thitassa hatthato
pattam gahetva khadaniyabhojaniyam pakkhipanti, tasmim khane bhikkhuno maggavutthanam
hoti, idam danam maggasamangino dinnam nama hoti. Atha va panesa asanasalaya
@Footnote: 1 Si. nipparitassam
Nisinno hoti, manussa gantva patte khadaniyabhojaniyam thapenti, tasmim khane
tassa maggavutthanam hoti, idampi danam maggasamangino dinnam nama. Atha va
panassa vihare va asanasalayam va nisinnassa upasaka pattam adaya
attano gharam gantva khadaniyabhojaniyam pakkhipanti, tasmim khane tassa maggavutthanam
hoti, idampi danam maggasamangino dinnam nama. Tattha sondiyam udakassa 1-
viya sotapattiphalasacchikiriyaya patipanne dinnadanassa asankhyeyyata veditabba.
Tasu tasu mahanadisu mahasamudde ca udakassa viya sotapannadisu dinnadanassa
uttaritaravasena asankhyeyyata veditabba, pathaviya khalamandalamatte padese pamsum
adim katva yava pathaviya pamsuno appameyyatayapi ayamattho dipetabbo.
     [380]  Satta kho panimati kasma arabhi? "samghe gotami dehi, samghe
Te dinne aham ceva pujito bhavissami. Samgho ca"ti hi vuttam, tattha sattasu
thanesu dinnadanam samghe dinnam nama hotiti dassetum imam desanam arabhi. Tattha
buddhappamukhe ubhatosamgheti ekato bhikkhusamgho ekato bhikkhunisamgho, sattha
majjhe nisinno hotiti ayam buddhappamukho ubhatosamgho nama. Ayam pathamati
imaya dakkhinaya samappamana dakkhina nama natthi. Dutiyadakkhinadayo pana
etam paramadakkhinam na papunanti.
     Kim pana tathagate parinibbute buddhappamukhassa ubhatosamghassa danam datum
sakkati? sakka. Katham? ubhatosamghassa hi pamukhe sadhatukam patimam asane thapetva
adharakam thapetva dakkhinodakam adim katva sabbam satthu pathamam datva ubhatosamghassa
databbam, evam buddhappamukhassa ubhatosamghassa danam dinnam nama hoti. Tattha
yam satthu dinnam, tam kim katabbanti? yo sattharam patijaggati vattasampanno
bhikkhu, tassa databbam. Pitusantakanhi puttassa papunati, bhikkhusamghassa danam
datumpi vattati, sappitelani pana gahetva dipa jalitabba, satakam gahetva
pataka aropetabbati. Bhikkhusamgheti aparicchinnakamahabhikkhusamghe. Bhikkhunisamghepi
eseva nayo.
@Footnote: 1 Si. loniyam
     Gotrabhunoti gottamattakameva anubhavamana, namamattasamanati attho.
Kasavakanthati kasavakanthanamaka. Te kira ekam kasavakkhandam hatthe va givaya
va bandhitva vicarissanti. Gharadvaram pana tesam puttabhariyakasivanijjadikammani ca
pakatikaneva bhavissanti. Tesu dussilesu samgham  uddissa  danam dassantiti ettha
dussilasamghanti na vuttam. Samgho hi dussilo nama natthi. Dussila nama pana
upasaka tesu dussilesu samgham uddissa demati danam dassanti. Iti
bhagavata buddhappamukhe samghe dinnadakkhinapi gunasankhaya asankhyeyyati vutta.
Kasavakanthasamghe dinnadakkhinapi gunasankhayeva asankhyeyyati vutta. Samghagata
dakkhina hi samghe cittikaram katum sakkontassa hoti, samghe pana cittikaro
dukkaro hoti.
     Yo hi samghagatam dakkhinam dassamiti deyyadhammam patiyadetva viharam gantva
"bhante samgham uddissa ekam theram detha"ti vadati, atha samghato samaneram
labhitva "samanero me laddho"ti annathattam apajjati, tassa dakkhina
samghagata na hoti. Mahatheram labhitva "mahathero me laddho"ti somanassam
uppadentassapi na hotiyeva. Yo pana samaneram va upasampannam va daharam
va theram va balam va panditam va yankinci samghato labhitva nibbematiko
hutva samghassa demiti samghe cittikaram katum sakkoti, tassa dakkhina samghagata
nama hoti, parasamuddavasino kira evam karonti.
     Tattha hi eko viharasami kutumbiko "samghagatam dakkhinam dassami"ti
samghato uddisitva ekam bhikkhum dethati yaci, so ekam dussilabhikkhum labhitva
nisinnatthanam opunjapetva asanam pannapetva upari vitanam bandhitva
gandhadhupapupphehi pujitva pade dhovitva telena makkhitva buddhassa nipaccakaram
karonto viya samghe cittikarena deyyadhammam adasi, so bhikkhu pacchabhattam
viharajagganatthaya kudalakam dethati gharadvaram agato, upasako nisinnova
kudalam padena khipitva "ganha"ti adasi. Tamenam manussa ahamsu "tumhehi
patova etassa katasakkaro vattum na sakka, idani upacaramattakampi natthi,
Kim nametan"ti. Upasako "samghassa so ayya cittikaro, na etassa"ti aha.
Kasavakanthasamghassa dinnadakkhinam pana ko sodhetiti? sariputtamoggallanadayo
Asitimahathera sodhentiti. Apica thera ciraparinibbuta, there adim katva
yavajja dharamana khinasava sodhentiyeva.
     Na tvevaham ananda kenaci pariyayena samghagataya dakkhinayati
ettha atthi buddhappamukho samgho, atthi etarahi samgho, atthi anagate
kasavakanthasamgho. Buddhappamukhasamgho etarahi samghena saddhim na upanetabbo,
etarahi samgho anagate kasavakanthasamghena saddhim na upanetabbo. Tena
teneva samayena kathetabbam. Samghato uddisitva gahitasamanaputhujjano hi
patipuggaliko sotapanno, samgho cittikaram katum sakkontassa puthujjanasamane
dinnam mahapphalataram. Uddisitva gahito sotapanno patipuggaliko
sakadagamitiadisupi eseva nayo. Samghe cittikaram katum sakkontassa hi
khinasave dinnadanato uddisitva gahite dussilepi dinnam mahapphalatarameva.
Yam pana vuttam "silavato kho maharaja dinnam mahapphalam, no tatha dussile"ti,
tam imam nayam pahaya "catasso kho imananda dakkhinavisuddhiyo"ti imasmim
catukke datthabbam.
     [381] Dayakato visujjhatiti mahapphalabhavena visujjhati, mahapphala
hotiti attho. Kalyanadhammoti sucidhammo, na papadhammoti dayakato
visujjhatiti cettha vessantaramaharaja kathetabbo. So hi jujakabrahmanassa
darake datva pathavim kampesi.
     Patiggahakato visujjhatiti ettha kalyaninadimukhadvaravasi kevatto
kathetabbo. So kira dighasomattherassa tikkhattum pindapatam datva maranamance
nipanno "ayyassa mam dighasomattherassa dinnapindapato uddharati"ti aha.
     Neva dayakatoti ettha vaddhamanavasi luddako kathetabbo. So kira
petadakkhinam dento ekassa dussilasseva tayo vare adasi, tatiyavare
"amanusso dussilo mam vilumpati"ti viravi, ekassa silavantassa bhikkhuno datva
papitakaleyevassa papuni.
     Dayakato ceva visujjhatiti ettha asadisadanam kathetabbam.
     Sa dakkhina dayakato visujjhatiti ettha yatha nama cheko kassako
asatampi khettam labhitva samaye kasitva pamsum apanetva sarabijani
patitthapetva rattindivam arakkhe pamadam anapajjanto annassa sarakhettato
adhikataram dhannam labhati, evam silava dussilassa datvapi phalam mahantam
adhigacchatiti. Imina upayena sabbapadesu danavisujjhanam veditabbam.
     Vitarago vitaragesuti ettha vitarago nama anagami, araha pana
ekantavitaragova, tasma arahata arahato dinnam danameva aggam. Kasma?
bhavalayassa bhavapatthanaya abhavato. Nanu khinasavo danaphalam na saddahatiti.
Danaphalam saddahanta khinasavasadisa na honti. Khinasavena katakammam pana
nicchandaragatta kusalam va akusalam va na hoti, kiriyatthane titthati,
tenevassa danam aggam hotiti vadanti.
     Kim pana sammasambuddhena sariputtattherassa dinnam mahapphalam, udahu
sariputtattherena sammasambuddhassa dinnanti. Sammasambuddhena sariputtattherassa
dinnam mahapphalanti vadanti. Sammasambuddham hi thapetva anno danassa
vipakam janitum samattho nama natthi. Danam hi catuhi sampadahi katum
sakkontassa tasmimyeva attabhave vipakam deti. Tatrima sampada:- deyyadhammassa
dhammena samena param apiletva uppannata, pubbacetanadivasena cetanaya
mahattata, khinasavabhavena gunatirekata, tamdivasam nirodhato vutthitabhavena
vatthusampannatati.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                    dakkhinavibhangasuttavannana nitthita.
                       Catutthavaggavannana nitthita
                         --------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 10 page 224-233. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=5710&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=5710&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=706              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=9161              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=9113              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=9113              Contents of The Tipitaka Volume 14 http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]