ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
 
อ่านอรรถกถา 31 / 0อ่านอรรถกถา 31 / 211อรรถกถา เล่มที่ 31 ข้อ 215อ่านอรรถกถา 31 / 217อ่านอรรถกถา 31 / 737
อรรถกถา ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค มหาวรรค ๑. ญาณกถา
อรณวิหารญาณนิทเทส

               ๓๓. อรรถกถาอรณวิหารญาณนิทเทส               
               [๒๑๕-๒๑๖] พึงทราบวินิจฉัยในอรณวิหารญาณนิทเทสดังต่อไปนี้.
               อนิจจานุปัสสนาเป็นต้น มีเนื้อความได้กล่าวไว้แล้ว.
               บทว่า สุญฺญโต วิหาโร - สุญญตวิหาร ได้แก่ อรหัตผลสมาบัติอันเป็นไปแล้วโดยอาการแห่งสุญญตะ คือความว่างเปล่าของผู้ตั้งอยู่ในอนัตตานุปัสสนา.
               บทว่า อนิมิตฺโต วิหาโร - อนิมิตวิหาร ได้แก่ อรหัตผลสมาบัติอันเป็นไปแล้วโดยอาการแห่งอนิมิตตะ คือไม่มีนิมิตของผู้ตั้งอยู่ในอนิจจานุปัสสนา.
               บทว่า อปฺปณิหิโต วิหาโร - อัปปณิหิตวิหาร ได้แก่ อรหัตผลสมาบัติโดยอาการแห่งอัปปณิหิตะ คือไม่ตั้งอยู่ของผู้ตั้งอยู่ในทุกขานุปัสสนา.
               บทว่า สุญฺญเต อธิมุตฺตตา - ความที่จิตเป็นธรรมชาติน้อมไปในธรรมอันว่างเปล่า ได้แก่ ความที่จิตน้อมไปในธรรมชาติอันว่างเปล่า ด้วยสามารถแห่งปัญญาอันเป็นส่วนเบื้องต้นแห่งผลสมาบัติ.
               แม้ในสองบทที่เหลือก็มีนัยนี้เหมือนกัน.
               ด้วยบทมีอาทิว่า ปฐมํ ฌานํ - ปฐมฌาน. ท่านกล่าวถึงฌานสมาบัติอันเป็นอารมณ์แห่งวิปัสสนาของผู้ใคร่เพื่อจะเข้าถึงอรหัตผลสมาบัติ.
               จริงอยู่ วิปัสสนา ผลสมาบัติ และฌานสมาบัติอันน้อมไปเพื่อความประณีตของพระอรหันต์เท่านั้น ย่อมควรเพื่อกล่าวว่า อรณวิหาร คือความสงบ ความหมดทุกข์ เพราะละกิเลสทั้งปวงได้แล้ว.
               บทว่า ปฐเมน ฌาเนน นีวรเณ หรตีติ อรณวิหาโร - ชื่อว่าอรณวิหาร เพราะนำออกเสียซึ่งนิวรณ์ด้วยปฐมฌาน.
               อธิบายว่า ปฐมฌานนั้นชื่อว่าอรณวิหาร เพราะองค์ประกอบแห่งปฐมฌาน ย่อมนำออกเสียซึ่งนิวรณ์ด้วยปฐมฌาน.
               แม้ในบทที่เหลือก็มีนัยนี้เหมือนกัน.
               พึงทราบว่า ท่านกล่าวถึงปฐมฌานนำออกเสียซึ่งนิวรณ์ เพราะปฐมฌานเป็นปฏิปักษ์ต่อนิวรณ์ แม้พระอรหันต์จะไม่มีนิวรณ์.
               หากถามว่า เพราะเหตุไร ท่านจึงยกอรณวิหารญาณขึ้นแสดง ๓ อย่างด้วยสามารถแห่งการน้อมไปเพื่อความประณีตแห่งวิปัสสนา ผลและสมาบัติแล้วชี้แจงว่าฌานสมาบัตินั่นแหละเป็นอรณวิหาร.
               ตอบว่า ๓ อย่างนั้นสำเร็จแล้ว เพราะอรณวิหาร ด้วยสามารถอุทเทส. ความที่ฌานสมาบัติอันเป็นภูมิของผลสมาบัติและวิปัสสนา เมื่อท่านไม่กล่าวไว้ ก็ย่อมไม่สำเร็จ. เพราะฉะนั้น เพื่อยังอรณวิหารที่ไม่สำเร็จนั่นแหละให้สำเร็จ พึงทราบว่า ท่านกล่าวบทมีอาทิว่า ปฐมฌานเป็นอรณวิหาร.
               จริงอยู่ ความที่ฌานสมาบัติเหล่านั้นเป็นอรณวิหาร แม้ไม่สำเร็จด้วยสามารถแห่งอุทเทสก็เป็นอันสำเร็จได้ เพราะท่านกล่าวไว้แล้วในนิทเทส.
               อีกอย่างหนึ่ง โดยนัยที่ท่านประกอบอรณวิหารไว้แล้ว พึงประกอบแล้วถือเอาดังนี้.
               อนิจจานุปัสสนาชื่อว่าอรณวิหาร เพราะนำออกเสียซึ่งนิจสัญญา.
               ทุกขานุปัสสนาชื่อว่าอรณวิหาร เพราะนำออกเสียซึ่งสุขสัญญา.
               อนัตตานุปัสนาชื่อว่าอรณวิหาร เพราะนำออกเสียซึ่งอัตสัญญา.
               สุญญตวิหารชื่อว่าอรณวิหาร เพราะนำออกเสียซึ่งความไม่ว่างเปล่า.
               อนิมิตวิหารชื่อว่าอรณวิหาร เพราะนำออกเสียซึ่งนิมิต.
               อัปปณิหิตวิหารชื่อว่าอรณวิหาร เพราะนำออกเสียซึ่งความตั้งไว้.
               สุญฺญาธิมุตฺตตา - ความที่จิตเป็นธรรมชาติน้อมไปในธรรมอันว่างเปล่า ชื่อว่าอรณวิหาร เพราะนำออกเสียซึ่งความน้อมไปในธรรมอันไม่ว่างเปล่า.
               อนิมิตฺตาธิมุตฺตตา - ความที่จิตเป็นธรรมชาติน้อมไปในธรรมอันไม่มีนิมิต ชื่อว่าอรณวิหาร เพราะนำออกเสียซึ่งความน้อมไปในธรรมอันมีนิมิต.
               อปฺปณิหิตาธิมุตฺตตา - ความที่จิตเป็นธรรมชาติน้อมไปในธรรมอันไม่มีที่ตั้ง ชื่อว่าอรณวิหาร เพราะนำออกเสียซึ่งความน้อมไปในธรรมอันมีที่ตั้ง.

               จบอรรถกถาอรณวิหารญาณนิทเทส               
               -----------------------------------------------------               

.. อรรถกถา ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค มหาวรรค ๑. ญาณกถา อรณวิหารญาณนิทเทส จบ.
อ่านอรรถกถา 31 / 0อ่านอรรถกถา 31 / 211อรรถกถา เล่มที่ 31 ข้อ 215อ่านอรรถกถา 31 / 217อ่านอรรถกถา 31 / 737
อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=31&A=2406&Z=2430
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=7307
The Pali Atthakatha in Roman
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=7307
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก  ๑๓  สิงหาคม  พ.ศ.  ๒๕๕๐
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :