ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
 
อ่านอรรถกถา 36.1 / 1อ่านอรรถกถา 36.1 / 444อรรถกถา เล่มที่ 36.1 ข้อ 452อ่านอรรถกถา 36.2 / 1อ่านอรรถกถา 36.2 / 152
อรรถกถา ธาตุกถาปกรณ์
นิทเทส ๑๔. วิปปยุตเตนสังคหิตาสังคหิตปทนิทเทส

               อรรถกถาวิปปยุตเตนสังคหิตาสังคหิตปทนิทเทส               
               บัดนี้ เพื่อจำแนก วิปปยุตเตนสังคหิตาสังคหิตบท พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงทรงเริ่มคำว่า "รูปกฺขนฺเธ" เป็นอาทิ. ในนิทเทสนั้น วิปปโยคะของบทเหล่าใดที่มิได้ยกขึ้นมา (ในที่นี้) บทเหล่านั้น พระผู้มีพระภาคเจ้ามิได้ทรงถือเอาในวาระนี้.
               ถามว่า ก็บทเหล่านั้น เป็นบทอะไร.
               ตอบว่า เป็นบทธัมมายตนะเป็นต้น เพราะว่าวิปปโยคะ ย่อมไม่มีในธรรมทั้งหลายมีขันธ์เป็นต้นของธัมมายตนะ แม้สักบทเดียว. แม้ในธัมมธาตุเป็นต้น ก็นัยนี้นั่นแหละ.
               บัณฑิตพึงทราบอุทานแห่งบทเหล่านั้นดังนี้.
                         "ธมฺมายตนํ ธมฺมธาตุ  ชีวิตินฺทฺริยเมว จ
                         นามรูปปทญฺเจว       สฬายตนเมว จ.
                         ชาติอาทิตฺตยํ เอกํ      ปทํ วีสติเม ติเก
                         ติกาวสานิกํ เอกํ         สตฺต จูฬนฺตเร ปทา.
                         ทเสว โคจฺฉเก โหนฺติ    มหนฺตรมฺหิ จุทฺทส
                         ฉ ปทานิ ตโต อุทฺธํ     สพฺพานิปิ สมาสโต.
                         ปทานิ จ ลพฺภนฺติ        จตฺตาฬีสญฺจ สตฺตธา".
                                   แปลว่า
                                   ธัมมายตนะ ธัมมธาตุ ชีวิตินทรีย์ นามรูป
                         สฬายตนะ ธรรมทั้ง ๓ มีชาติเป็นต้น (คือชาติ ชรา
                         มรณะ) ในติกะที่ ๒๐ บทหนึ่ง (คืออัชฌัตตพหิทธบท)
                         บทสุดท้ายของติกะ ๑ บท (คืออนิทัสสนอัปปฏิฆบท)
                         ในจูฬันตรทุกะ ๗ บท ในโคจฉกะ ๑๐ บท ในมหันตร
                         ทุกะ ๑๔ บท ต่อจากนั้นอีก ๖ บท (คือปิฏฐิทุกะ ๖)
                         บทเหล่านี้ แม้ทั้งหมดท่านแสดงไว้โดยย่อ รวม ๔๗ บท
                         เหล่านี้ ย่อมประกอบไม่ได้ (หมายความว่าเป็นวิปปยุต).
               แม้คาถาสุดท้าย มีคำว่า "ธมฺมายตนํ ธมฺมธาตุ" เป็นต้น พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้เพื่อแสดงอรรถนี้นั่นแหละ. ก็แต่ว่า เว้นบทเหล่านี้แล้ว บทที่เหลือแม้ทั้งหมด ย่อมได้ (คือหมายความว่า สงเคราะห์เข้ากันได้). การจำแนกโดยความเป็นขันธ์เป็นต้นในบทเหล่านั้น บัณฑิตพึงทราบโดยทำนองแห่งนัยที่กล่าวแล้วนั่นแหละดังนี้แล.
               จบอรรถกถาวิปปยุตเตนสังคหิตาสังคหิตปทนิทเทส               

               คำนิคม               
                         ก็ด้วยคำมีประมาณเท่านี้ พระตถาคตอรหันต-
               สัมมาสัมพุทธเจ้า ผู้ฉลาดในการจำแนกธาตุ ตรัสคัมภีร์
               ธาตุกถาอันใดไว้ บัดนี้ การประกาศส่วนนยมุข คือ
               หัวข้อที่เป็นประธานของคัมภีร์นั้นจบลงแล้ว. ก็แล นัย
               แม้ทั้งหมดนั้น ข้าพเจ้ากล่าวไว้เป็นเพียงสังเขปกถา
               บุคคลผู้ฉลาดอาจเพื่อรู้ส่วนนยมุข คือหัวข้อที่พระองค์
               ทรงแสดงนี้ได้. ก็ถ้าว่า ข้าพเจ้าจะพึงกล่าวเนื้อความ
               พิสดารแห่งคัมภีร์นี้ทุกๆ บทไซร้ ก็จะพึงกล่าวถ้อยคำ
               นั้นมากเหลือเกิน ทั้งเนื้อความนั้น ก็มิได้แปลกกันเลย.
                         บุญกุศลใด อันข้าพเจ้า ผู้กระทำคัมภีร์นี้ เพื่อ
               แบบแผน มีประมาณ ๒ ภาณวารหย่อนสำเร็จลงแล้ว
               ด้วยประการฉะนี้ ขอกุศลผลบุญนั้น จงถึงแก่สัตวโลก
               ทั้งหลาย เพื่อความสุขเกษมสำราญตลอดกาลนิรันดร์
               เทอญ.

               จบอรรถกถาแห่งธาตุกถาปกรณ์.               
               -----------------------------------------------------               

.. อรรถกถา ธาตุกถาปกรณ์ นิทเทส ๑๔. วิปปยุตเตนสังคหิตาสังคหิตปทนิทเทส จบ.
อ่านอรรถกถา 36.1 / 1อ่านอรรถกถา 36.1 / 444อรรถกถา เล่มที่ 36.1 ข้อ 452อ่านอรรถกถา 36.2 / 1อ่านอรรถกถา 36.2 / 152
อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=36&A=1966&Z=2267
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=562
The Pali Atthakatha in Roman
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=562
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก  ๑  เมษายน  พ.ศ.  ๒๕๕๗
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :