ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 10 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.4)

                        2. Pancattayasuttavannana
      [21] Evamme sutanti pancattayasuttam. Tattha eketi ekacce.
Samanabrahmanati paribbajupagatabhavena samana, jatiya brahmana, lokena va
samanati ca brahmanati ca evam sammata. Aparantam kappetva vikappetva
ganhantiti aparantakappika. Aparantakappo va etesam atthitipi aparantakappika.
Ettha ca antoti "sakkayo kho avuso eko anto"tiadisu viya idha
kotthaso adhippeto. Kappati tanhaditthiyo. Vuttampi cetam "kappoti udanato
dve kappa tanhakappo ca ditthikappo ca"ti. 1- Tasma tanhaditthivasena
anagatam khandhakotthasam kappetva pakappetva thitati aparantakappikati evamattha
attho datthabbo. Tesam evam aparantam kappetva thitanam punappunam uppajjanavasena
aparantameva anugata ditthiti aparantanuditthino. Te evamditthino tam aparantam
arabbha agamma paticca annampi janam ditthigatikam karonta anekavihitani
adhimuttipadani 2- abhivadanti. Anekavihitaniti anekavidhani. Adhimuttipadaniti
adhivacanapadani. Athava bhutamattham adhibhavitva yathasabhavato aggahetva vattanato
adhimuttiyoti ditthiyo vuccanti, adhimuttinam padani adhimuttipadani,
ditthidipakani vacananiti attho.
@Footnote: 1 khu. maha. 29/136, 138/115, 116 (sya)     2 cha.Ma. adhivuttipadani
      Sanniti sannasamangi. Arogoti nicco. Ittheketi ittham eke,
evameketi attho. Imina solasa sannivada kathita. Asanniti imina attha
asannivada, nevasanninasanniti imina attha nevasanninasannivada, sato
va pana sattassati imina satta ucchedavada. Tattha satoti vijjamanassa.
Ucchedanti upacchedam. Vinasanti adassanam. Vibhavanti bhavavigamam. Sabbanetani
annamannavevacananeva. Ditthadhammanibbanam vati imina panca ditthadhammanibbanavada
kathita. Tattha ditthadhammoti paccakkhadhammo vuccati, tattha tattha
patiladdhaattabhavassetam adhivacanam. Ditthadhamme nibbanam ditthadhammanibbanam, tasmimyeva
attabhave dukkhavupasamanti attho. Santam vati sannitiadivasena tihakarehi
santam. Tini hontiti sanni attatiadini santaattavasena ekam, itarani dveti
evam tini.
      [22] Rupim vati karajarupena va kasinarupena va rupim. Tattha labhi
kasinarupam attati ganhati. Takki ubhopi rupani ganhatiyeva. Arupinti
arupasamapattinimittam va, thapetva sannakkhandham 1- sesaarupadhamme va attati
pannapenta labhinopi takkikapi evam pannapenti. Tatiyaditthi pana missakagahavasena
pavatta, catuttha takkagaheneva. Dutiyacatukke pathamaditthi samapannakavadena 2-
kathita, dutiyaditthi asamapannakavadena, tatiyaditthi suppamattena va saravamattena
va 3- kasinaparikammavasena, catutthaditthi vipulakasinavasena kathitati veditabba.
      Etam va panetesam upativattatanti sanniti padena sankhepato vuttam.
Sannasattakam atikkantananti attho. Apare atthakanti vadanti. Tadubhayam parato
avibhavissati. Ayam panettha sankhepattho:- keci hi eta 4- satta va attha va
sanna samatikkamitum sakkonti, keci pana na sakkonti. Tattha ye sakkonti
teva gahita. Tesam pana ekesam upativattatam atikkamitum sakkontanam yathapi
nama gangam otinnesu manussesu eko dighavapim gantva tittheyya, eko tato
@Footnote: 1 ka. pancakkhandham      2 cha.Ma. samapannakavare, evamuparipi, su. vi. 1/76, 77/110
@3 Si. suppamattam va saravamattam va              4 ka. ettha
Param mahagamam, evameva eke vinnanancayatanam appamanam anenjanti
vatva titthanti, eke akincannayatanam. Tattha vinnanancayatanam tava dassetum
vinnanakasinameketi vuttam. Parato "akincannayatanameke"ti vakkhati. Tayidanti
tam idam ditthigatanca ditthipaccayanca dittharammananca. Tathagato abhijanatiti
imina paccayena idam nama dassanam gahitanti abhivisitthena nanena janati.
      Idani tadeva vittharento ye kho te bhontotiadimaha. Ya va
panetesam sannananti ya va pana etasam "yadi rupasannanan"ti evam 1-
vuttasannanam. Parisuddhati nirupakkilesa. Paramati uttama. Aggati settha.
Anuttariya akkhayatiti asadisa kathiyati. Yadi rupasannananti imina catasso
rupavacarasanna kathita. Yadi arupasannananti imina akasanancayatana-
vinnanancayatanasanna. Itarehi pana dvihi padehi samapannakavaro ca asamapannakavaro
ca kathitoti evameta kotthasato attha, atthato pana satta sanna honti.
Samapannakavaro hi purimahi chahi sangahitoyeva. 2- Tayidam sankhatanti tam idam
sabbampi sannagatam saddhim ditthigatena sankhatam paccayehi samagantva katam.
Olarikanti sankhatattava olarikam. Atthi kho pana sankharanam nirodhoti etesam
pana sankhatanti vuttanam sankharanam nirodhoti sankhatam nibbanam nama atthi.
Atthetanti iti viditvati tam kho pana nibbanam "atthi etan"ti evam janitva.
Tassa nissaranadassaviti tassa sankhatassa nissaranadassi nibbanadasSi. Tathagato
tadupativattoti tam sankhatam atikkanto 3- samatikkantoti attho.
      [23] Tatrati tesu atthasu asannivadesu. Rupim vatiadini sannivade
vuttanayeneva veditabbani. Ayanca yasma asannivado, tasma idha dutiyam catukkam
na vuttam. Patikkosantiti patibahanti patisedhenti. Sanna rogotiadisu
abadhatthena rogo, sadosatthena gando, anupavitthatthena sallam. Agatim va gatim
vatiadisu patisandhivasena agatim, cutivasena gatim, cavanavasena cutim, upapajjanavasena
upapattim, punappunam uppajjitva aparaparam vaddhanavasena vuddhim virulhim vepullam.
@Footnote: 1 Si. sannananti evam      2 Si. purimabhijatisangahitoyeva    3 Ma. atikkamatthe
Kamam catuvokarabhave rupam vinapi vinnanassa pavatti atthi, sese pana tayo
khandhe vina natthi. Ayam pana panho pancavokarabhavavasena kathito. Pancavokarehi
ettake khandhe vina vinnanassa pavatti nama natthi. Vitandavadi panettha
"annatra rupa"tiadivacanato arupabhavepi rupam, asannibhave ca vinnanam atthi,
tatha nirodhasamapannassa"ti vadati. So vattabbo:- byanjanacchayaya ce
attham patibahasi, agatim vatiadivacanato tam vinnanam 1- pakkhidvipadacatuppada viya
uppatitvapi gacchati, padasapi gacchati, govisanavalliadini 2- viya ca vaddhatiti
apajjati. Ye ca bhagavata anekasatesu suttesu tayo bhava vutta, te arupabhavassa
abhava dveva apajjanti. Tasma ma evam avaca, yathavuttamattham dharehiti.
      [24] Tatrati atthasu nevasanninasannivadesu bhummam. Idhapi rupim
vatiadini vuttanayeneva veditabbani. Asanna sammohoti nissannabhavo
namesa sammohatthanam. Yo hi kinci na janati, tam asanni esoti vadanti.
Ditthasutamutavinnatabbasankharamattenati ditthavinnatabbamattena
sutavinnatabbamattena mutavinnatabbamattena. Ettha ca vijanatiti vinnatabbam,
ditthasutamutavinnatabbamattena pancadvarikasannapavattimattenati ayam hi ettha
attho. Sankharamattenati olarikasankharappavattimattenati attho. Etassayatanassati
etassa nevasannanasannayatanassa. Upasampadanti patilabham. Byasanam hetanti
vinaso so hesa, vutthanam hetanti attho. Pancadvarikasannapavattanhi
olarikasankharappavattam va appavattam katva tam samapajjitabbam. Tassa pana
pavattena tato vutthanam hotiti dasseti. Sankharasamapattipattabbamakkhayatiti
olarikasankharappavattiya pattabbanti na akkhayati. Sankharavasesasamapatti-
pattabbanti sankharanamyeva avasesa bhavanavasena sabbasukhumabhavam patta sankhara,
tesam pavattiya etam pattabbanti attho. Evarupesu hi sankharesu pavattesu etam
pattabbam nama hoti. Tayidanti tam idam etam sukhumampi samanam sankhatam sankhatatta
ca olarikam.
@Footnote: 1 Si. tava vinnanam                 2 Ma. govisalavallikadini
      [25] Tatrati sattasu ucchedavadesu bhummam. Uddham paramasantiti 1-
uddham vuccati anagatasamsaravado, anagatam samsaravadam paramasantiti 2- attho.
Asattimyeva abhivadantiti lagganamyeva vadanti. "asattan"tipi patho, tanhamyeva
vadantiti attho. Iti pecca bhavissamati evam pecca bhavissama. Khattiya
bhavissama, brahmana bhavissamati evamettha nayo netabbo. Vanijupamam 3-
manneti vanijupama viya vanijapatibhaga vanijasadisa mayham upatthahanti.
Sakkayabhayati sakkayassa bhaya. Te hi yatheva "cattaro kho maharaja abhayassa
bhayanti. Katame cattaro. Ganduppado kho maharaja bhaya pathavim na khadati
`ma pathavi khiyi'ti, konto kho maharaja ekapadena titthati `ma pathavi osidi'ti,
kiki kho maharaja uttana seti `ma abbha 4- udriyi'ti, brahmanadhammiko kho
maharaja brahmacariyam na carati `ma loko ucchijji"ti ime cattaro abhayassa
bhayanti, evam sakkayassa bhayanti. Sakkayaparigucchati 5- tameva tebhumikasankhatam
sakkayam parijigucchamana. Sa gaddulabandhoti dandake rajjum pavesetva baddhasunakho.
Evamevimeti ettha dalhatthambho viya khilo viya ca tebhumikadhammasankhato
sakkayo datthabbo, sa viya ditthigatiko, dandako viya ditthi, rajju viya
tanha, gaddulena bandhitva thambhe va khile va upanibaddhasunakhassa attano
dhammataya chinditva gantum asamatthassa anuparidhavanam viya ditthigatikassa ditthidandake
pavesitaya tanharajjuya bandhitva sakkaye upanibaddhassa anuparidhavanam veditabbam.
      [26] Imaneva pancayatananiti imaneva panca karanani. Iti matikam
thapentenapi panceva thapitani, nigamentenapi panceva nigamitani, bhajentena pana
cattani bhajitani. Ditthadhammanibbanam kuhim pavitthanti. Ekattananattavasena dvisu
padesu pavitthanti veditabbam.
      [27] Evanca catucattalisa aparantakappike dassetva idani attharasa
pubbantakappike dassetum santi bhikkhavetiadimaha. Tattha atitakotthasasankhatam
@Footnote: 1 Si. uddham sarati, cha.Ma. uddham saranti   2 cha.Ma. saranti     3 cha.Ma. vanijupama
@4 cha.Ma. ambha                     5 ka. sakkayassa  parijigucchanti
Pubbantam kappetva vikappetva ganhantiti pubbantakappika. Pubbantakappo va
etesam atthiti pubbantakappika. Evam sesampi 1- pubbe vuttappakaram
vuttanayeneva veditabbam. Sassato atta ca loko cati rupadisu annataram attati ca
lokoti ca gahetva sassato amaro nicco dhuvoti abhivadanti. Yathaha "rupam
atta ceva loko ca sassato cati attananca lokanca pannapenti"ti vittharo.
Asassatadisupi eseva nayo. Ettha ca pathamavadena cattaro sassatavada vutta,
dutiyavadena satta ucchedavada.
      Nanu cete hettha agatava, 2- idha kasma puna gahitati. Hettha tattha
tattha mato tattha tattheva ucchijjatiti dassanattham agata. Idha pana
pubbenivasalabhi ditthigatiko atitam passati, na anagatam, tassa evam hoti
"pubbantato agato atta idheva ucchijjati, tato param na gacchati"ti.
Imassatthassa dassanattham gahita. Tatiyavadena cattaro ekaccasassatavada vutta,
catutthavadena cattaro amaravikkhepika vutta. Antavati sapariyanto paricchinno
parivatumo. Avaddhitakasinassa tam kasinam attati ca lokoti ca gahetva evam
hoti. Dutiyavado 3- vaddhitakasinassa vasena vutto, tatiyavado tiriyam vaddhetva
uddhamadho avaddhitakasinassa, catutthavado takkivasena vutto. Anantaracatukkam
hettha vuttanayameva.
      Ekantasukhiti nirantarasukhi. Ayam ditthi labhino jatissaratakkinam vasena
uppajjati. Labhino hi pubbenivasananena khattiyadikule ekantasukhameva attano
jatimanussarantassa evam ditthi uppajjati. Tatha jatissarassa paccuppannam
sukhamanubhavato atitasu sattasu jatisu tadisameva attabhavam anussarantassa. Takkissa
pana idha sukhasamangino "atitepaham evameva ahosin"ti takkeneva uppajjati.
      Ekantadukkhiti ayam ditthi labhino nuppajjati. So hi ekanteneva idha
jhanasukhena sukhi hoti. Idha dukkhena phutthassa pana jatissarassa takkisseva ca
esa uppajjati. Tatiya idha vokinnasukhadukkhanam sabbesampi tesam uppajjati,
@Footnote: 1 ka. sesesupi             2 cha.Ma. agata       3 Si. dutiyavaro
Tatha catutthaditthi. Labhino hi idani catutthajjhanavasena adukkhamasukhassa, pubbepi
catutthajjhanikameva brahmalokam anussarantassa. Jatissarassapi paccuppanne
majjhattassa, anussarantassapi 1- majjhattabhutatthanameva anussarantassa, takkinopi
paccuppanne majjhattassa, atitepi evam bhavissatiti takkeneva ganhantassa esa
ditthi uppajjati. Ettavata cattaro sassatavada, cattaro ekaccasassatika,
cattaro antanantika, cattaro amaravikkhepika, dve adhiccasamuppannikati
attharasapi pubbantakappika kathita honti.
      [28] Idani ditthuddharam uddharanto tatra bhikkhavetiadimaha. Tattha
paccattamyeva nananti paccakkhananam. Parisuddhanti nirupakkilesam. Pariyodatanti
pabhassaram. Sabbapadehi vipassanananamyeva kathitam. Saddhadayo hi panca dhamma
bahirasamayasmimpi honti, vipassanananam sasanasmimyeva. Tattha nanabhagamattameva
pariyodapentiti mayamidam janamati evam tattha nanakotthasam otarentiyeva.
Upadanamakkhayatiti na tam nanam, micchadassanannametam, tasma tadapi tesam
bhavantanam ditthupadanam akkhayatiti attho. Athapi tam jananamattalakkhanatta
nanabhagamattameva, tathapi tassa dassanassa 2- anupativattanato upadanapaccayato
ca upadanameva. Tadupativattoti tam ditthim atikkanto. Ettavata cattaro
sassatavada, cattaro ekaccasassatika, cattaro antanantika, cattaro
amaravikkhepa, dve adhiccasamuppannika, solasa sannivada, attha asannivada,
attha nevasanninasannivada, satta ucchedavada, panca ditthadhammanibbanavadati
brahmajale agata dvasatthipi ditthiyo kathita honti. Brahmajale pana kathite
idam suttam akathitameva hoti. Kasma? idha tato atirekaya sakkayaditthiya
agatatta. Imasmim pana kathite brahmajalam kathitameva hoti.
      [30] Idani ima dvasatthi ditthiyo uppajjamana sakkayaditthippamukheneva
uppajjantiti dassetum idha bhikkhave ekaccotiadimaha. Tattha
patinissaggati pariccagena. Kamasannojananam anadhitthanati pancakamagunatanhanam
@Footnote: 1 Si. anussatiyapi                   2 ka. vadassa
Nissatthatta. Pavivekam pitinti sappitikajjhanadvayapitim. Nirujjhatiti jhananirodhena
nirujjhati. Samapattito pana vutthitassa niruddha nama hoti. Yatheva hi
"adukkhamasukhaya vedanaya nirodha uppajjati niramisam sukham, niramisassa sukhassa
nirodha uppajjati adukkhamasukha vedana"ti ettha na ayamattho hoti:-
catutthajjhananirodha tatiyam jhanam upasampajja viharatiti. Ayam panettha attho:-
catutthajjhana vutthaya tatiyam jhanam samapajjati, tatiyajjhana vutthaya catuttham jhanam
samapajjatiti, evam sampadamidam veditabbam. Uppajjati domanassanti
hinajjhanapariyadanakadomanassam. Samapattito vutthitacittassa pana kammaniyabhavo kathito.
      Paviveka pititi sava jhanadvayapiti. Yam chaya jahatiti yam thanam chaya
jahati. Idam vuttam hoti? yasmim thane chaya atthi, tasmim atapo natthi.
Yasmim atapo atthi, tasmim chaya natthiti.
      [31] Niramisam sukhanti tatiyajjhanasukham.
      [32] Adukkhamasukhanti catutthajjhanavedanam.
      [33] Anupadanohamasmiti niggahanohamasmi. 1- Nibbanasappayanti
nibbanassa sappayam upakarabhutam. Nanu ca maggadassanam nama sabbattha nikantiya
sukkhapitaya uppajjati, kathametam nibbanassa upakarapatipada nama jatanti,
sabbattha anupadiyanavasena agganhanavasena upakarapatipada nama jatam. Abhivadatiti
abhimanena upavadati. Pubbantanuditthinti attharasavidhampi pubbantanuditthim.
Aparantanuditthinti catucattalisavidhampi aparantanuditthim. Upadanamakkhayatiti
ahamasmiti gahanassa sakkayaditthipariyapantatta ditthupadanam akkhayati.
      Santivarapadanti 2- vupasantakilesatta santam uttamam padam. Channam
phassayatanananti bhagavata "yattha cakkhu ca nirujjhati rupasanna ca nirujjhati se
ayatane veditabbe"ti 3- ettha dvinnam ayatananam patikkhepena nibbanam dassitam.
@Footnote: 1 Ma. niggahamano                        2 ka. santam varam padanti
@3 Si. yo ayatane veditabboti, ka. so ayatanena veditabbo,
@sam. sala. 18/173/122 (sya)
       "yattha apo ca pathavi             tejo vayo na gadhati
        ato sara nivattanti             ettha vajjam na vattati
        ettha namanca rupanca            asesam uparujjhati"ti 1-
    ettha pana sankharapatikkhepena nibbanam dassitam.
       "kattha apo ca pathavi ca           tejo vayo na gadhati
        kattha dighanca rassanca             anum thulam subhasubham
        kattha namanca rupanca             asesam uparujjhatiti 2-
     tattha veyyakaranam bhavati:-
        vinnanam anidassanam               anantam sabbatopabhan"ti.
     Ettha sankharapatikkhepena nibbanam dassitam. Imasmim pana sutte
chaayatanapatikkhepena dassitam. Annattha ca anupadavimokkhoti nibbanameva
dassitam, idha pana arahattaphalasamapatti. Sesam sabbattha uttanamevati.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                      pancattayasuttavannana nitthita.
                          -------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 10 page 10-18. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=245&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=245&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=28              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=512              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=519              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=519              Contents of The Tipitaka Volume 14 http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]