ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
 
อ่านอรรถกถา 40 / 1อ่านอรรถกถา 40 / 11อรรถกถา เล่มที่ 40 ข้อ 12อ่านอรรถกถา 40 / 13อ่านอรรถกถา 40 / 1767
อรรถกถา มหาปัฏฐานปกรณ์ ภาค ๑
มาติกานิกเขปวาร ปัจจยวิภังควาร ปัจฉาชาตปัจจัย

               วรรณนานิทเทสแห่งปัจฉาชาตปัจจัย               
               ผู้ศึกษาพึงทราบวินิจฉัยในปัจฉาชาตปัจจัยนิทเทสต่อไป.
               บทว่า ปจฺฉาชาตา ความว่า ธรรมที่เกิดภายหลังจะเป็นปัจจัยแก่ภายใด จะต้องเกิดขึ้น ในเมื่อกายนั้นเกิดขึ้นแล้วตั้งอยู่.
               บทว่า ปุเรชาตสฺส คือ เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เกิดก่อนว่า อุปาทขณะของปัจจัยธรรมเหล่านั้นล่วงเลยขณะเกิดไปถึงขณะตั้งอยู่.
               สองบทว่า อิมสฺส กายสฺส คือ เป็นปัจจัยแก่กายนี้ กล่าวคือมหาภูตรูปและอุปาทายรูป ที่เกิดจากสมุฏฐาน ๔ และสมุฏฐาน ๓.
               ก็ในข้อนี้ คำว่า กายที่เกิดจากสมุฏฐาน ๓ ผู้ศึกษาพึงทราบกายแห่งพรหมปาริสัชชา เป็นต้น เพราะไม่มีอาหารเป็นสมุฏฐาน. นี้เป็นการอธิบายบาลีในอธิการนี้.
               ก็ชื่อว่า ปัจฉาชาตปัจจัย นี้ ว่าโดยสังเขป ได้แก่ อรูปขันธ์ใน ๔ ภูมิที่เหลือ เว้นอรูปวิบาก. ปัจฉาชาตปัจจัยนั้น ว่าด้วยอำนาจแห่งชาติมี ๔ ชาติ โดยแจกเป็นกุศล อกุศล วิบากและกิริยา. ผู้ศึกษาพึงทราบวินิจฉัยโดยการจำแนกด้วยประการต่างๆ ในปัจฉาชาตปัจจัยนี้ ดังแสดงมาแล้ว.
               ในปัจฉาชาตปัจจัยที่จำแนกได้ดังข้าพเจ้าได้แสดงมาแล้วนี้ กุศลที่เกิดขึ้นในภูมิ ๔ และอกุศลในปัญจโวการภพ เป็นปัจฉาชาตปัจจัยแก่รูปกายที่มีสมุฏฐาน ๔ และสมุฏฐาน ๓ อันล่วงเลยอุปาทขณะมาถึงฐิติขณะ. แม้ในฝ่ายวิบาก กามาวจรวิบากและรูปาวจรวิบากที่เหลือ เว้นวิบากที่ทำหน้าที่ปฏิสนธิ เป็นปัจฉาชาตปัจจัยโดยส่วนเดียวแก่รูปที่มีสมุฏฐาน ๔ และสมุฏฐาน ๓ นั้นเอง. แม้โลกุตตรวิบากที่เกิดขึ้นในปัญจโวการภพ ก็เป็นปัจฉาชาตปัจจัยแก่รูปกายนั้นเหมือนกัน. กิริยาจิตที่เป็นไปในภูมิ ๓ เฉพาะที่เกิดขึ้นในปัญจโวการภพเท่านั้น เป็นปัจฉาชาตปัจจัยแก่กาย มีประการดังกล่าวแล้ว.
               ผู้ศึกษาพึงทราบวินิจฉัยแม้โดยธรรมที่เป็นปัจจยุบบันในปัจฉาชาตปัจจัยนี้ ดังพรรณนามาแล้วแล.

               วรรณนานิทเทสแห่งปัจฉาชาตปัจจัย จบ.               
               -----------------------------------------------------               

.. อรรถกถา มหาปัฏฐานปกรณ์ ภาค ๑ มาติกานิกเขปวาร ปัจจยวิภังควาร ปัจฉาชาตปัจจัย จบ.
อ่านอรรถกถา 40 / 1อ่านอรรถกถา 40 / 11อรรถกถา เล่มที่ 40 ข้อ 12อ่านอรรถกถา 40 / 13อ่านอรรถกถา 40 / 1767
อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=40&A=193&Z=194
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=9625
The Pali Atthakatha in Roman
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=9625
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก  ๑๖  เมษายน  พ.ศ.  ๒๕๕๗
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :