ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 1 : PALI ROMAN Vinaya.A. (samanta.1)

Samapakaparimocananca arocento etamattham arocesiti vuccati.
Sadhu sadhu anandati idam pana bhagava ayasmantam anandam
sampahamsento aha. Sadhukaram pana datva dvisu akaresu ekam
gahetva dhammam desento aha tumhehi ananda sappurisehi vijitam
pacchima janata salimamsodanam atimannissatiti. Tatrayam adhippayo
tumhehi ananda sappurisehi evam dubbhikkhe dullabhapinde imaya
sallahukavuttitaya imina ca sallekhena vijitam. Kim vijitanti. Dubbhikkham
vijitam lobho vijito icchacaro vijito. Katham. Ayam veranja
dubbhikkha samantato pana anantara gamanigama phalabharanamitasassa
subhikkha sulabhapinda handa mayam tattha gantva paribhunjissama
evam santepi bhagava idheva amhe ganhitva vasatiti ekabhikkhussapi
cinta va vighato va natthi evam tava dubbhikkham vijitam abhibhutam
attano vase vattitam. Katham lobho vijito. Ayam veranja
dubbhikkha samantato pana anantara gamanigama phalabharanamitasassa
subhikkha sulabhapinda handa mayam tattha gantva paribhunjissamati
lobhavasena ekabhikkhunapi ratticchedo va pacchimikaya tattha vassam
upagacchamati vassacchedo va na kato evam lobho vijito.
Katham icchacaro vijito. Ayam veranja dubbhikkha ime ca
manussa amhe dve tayo mase vasantepi na kisminci mannanti
yannuna mayam gunavanijjam katva asuko bhikkhu pathamassa jhanassa
labhi .pe. Asuko chalabhinnoti evam manussanam annamannam
Pakasetva kucchim patijaggitva paccha silam adhitthaheyyamati
ekabhikkhunapi evarupa iccha na uppadita evam icchacaro
vijito abhibhuto attano vase vattitoti. Anagate pana pacchima
janata vihare nisinna appakasireneva labhitvapi kim idam
uttandulam atikilinnam alonam atilonam anambilam accambilam ko
imina atthotiadina nayena salimamsodanam atimannissati onatam
avannatam karissati. Athava janapado nama na sabbakalam
dubbhikkho hoti ekada dubbhikkho hoti ekada subhikkho hoti
svayam yada subhikkho bhavissati tada tumhakam sappurisanam imaya
patipattiya pasanna manussa bhikkhunam yagukhajjakadippabhedena
anekappakaram salivikatim mamsodananca databbam mannissanti tam
tumhe nissaya uppannam sakkaram tumhakam sabrahmacarisankhata
pacchima janata tumhakam antare nisiditva anubhavamanava atimannissati
tappaccayam mananca karissati. Katham. Kasma ettakam pakkam kim
tumhakam bhajanani natthi yattha attano santakam pakkhipitva
thapeyyathati.
     {17} Athakho ayasma mahamoggallanotiadisu. Ayasmati
piyavacanametam garugaravasappatissadhivacanametam. Mahamoggallanoti
maha ca so gunamahattena moggallano ca gottenati
mahamoggallano. Etadavocati etam avoca idani vattabbam
etarahi bhantetiadivacanam dasseti. Kasma avoca. Thero kira
Pabbajitva sattame divase savakaparaminanassa matthakam patto
sattharapi mahiddhikataya etadagge thapito. So tam attano
mahiddhikatam nissaya cintesi ayam veranja dubbhikkha bhikkhu ca
kilamanti yannunaham pathavim parivattetva bhikkhu pappatakojam bhojeyyanti.
Athassa etadahosi sace panaham bhagavato santike viharanto bhagavantam
ayacitva evam kareyyam na me tam assa patirupam yugaggaho viya
bhagavata saddhim kato bhaveyyati tasma yacitukamo agantva
bhagavantam etadavoca. Hetthimatalam sampannanti pathaviya kira
hetthimatale pathavimanado pathavojo pathavipappatako atthi tam sandhaya
vadati. Tattha sampannanti madhuram sadhurasanti attho. Yatheva hi
tatrassa rukkho sampannaphalo ca uppannaphalo cati ettha madhuraphaloti
attho evamidhapi sampannanti madhuram sadhurasanti veditabbam.
Seyyathapi khuddakamadhu anilakanti idam panassa madhurataya
opammanidassanattham vuttam. Khuddakamadhuti khuddakamakkhikahi katamadhu.
Anilakanti nimmakkhikam nimmakkhikandakam parisuddham. Etam kira madhu
sabbamadhuhi agganca setthanca surasanca ojavantanca. Tenaha
seyyathapi khuddakamadhu anilakam evamassadanti. Sadhaham bhanteti sadhu
aham bhante. Ettha ca sadhuti ayacanavacanametam. Pathaviparivattanam
ayacanto hi thero bhagavantam evamaha. Parivatteyyanti
ukkujjeyyam hetthimatalam uparimam kareyyam. Kasma. Evam hi
kate sukhena bhikkhu pappatakojam pathavimandam paribhunjissantiti. Atha
Bhagava ananunnatukamopi theram sihanadam nadapetum pucchi ye
pana te moggallana pathavinissita pana te katham karissasiti.
Ye pathavinissita gamanigamadisu pana te pathaviya parivattiyamanaya
akase santhatum asakkonte katham karissasi kattha thapessasiti.
Atha thero bhagavata etadagge thapitabhavanurupam attano iddhanubhavam
pakasento ekaham bhantetiadimaha. Tassattho ekam aham
bhante hattham yatha ayam mahapathavi evam abhinimmissami
pathavisadisam karissami evam katva ye pathavinissita pana te
ekasmim hatthatale thite pane dutiyahatthatale sankamento viya
tattha sankamessamiti. Athassa bhagava ayacanam patikkhipanto
alam moggallanatiadimaha. Tattha alanti patikkhepavacanam.
Vipallasampi satta patilabheyyunti viparitaggahampi satta
sampapuneyyum. Katham. Ayannu kho pathavi udahu na ayanti. Athava
amhakam nukho ayam gamo udahu annesanti. Evam
nigamajanapadakkhettaramadisu. Na va esa vipallaso. Acinteyyo
hi iddhimato iddhivisayo. Evam pana vipallasam patilabheyyum idam
dubbhikkham nama na idaneva hoti anagatepi bhavissati tada
bhikkhu tadisam iddhimantam sabrahmacarim kuto labhissanti te
sotapannasakadagamianagamisukkhavipassakajjhanalabhi patisambhidappatta
khinasavapi samana iddhibalabhava parakulani pindaya
upasankamissanti tatra manussanam evam bhavissati buddhakale bhikkhu
Sikkhasu paripurikarino ahesum te gune nibbattetva dubbhikkhakale
pathavim parivattetva pappatakojam paribhunjimsu idani pana sikkhaya
paripurikarino natthi yadi siyum tatheva kareyyum na amhakam
yankinci pakkam va amam va khaditum dadeyyunti evam te
santesuyeva ariyapuggalesu natthi ariyapuggalati imam vipallasam
patilabheyyum. Vipallasavasena ca ariye garahanta upavadanta
apayupaga bhaveyyum tasma ma te rucci pathavim parivattetunti.
Atha thero imam ayacanam alabhamano annam yacanto sadhu
bhantetiadimaha. Tampissa bhagava patikkhipanto alam
moggallanatiadimaha. Tattha kincapi na vuttam vipallasampi satta
patilabheyyunti atha kho pubbe vuttanayeneva gahetabbam. Atthopi cassa
vuttasadisoyeva veditabbo. Yadi pana bhagava anujaneyya thero
kim kareyyati. Mahasamuddam ekena padavitiharena atikkamitabbam
matikamattam adhitthahitva nalerupucimandato uttarakurum abhimukham maggam
niharitva uttarakurum gamanagamanasampanne thane katva dasseyya yatha
bhikkhu gocaragamam viya yathasukham pindaya pavisitva nikkhameyyunti.
            Nitthita mahamoggallanassa sihanadakatha.
     {18} Idani ayasma upali vinayappannattiya mulato pabhuti nidanam
dassetum sariputtattherassa sikkhapadapatisamyuttam vitakkuppadam dassento
atha kho ayasmato sariputtassatiadimaha. Tattha raho gatassati
rahasi gatassa. Patisallinassati patisallinassa ekibhavam gatassa.
Katamesananti atitesu vipassiadisu buddhesu katamesam. Ciram assa
thiti cira va assa thititi ciratthitikam. Sesamettha uttanapadatthameva.
Kim pana thero imam attaparivitakkam sayam vinicchinitum na sakkotiti.
Vuccate. Sakkoti ca na sakkoti ca. Ayam hi imesam nama
buddhanam sasanam na ciratthitikam ahosi imesam ciratthitikanti ettakam
sakkoti vinicchinitum imina pana karanena na ciratthitikam ahosi
imina ciratthitikanti etam na sakkoti. Mahapadumatthero panaha
etampi solasavidhaya pannaya matthakappattassa aggasavakassa na
bhariyam sammasambuddhena pana saddhim ekatthane vasantassa sayam
vinicchayakaranam tulam chaddetva hatthena tulanasadisam hotiti bhagavantamyeva
upasankamitva pucchi. Athassa bhagava puccham visajjento bhagavato
ca sariputta vipassissatiadimaha. Tam uttanatthameva. {19} Puna
thero karanam pucchanto ko nukho bhante hetutiadimaha.
Tattha ko nukho bhanteti karanapuccha. Tassa katamo nukho
bhanteti attho. Hetu paccayoti ubhayametam karanadhivacanam.
Karanam hi yasma tena tassa phalam hinoti pavattati tasma
hetuti vuccati. Yasma tam paticca eti pavattati tasma
paccayoti vuccati. Evam atthato ekampi voharavasena
vacanasilitthataya ca tatra tatra etam ubhayampi vuccati. Sesamettha
uttanatthameva. Idani tam hetunca paccayanca dassetum bhagava
ca sariputta vipassitiadimaha. Tattha kilasuno ahesunti
Na alasiyakilasuno. Na hi buddhanam alasiyam va osannaviriyata
va atthi. Buddha hi ekassa va dvinnam va sakalacakkavalassa
va dhammam desenta samakeneva ussahena desenti na parisaya
appabhavam disva osannaviriya honti napi mahantabhavam disva
ussannaviriya. Yatha hi siho migaraja sattannam divasanam accayena
gocaraya pakkamanto khuddake va mahante va pane disva
ekasadiseneva vegena patati tam kissa hetu ma me javo
parihayiti evam buddha appakaya va mahatiya va parisaya
samakeneva ussahena dhammam desenti tam kissa hetu ma no
dhammagaruka 1- parihayiti. Dhammagaruno hi buddha dhammagaravati.
Yatha pana amhakam bhagava mahasamuddam purayamano viya vittharena
dhammam desesi evam te na desesum. Kasma. Sattanam
apparajakkhataya. Tesam kira kale dighayuka satta apparajakkha
ahesum. Te catussaccapatisamyuttam ekagathampi sutva dhammam abhisamenti
tasma na vittharena dhammam desesum. Teneva karanena appakanca
nesam ahosi suttam .pe. Vedallanti. Tattha suttadinam nanattam
pathamasangitivannanayam vuttameva. Appannattam savakanam sikkhapadanti
savakanam niddosataya dosanurupataya pannapetabbam sattapattikkhandhavasena
anasikkhapadam appannattam. Anuddittham patimokkhanti 2-
@Footnote: 1. dhammagarutati bhaveyya .  2. adimetam mukhametam pamukhametam kusalanam dhammananti
@tassa padabhajane vuttatta patimokkhantipi mati.
Anvaddhamasam anapatimokkham anuddittham ahosi.
Ovadapatimokkhameva te uddisimsu. Tampi ca no anvaddhamasam.
Tatha hi vipassi bhagava channam channam vassanam sakim sakim
ovadapatimokkham uddisi. Tancakho samamyeva. Savaka panassa attano
attano vasanatthanesu na uddisimsu. Sakalajambudipe ekasmimyeva
thane bandhumatiya rajadhaniya kheme migadaye vipassissa bhagavato
vasanatthane sabbopi bhikkhusangho uposatham akasi. Tancakho
sanghuposathameva na ganuposatham na puggaluposatham na parisuddhiuposatham
na adhitthanuposatham. Tada kira jambudipe caturasitiviharasahassani
honti. Ekamekasmim 1- vihare abbokinnani dasampi visampi timsampi
bhikkhusahassani vasanti bhiyyopi vasanti. Uposatharocitaka devata
tattha tattha gantva arocenti marisa ekam vassam atikkantam
dve tini cattari panca vassani atikkantani idam chattham vassam
agaminiya punnamasiniya buddhadassanattham uposathakaranatthanca
gantabbam sampatto vo sannipatakaloti. Tato sanubhava
bhikkhu attano anubhavena gacchanti. Itare devatanubhavena.
Katham. Te kira bhikkhu pacinasamuddante pacchimauttaradakkhinasamuddante
va thita gamiyavattam puretva pattacivaramadaya gacchamati cittam
uppadenti. Saha cittuppada uposathaggam gatava honti. Te
vipassisammasambuddham abhivadetva nisidanti. Bhagavapi sannisinnaya
@Footnote: 1. ekekasmim.
Parisaya imam ovadapatimokkham uddisati
               khanti paramam tapo titikkha
               nibbanam paramam vadanti buddha
               na hi pabbajito parupaghati
               samano hoti param vihethayanto
       sabbapapassa akaranam      kusalassupasampada
       sacittapariyodapanam        etam buddhana sasanam
       anupavado anupaghato    patimokkhe ca samvaro
       mattannuta ca bhattasmim    pantanca sayanasanam
       adhicitte ca ayogo    etam buddhana sasananti 1-.
Eteneva upayena itaresampi buddhanam patimokkhuddeso veditabbo.
Sabbabuddhanam hi ima tissova ovadapatimokkhagathayo honti.
Ta dighayukabuddhanam yava sasanapariyanta uddesamagacchanti.
Appayukabuddhanam pana pathamabodhiyamyeva. Sikkhapadappannattikalato
pana pabhuti anapatimokkhameva uddisiyati. Tancakho bhikkhuyeva
uddisanti na buddha. Tasma amhakampi bhagava pathamabodhiyam
visativassamattameva idam ovadapatimokkham uddisi. Athekadivasam
pubbarame migaramatupasade nisinno bhikkhu amantesi na
danaham bhikkhave ito param uposatham karissami patimokkham uddisissami
tumheva dani bhikkhave ito param uposatham kareyyatha patimokkham
@Footnote: 1. di. maha. 10/57.
Uddiseyyatha atthanametam bhikkhave anavakaso yam tathagato
aparisuddhaya parisaya uposatham kareyya patimokkham uddiseyyati 1-.
Tato patthaya bhikkhu anapatimokkham uddisanti. Idam
anapatimokkham tesam anuddittham ahosi. Tena vuttam anuddittham
patimokkhanti. Tesam buddhananti tesam vipassiadinam tinnam
buddhanam. Antaradhanenati khandhantaradhanena. Parinibbanenati
vuttam hoti. Buddhanubuddhananti ye tesam buddhanam anubuddha
sammukhasavaka tesanca khandhantaradhanena. Ye te pacchima
savakati ye te sammukhasavakanam santike pabbajita pacchima
savaka. Nananamati buddharakkhito dhammarakkhito sangharakkhitoti-
adinamavasena vividhanama. Nanagottati gotamo moggallanoti-
adigottavasena vividhagotta. Nanajaccati khattiyo brahmanoti-
adijativasena nanajacca. Nanakula pabbajitati
khattiyakuladivasena va uccanicaularanularabhogadikulavasena va vividhakula
nikkhamma pabbajita. Te tam brahmacariyanti te pacchima savaka
yasma ekanama ekagotta ekajatiya ekakula pabbajita amhakam
sasanam tanti paveniti attano bharam katva brahmacariyam rakkhanti ciram
pariyattidhammam pariharanti ime ca tadisa na honti tasma
annamannam vihethenta vilomam ganhanta asuko thero janissati
asko thero janissatiti sithilam karonta tam brahmacariyam khippanneva
@Footnote: 1. vi. cullavagga. 7/292.
Antaradhapesum sangaham aropetva na rakkhimsu. Seyyathapiti
tassatthassa opammanidassanam. Vikiratiti vikkhipati. Vidhamatiti
thanantaram neti. Viddhamsetiti thitatthanato apaneti. Yathatam
suttena asangahitattati yatha suttena aganthitatta abaddhatta
evam vikirati. Yatha suttena asangahitani vikiriyanti evam
vikiratiti vuttam hoti. Evameva khoti opammasampatipadanam.
Antaradhapesunti vaggasangahapannasasangahadihi asanganhanta yam
yam attano ruccati tam tadeva gahetva sesam vinasesum adassanam
nayimsu. Kilasuno ca te bhagavanto ahesum savakanam cetasa
ceto paricca ovaditunti apica sariputta te buddha attano
cetasa savakanam ceto paricca paricchinditva ovaditum kilasuno
ahesum paracittam natva anusasanam na bhariyato na papancato
addasimsu. Bhutapubbam sariputtatiadi tesam kilasubhavappakasanattham
vuttam. Bhimsanaketi bhayanake bhayajanake. Evam vitakkethati
nekkhammavitakkadayo tayo kusalavitakke vitakketha. Ma evam
vitakkayitthati kamavitakkadayo tayo akusalavitakke ma
vitakkayittha. Evam manasi karothati aniccam dukkhamanatta asubhanti
manasi karotha. Ma evam manasakatthati niccam sukham atta
subhanti ma manasi akattha. Idam pajahathati akusalam pajahatha.
Idam upasampajja viharathati kusalam upasampajja patilabhitva
nipphadetva viharatha. Anupadaya asavehi cittani vimuccimsuti
Aggahetva vimuccimsu. Tesam hi cittani yehi asavehi vimuccimsu
na te tani gahetva vimuccimsu. Anuppadanirodhena pana nirujjhamana 1-
aggahetva vimuccimsu. Tena vuttam anupadaya asavehi cittani
vimuccimsuti. Sabbepi te arahattam patta suriyaramsisamphutthamiva
padumavanam vikasitacitta ahesum. Tatra sudam sariputta bhimsanakassa
vanasandassa bhimsanakatasmim hotiti tatrati purimavacanapekkhanam.
Sudanti padapuranamatte nipato. Sariputtati alapanam. Ayam
panettha atthayojana. Tatrati yam vuttam annatarasmim bhimsanake
vanasandeti tatra yo so bhimsanakoti vanasando vutto tassa
bhimsanakassa vanasandassa bhimsanakabhavo bhimsanakata bhimsanakatasmim
bhimsanakakiriyaya hotiti attho. Kim hoti. Idam hoti yokoci
avitarago .pe. Lomani hamsantiti. Athava tatrati samiatthe
bhummam. Su iti nipato kimsu nama te bhonto samanabrahmanatiadisu
viya. Idanti adhippetamattham paccakkham viya katva dassanavacanam.
Su idanti sudam. Sandhivasena ikaralopo veditabbo
cakkhundriyam itthindrayam anannatannassamitindriyam kimsudha vittantiadisu
viya. Ayam panettha atthayojana. Tassa sariputta
bhimsanakassa vanasandassa bhimsanakatasmim idam su hoti.
Bhimsanakatasmintibhimsanakabhaveti attho. Ekassa takarassa lopo datthabbo.
Bhimsanakattasmintiyeva va patho. Bhimsanakataya iti va vattabbe
lingavipallaso kato. Nimittatthe cettha bhummavacanam. Tasma
@Footnote: 1. nirujjhamaneti yojanapatho.
Evam sambandho veditabbo bhimsanakabhave idam su hoti bhimsanakabhavanimittam
bhimsanakabhavahetu bhimsanakabhavapaccaya idam su hoti yokoci
avitarago tam vanasandam pavisati yebhuyyena lomani hamsantiti
bahutarani lomani hamsanti uddhamukhani sucisadisani kantakasadisani
ca hutva titthanti appani na hamsanti bahutaranam va sattanam
hamsanti appakanam atisurapurisanam na hamsanti. Idani ayam kho
sariputta hetutiadi nigamanam. Yancettha antarantara na vuttam
tam uttanatthameva tasma palikkameneva veditabbam. Yam pana
vuttam na ciratthitikam ahositi tam purisayugavasena vuttanti veditabbam.
Vassagananaya hi vipassissa bhagavato asitivassasahassani ayu
sammukhasavakanampissa tattakameva. Evam yvassa sabbapacchimako
savako tena saha ghatetva satasahassam satthimattani ca vassasahassani
brahmacariyam atthasi. Purisayugavasena pana yugaparamparaya agantva
dveyeva purisayugani atthasi. Tasma na ciratthitikanti vuttam.
Sikhissa pana bhagavato sattativassasahassani ayu sammukhasavakanampissa
tattakameva. Vessabhussa bhagavato satthivassasahasasani ayu
sammukhasavakanampissa tattakameva. Evam tesampi ye sabbapacchimasavaka
tehi saha ghatetva satasahassato uddham cattalisamattani visatimattani
ca vassasahassani brahmacariyam atthasi. Purisayugavasena pana
yugaparamparaya agantva dve dveyeva purisayugani atthasi. Tasma
na ciratthitikanti vuttam. {20} Evam ayasma sariputto tinnam
Buddhanam brahmacariyassa na ciratthitikaranam sutva itaresam tinnam
brahmacariyassa ciratthitikaranam sotukamo puna bhagavantam ko pana
bhante hetutiadina nayena pucchi. Bhagavapissa byakasi. Tam
sabbam vuttapatipakkhavasena veditabbam. Ciratthitikabhavepi cettha tesam
buddhanam ayuparimanatopi purisayugatopi ubhayatha ciratthitikata
veditabba. Kakusandhassa hi bhagavato cattalisavassasahassani ayu
konagamanassa bhagavato timsavassasahassani kassapassa bhagavato
visativassasahassani sammukhasavakanampi tesam tattakameva. Bahuni ca
nesam savakayugani paramparaya brahmacariyam pavattesum. Evam
tesam ayuparimanatopi savakayugatopi ubhayatha brahmacariyam ciratthitikam
ahosi. Amhakam pana bhagavato kassapassa bhagavato upaddhayuppamane
dasavassasahassayukakale uppajjitabbam siya tam asambhunantena
pancavassasahassayukakale ekavassasahassayukakale pancavassasatayukakalepi
va uppajjitabbam siya yasma panassa buddhattakarake
dhamme esantassa pariyesantassa nanam paripacentassa gabbham
ganhapentassa vassasatayukakale nanam paripakamagamasi tasma
atiparittayukakale uppanno tenassa savakaparamparavasena ciratthitikampi
brahmacariyam ayuparimanavasena vassagananaya aciratthitikamevati vattam
vattati.
     {21} Athakho ayasma sariputtoti ko anusandhi. Evam tinnam
buddhanam brahmacariyassa ciratthitikaranam sutva sikkhapadappannattiyeva
Ciratthitikabhavahetuti nittham gantva bhagavatopi brahmacariyassa
ciratthitikabhavam icchanto ayasma sariputto bhagavantam sikkhapadappannattim
yaci. Tassa yacanavidhidassanatthametam vuttam athakho ayasma
sariputto utthayasana .pe. Ciratthitikanti. Tattha addhaniyanti
addhanakkhamam. Dighakalikanti vuttam hoti. Sesam uttanatthameva.
Athassa bhagava na tavayam sikkhapadappannattikaloti pakasento
agamehi tvam sariputtatiadimaha. Tattha agamehi tvanti
tittha tava tvam. Adhivasehi tava tvanti vuttam hoti. Adaravasena
cetam dvikkhattum vuttam. Etena bhagava sikkhapadappannattiya
savakanam visayabhavam patikkhipitva buddhavisayo sikkhapadappannattiti
avikaronto tathagatovatiadimaha. Ettha ca tatthati
sikkhapadappannattiyacanapekkham bhummavacanam. Tatrayam yojana yam
vuttam taya sikkhapadam pannapeyyati tattha tassa
sikkhapadappannattiya tathagatoyeva kalam janissatiti. Evam vatva akalam
tava dassetum na tava sariputtatiadimaha. Tattha asava
titthanti etesuti asavehi thatabba na vokkamitabbati va
asavatthaniya. Yesu ditthadhammikasamparayika dukkhasava ca kilesasava ca
parupavadavippatisaravadhabandhanadayo ceva apayadukkhavisesabhuta ca asava
titthantiyeva yasma nesam te karanam hontiti attho.
Te asavatthaniya vitikkamadhamma yava na sanghe patubhavanti na
tava sattha savakanam sikkhapadam pannapetiti ayamettha yojana.
Yadi hi pannapeyya parupavada paruparambha garahadosa na
parimucceyya. Katham. Pannapentena hi yo pana bhikkhu methunam
dhammam patiseveyyatiadi sabbam pannapetabbam bhaveyya. Adisva
ca vitikkamadosam imam pannattim natva pare evam upavadanca
uparambhanca garahanca pavatteyyum katham hi nama samano gotamo
bhikkhusangho me anvayiko vacanakaroti ettavata sikkhapadehi
palivethessati parajikam pannapessati nanu ime kulaputta
mahantanca bhogakkhandham mahantanca natiparivattam hatthagatani ca
rajjanipi pahaya pabbajita ghasacchadanaparamataya santuttha
sikkhaya tibbagarava kaye ca jivite ca nirapekkha viharanti
tesu nama ko lokamisabhutam methunam va patisevissati parabhandam va
harissati parassa va ittham kantam atimadhuram jivitam upacchindissati
abhutagunakathaya va jivitam kappessati nanu parajike appannattepi
pabbajjasankhepenevetam pakatam katanti. Tathagatassapi thamanca
balanca satta na janeyyum pannattampi sikkhapadam kuppeyya
na yathathane tittheyya. Seyyathapi nama akusalo vejjo kanci
anuppannagandam purisam pakkositva ehambho purisa imasmim te
sarirappadese mahagando uppajjitva anayabyasanam papessati
patikacceva nam tikicchapehiti vatva sadhacariya tvamyeva nam
tikicchassuti vutto tassa arogam sarirappadesam phaletva lohitam
niharitva alepanabandhanadhovanadihi tam padesam sanchavim katva tam
Purisam vadeyya maharogo te maya tikicchito dehi me
deyyadhammanti. So tam kimayam balavejjo vadati kataro kira me
imina rogo tikicchito nanu me ayam dukkhanca janesi lohitakkhayanca
mam papesiti evam upavadeyya ceva uparambheyya ca garaheyya ca
na cassa gunam janeyya evameva yadi anuppanne vitikkamadose
sattha savakanam sikkhapadam pannapeyya parupavadadihi ca na
parimucceyya na cassa thamam va balam va satta janeyyum
pannattampi sikkhapadam kuppeyya na yathathane tittheyya.
Tasma vuttam na tava sariputta sattha savakanam .pe.
Patubhavantiti. Evam akalam dassetva puna kalam dassetum yato
ca kho sariputtatiadimaha. Tattha yatoti yada. Yasmim kaleti
vuttam hoti. Sesam vuttanusareneva veditabbam. Ayam va ettha
sankhepattho. Yasmim nama kale asavatthaniya dhammati sankham
gata vitikkamadosa sanghe patubhavanti tada sattha savakanam
sikkhapadam pannapeti uddisati patimokkham kasma tesamyeva
asavatthaniya dhammati sankham gatanam vitikkamadosanam patighataya.
Evam pannapento yatha nama kusalo vejjo uppannam gandam
phalanalepanabandhanadhovanadihi tikicchanto ropetva sanchavim katva
na tveva upavadadiraho hoti sake ca acariyake viditanubhavo
hutva sakkaram papunati evam na ca upavadadiraho hoti
sake ca sabbannuvisaye viditanubhavo hutva sakkaram papunati
Tancassa sikkhapadam akuppam hoti yathathane titthatiti. Evam
asavatthaniyanam dhammanam anuppattim sikkhapadappannattiya akalam
uppattinca kalanti vatva idani tesam dhammanam anuppattikalanca
dassetum na tava sariputta idhekaccetiadimaha. Tattha
uttanatthani padani palivaseneva veditabbani. Ayam pana
anuttanapadavannana. Rattiyo janantiti rattannu. Attano
pabbajitadivasato patthaya pahuta rattiyo jananti cirapabbajitati
vuttam hoti. Rattannubhi mahattam rattannumahattam. Cirapabbajitehi
mahantabhavanti attho. Tatra rattannumahattam patte sanghe upasenam
vangantaputtam arabbha sikkhapadam pannattanti veditabbam. So
hayasma unadasavasse bhikkhu upasampadente disva ekavasso
saddhivihariyam upasampadesi. Athakho bhagava sikkhapadam pannapesi
na bhikkhave unadasavassena upasampadetabbo yo upasampadeyya
apatti dukkatassati 1-. Evam pannatte sikkhapade puna bhikkhu
dasavassamha dasavassamhati bala abyatta upasampadenti. Atha
bhagava aparampi sikkhapadam pannapesi na bhikkhave balena abyattena
dasavassena upasampadetabbo yo upasampadeyya apatti
dukkatassa anujanami bhikkhave byattena bhikkhuna patibalena dasavassena
va atirekadasavassena va upasampadetunti 2-. Rattannumahattam
pattakale dve sikkhapadani pannattani. Vepullamahattanti
@Footnote: 1. vi. mahavagga. 4/109.   2. vi. mahavagga. 4/110.
Vipulabhavena mahattam. Sangho hi yava na theranavamajjhimanam vasena
vepullamahattam patto hoti tava senasanani pahonti sasane
ekacce asavatthaniya dhamma na uppajjanti vepullamahattam
patte pana te uppajjanti. Atha sattha sikkhapadam pannapeti.
Tattha vepullamahattam patte sanghe pannattasikkhapadani yo pana bhikkhu
anupasampannena uttaridvirattatirattam sahaseyyam kappeyya pacittiyam
ya pana bhikkhuni anuvassam vutthapeyya pacittiyam ya pana bhikkhuni
ekam vassam dve vutthapeyya pacittiyanti imina nayena veditabbani.
Labhaggamahattanti labhassa aggamahattam. Yo labhassa aggo
uttamo mahantabhavo tam patto hotiti attho. Labhena va
aggamahattampi labhena setthattanca mahantattanca pattoti attho.
Sangho hi yava na labhaggamahattam patto hoti tava na labham
paticca asavatthaniya dhamma uppajjanti patte pana uppajjanti.
Atha sattha sikkhapadam pannapeti yo pana bhikkhu acelakassa va
paribbajakassa va paribbajikaya va sahattha khadaniyam va bhojaniyam
va dadeyya pacittiyanti. Idam hi labhaggamahattam patte sanghe
sikkhapadam pannattam. Bahusaccamahattanti bahusaccassa
mahantabhavam. Sangho hi yava na bahusaccamahattam patto hoti tava
na asavatthaniya dhamma uppajjanti. Bahusaccamahattam patte
pana yasma ekampi nikayam dvepi .pe. Pancapi nikaye
uggahetva ayoniso ummujjamana puggala rasena rasam samsandetva
Uddhammam ubbinayam satthusasanam dipenti. Atha sattha yo pana
bhikkhu evam vadeyya tathaham bhagavata dhammam desitam ajanami
.pe. Samanuddesopi ce evam vadeyyatiadina nayena sikkhapadam
pannapetiti. Evam bhagava asavatthaniyanam dhammanam
anuppattikalanca uppattikalanca dassetva tasmim samaye sabbasopi tesam
abhavam dassento nirabbudo hi sariputtatiadimaha. Tattha
nirabbudoti abbudavirahito. Abbudati vuccanti cora. Niccoroti
attho. Coroti ca imasmim atthe dussila adhippeta. Te
hi assamana hutva samanapatinnataya paresam paccaye corenti
tasma nirabbudo niccoro niddussiloti vuttam hoti. Niradinavoti
nirupaddavo nirupasaggo. Dussiladinavavirahitoyevati vuttam hoti.
Apagatakalakoti kalaka vuccanti dussilayeva. Te hi suvannavannapi
samana kalakadhammasamayoga kalakatveva veditabba.
Tesam abhava apagatakalako. Apahatakalakotipi patho. Suddhoti
apagatakalakattayeva suddho. Pariyodatoti pabhassaro. Sare
patitthitoti saroti vuccanti silasamadhipannavimuttivimuttinanadassanaguna.
Tasmim sare patitthitatta sare patitthito. Evam
sare patitthitabhavam vatva puna so cassa sare patitthitabhavo evam
veditabboti dassento imesam hi sariputtatiadimaha. Tatrayam
sankhepavannana yanimani veranjayam vassavasam upagatani panca
bhikkhusatani imesam yo gunavasena pacchimako sabbaparittaguno
Bhikkhu so sotapannoti. Sotapannoti sotam apanno.
Sototi ca maggassetam adhivacanam. Sotapannoti tena samannagatassa
puggalassa. Yathaha. Soto sototi hidam sariputta vuccati
katamo nukho sariputta sototi. Ayameva hi bhante ariyo
atthangiko maggo seyyathidam sammaditthi .pe. Sammasamadhiti.
Sotapanno sotapannoti hidam sariputta vuccati katamo nukho
sariputta sotapannoti. Yo hi bhante imina ariyena atthangikena
maggena samannagato ayam vuccati sotapanno soyamayasma
evannamo evamgottoti. Idha pana maggena phalassa namam dinnam
tasma phalattho sotapannoti veditabbo. Avinipatadhammoti
vinipatetiti vinipato. Nassa vinipato dhammoti avinipatadhammo.
Na attanam apayesu vinipatanasabhavoti vuttam hoti. Kasma.
Ye dhamma apayagamaniya tesam parikkhaya. Vinipatanam va vinipato.
Nassa vinipato dhammoti avinipatadhammo. Apayesu
vinipatanasabhavo assa natthiti vuttam hoti. Sammattaniyamena maggena
niyatatta niyato. Sambodhi param ayanam para gati assati
sambodhiparayano. Uparimaggattayam avassam sampapakoti attho.
Kasma. Patiladdhapathamamaggattati.
     {22} Evam dhammasenapatim sannapetva veranjayam tam vassavasam
vitinametva vutthavasso mahapavaranaya pavaretva athakho bhagava
ayasmantam anandam amantesi. Amantesiti alapi abhasi
Sambodhesi. Kinti. Acinnam kho panetantievamadim.
Acinnanti caritam vattamanudhammata.
     Tam kho panetam acinnam duvidham hoti buddhacinnam
savakacinnanti. Katamam buddhacinnam. Idantava ekam yehi nimantita
vassam vasanti na te anapaloketva anapucchitva janapadacarikam
pakkamanti. Savaka pana apaloketva va anapaloketva va
yathasukham pakkamanti. Aparampi buddhacinnam vutthavassa pavaretva
janasangahatthaya janapadacarikam pakkamantiyeva. Janapadacarikam caranta
ca mahamandalam majjhimamandalam antimamandalanti imesam tinnam
mandalanam annatarasmim mandale caranti. Tattha mahamandalam
navayojanasatikam. Majjhimamandalam chayojanasatikam. Antimamandalam
tiyojanasatikam. Yada mahamandale carikam caritukama honti
mahapavaranaya pavaretva patipadadivase mahabhikkhusanghaparivara
nikkhamitva gamanigamadisu mahajanam amisapatiggahena anuggahanta
dhammadanena cassa vivattupanissitam kusalam vaddhenta navahi masehi
janapadacarikam pariyosapenti. Sace pana antovasse bhikkhunam
samathavipassana taruna honti mahapavaranaya appavaretva
pavaranasangaham datva kattikapunnamaya pavaretva migasirassa
pathamadivase mahabhikkhusanghaparivara nikkhamitva vuttanayeneva
majjhimamandale atthahi masehi carikam pariyosapenti. Sace pana
nesam vutthavassanam aparipakkindriya veneyyasatta honti. Tesam
Indriyaparipakam agamenta migasiramasampi tattheva vasitva
pussamasassa pathamadivase mahabhikkhusanghaparivara nikkhamitva vuttanayeneva
antimamandale sattahi masehi carikam pariyosapenti. Tesu ca
mandalesu yattha katthaci carantapi te te satte kilesehi viyojenta
sotapattiphaladihi samyojenta veneyyavaseneva nanavannani pupphani
ocinanta viya vicaranti. Aparampi buddhanam acinnam devasikam
paccusasamaye santam sukham nibbanam arammanam katva phalasamapattisamapajjanam
phalasamapattiya vutthahitva mahakarunasamapattiya samapajjanam
tato dasasahassacakkavale bodhaneyyasattasamolokanam. Aparampi
buddhanam acinnam agantukehi saddhim pathamataram patisantharakaranam
atthuppattivasena dhammadesana otinne dose
sikkhapadappannapananti. Idam buddhacinnam. Katamam savakacinnam.
Buddhassa bhagavato kale dvikkhattum sannipato pure vassupanayikaya
ca kammatthanagahanattham vutthavassananca adhigatagunarocanattham
uparikammatthanagahanatthanca. Idam savakacinnam. Idha pana buddhacinnam
dassento aha acinnam kho panetam ananda tathagatananti.
Ayamati agacchayama. Apalokessamati carikancaranatthaya
apucchissama. Evanti sampaticchanatthe nipato. Bhanteti
garavadhivacanametam. Satthuno pativacanadanantipi vattati. Bhagavato
paccassositi bhagavato vacanam patiassosi abhimukho hutva suni
sampaticchi. Evanti imina vacanena patiggahesiti vuttam hoti.
Athakho bhagava nivasetvati idha pubbanhasamayanti va
sayanhasamayanti va na vuttam. Evam santepi bhagava katabhattakicco
majjhantikam vitinametva ayasmantam anandam pacchasamanam katava
nagaradvarato patthaya nagaravithiyo suvannarasapinjarahi buddharamsihi
samujjotayamano yena veranjassa brahmanassa nivesanam
tenupasankami. Gharadvare thitamattameva cassa bhagavantam disva parijano
arocesi. Brahmano satim patilabhitva samvegajato sahasa vutthaya
maharaham asanam pannapetva bhagavantam paccuggamma ito bhagava
upasankamatuti aha. Bhagava upasankamitva pannatte asane
nisidi. Athakho veranjo brahmano bhagavantam upanisiditukamo
attana thitappadesato yena bhagava tenupasankami. Ito param
uttanatthameva. Yam pana brahmano aha apica yo deyyadhammo
so na dinnoti tatrayamadhippayo maya nimantitanam vassam
vutthanam tumhakam temasam divase divase pato yagukhajjakam majjhantike
khadaniyam bhojaniyam sayanhakale anekavidhapanavikatigandhapupphadihi
pujasakkaroti evamadiko yo deyyadhammo databbo assa so na
dinnoti. Tanca kho no asantanti ettha pana lingavipallaso
veditabbo. So ca kho deyyadhammo amhakam no asantoti ayam
hettha attho. Athava yamyam mayam tumhakam dadeyyama tanca
kho no asantanti evamettha attho veditabbo. Nopi
adatukamyatati adatukamatapi no natthi yatha pahutavittupakarananam
Maccharinam. Tam kutettha labbha bahukicca gharavasati. Ttarayam
yojana. Yasma bahukicca gharavasa tasma ettha santepi
deyyadhamme datukamyataya ca tam kuto labbha kuto tam sakka
laddhum yam mayam tumhakam deyyadhammam dadeyyamati gharavasam garahanto
aha. So kira marena avattitabhavam na janati
gharavasapalibodhena me satisammoso jatoti manni. Tasma evamaha.
Apica tam kutettha labbhati imasmim temasabbhantare yamaham tumhakam
dadeyyam tam kuto labbha bahukicca hi gharavasati evamettha
yojana veditabba. Atha brahmano yannunaham yam me tihi
masehi databbam siya tam sabbam ekadivaseneva dadeyyanti cintetva
adhivasetu me bhavam gotamotiadimaha. Tattha svatanayati
yam me tumhesu sakkare kate sve bhavissati punnanceva pitipamujjanca
tadatthaya. Atha tathagato sace aham nadhivaseyyam ayam temasam
kinci aladdha kupito manne tena me yaciyamano ekabhattampi
na patigganhati natthi imasmim adhivasanakkhanti asabbannu
ayanti evam brahmano ca veranjavasino ca garahitva bahum
apunnam pasaveyyum tam tesam ma ahositi tesam anukampaya
adhivasesi bhagava 1- tunhibhavena. Adhivasetva ca athakho bhagava
veranjam brahmanam alam gharavasapalibodhacintayati sannapetva
tam khananurupaya dhammiya kathaya ditthadhammikasamparayikam attham
@Footnote: 1. tathagatoti padam bhagavati padassa visesananti yojana.
Sandassetva kusale dhamme samadapetva ganhapetva tattha ca
nam samuttejetva saussaham katva taya saussahataya annehi ca
vijjamanagunehi sampahamsetva dhammaratanavassam vassitva utthayasana
pakkami. Pakkante ca pana bhagavati veranjo brahmano
puttadaram amantesi mayam bhane bhagavantam temasam nimantetva
ekadivasam ekabhattampi nadamha handa dani tatha danam patiyadetha
yatha temasikopi deyyadhammo sve ekadivaseneva datum sakka
hotiti. Tato panitadanam patiyadapetva yam divasam bhagava
nimantito tassa 1- rattiya accayena asanatthanam alankarapetva
maharahani asanani pannapetva gandhadhupavasakusumavicitram mahapujam
sajjitva bhagavato kalam arocapesi. Tena vuttam athakho
veranjo brahmano tassa rattiya accayena .pe. Nitthitam
bhattanti. {23} Bhagava bhikkhusanghaparivuto tattha agamasi. Tena vuttam
athakho bhagava .pe. Nisidi saddhim bhikkhusanghanti. Athakho
veranjo brahmano buddhappamukham bhikkhusanghanti buddhappamukhanti
buddhaparinayakam. Buddham sanghattheram katva nisinnanti vuttam hoti.
Panitenati uttamena. Sahatthati sahatthena. Santappetvati
sutthu tappetva paripunnam suhitam yavadattham katva. Sampavaretvati
sutthu pavaretva alam alanti hatthasannaya ca mukhasannaya ca
vacibhedena ca patikkhipapetva. Bhuttavinti bhuttavantam.
@Footnote: 1. tassa iti bhaveyya.
Onitapattapaninti pattato onitapanim apanitahatthanti vuttam
hoti. Ticivarena acchadesiti ticivaram bhagavato adasi. Idam
pana voharavacanamattam hoti ticivarena acchadesiti. Tasmim ca
ticivare ekameko satako sahassam agghati. Iti brahmano
bhagavato tisahassagghanakam ticivaramadasi uttamam kasiyavatthasadisam.
Ekamekanca bhikkhum ekamekena dussayugenati ekamekena dussayugalena.
Tatra ekasatako panca satani agghati. Evam pancannam bhikkhusatanam
pancasatasahassagghanakani dussani adasi. Brahmano ettakampi
datva atuttho puna sattatthasahassagghanake aneke rattakambale ca
pattunnapatapate 1- ca phaletva phaletva ayogaamsavaddhakakayabandhana-
parissavanadinam atthaya adasi. Satapakasahassapakananaca bhesajjatelanam
tumbani puretva ekamekassa bhikkhuno abbhanjanatthaya sahassagghanakam
telamadasi. Kim bahuna catuppaccayesu. Na koci parikkharo
samanaparibhogo adinno nama ahosi. Paliyam pana civaramattameva
vuttam. Evam mahayagam yajitva saputtadaram vanditva nisinnam
athakho bhagava veranjam brahmanam temasam maravattanena
dhammassavanamatarasaparibhogaparihinam ekadivaseneva dhammamatavassam vassitva
paripunnasankappam kurumano dhammiya kathaya sandassetva .pe.
Utthayasana pakkami. Brahmanopi saputtadaro bhagavantanca
bhikkhusanghanca vanditva punapi bhante amhakam anuggaham kareyyathati
@Footnote: 1. pattunnapattapate.
Evamadini vadanto anuvajitva assuni pavattayamano nivatti.
Athakho bhagava veranjayam yathabhirantam viharitvati yathaajjhasayam
yatharucitam vasam vasitva veranjaya nikkhamitva mahamandalacarika-
caranakale gantabbam buddhavithim pahaya dubbhikkhadosena kilantam
bhikkhusangham ujuna maggena gahetva gantukamo soreyyadini anupagamma
payagapatitthanam gantva tattha gangam nadim uttaritva yena baranasi
tadavasari. Tena avasariti tadavasari. Tatrapi yathaajjhasayam viharitva
vesalim agamasi. Tena vuttam anupagamma soreyyam .pe.
Vesaliyam viharati mahavane kutagarasalayanti.
     Samantapasadikaya vinayasamvannanaya veranjakandavannana
nitthita.
        Tatridam samantapasadikaya samantapasadikattasmim
        acariyaparamparato nidanavatthuppabhedadipanato
        parasamayavivajjanato sakasamayavisuddhito ceva
        byanjanaparisodhanato padatthato paliyojanakkamato
        sikkhapadavinicchayato vibhanganayabhedadassanato
        sampassatam na dissati kinci apasadikam yato ettha
        vinnunamayam tasma samantapasadikatveva
        samvannana pavatta vinayassa veneyyadamanakusalena
        vuttassa lokanathena lokamanukampamanenati.
                    ---------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 1 page 206-233. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=1&A=4324&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=1&A=4324&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 1 http://84000.org/tipitaka/read/?index_1

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]