บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
แม้พระเถรีชื่อโสมาองค์นี้ก็ได้สร้างสมบุญบารมีไว้ในพระพุทธเจ้าองค์ก่อนๆ สั่งสมกุศลอันเป็นอุปนิสัยแห่งพระนิพพานในภพนั้นๆ ในกาลแห่งพระผู้มีพระภาคเจ้าพระนามสิขี เกิดในตระกูลกษัตริย์มหาศาล รู้ความแล้วได้เป็นอัครมเหสีของพระเจ้าอรุณราช. เรื่องอดีตทั้งหมดเหมือนเรื่องของพระอภยาเถรี ส่วนเรื่องปัจจุบันดังนี้ พระเถรีท่องเที่ยวอยู่ในเทวโลกและมนุษยโลกนั้นๆ ในพุทธุปปาทกาลนี้เกิดเป็นธิดาปุโรหิตของพระเจ้าพิมพิสาร กรุงราชคฤห์ มีนามว่าโสมา เธอรู้ความแล้วได้ศรัทธาเป็นอุบาสิกาในคราวพระศาสดาเสด็จเข้าพระราชนิเวศน์. เวลาต่อมา เกิดความสังเวช บวชในหมู่ภิกษุณี ทำกิจเบื้องต้นแล้ว เจริญวิปัสสนา ไม่นานนักก็ได้บรรลุพระอรหัตพร้อมด้วยปฏิสัมภิทาทั้งหลาย เพราะเหตุนั้น ท่านจึงกล่าวไว้ในอปทานว่า๑- ในพระนครอรุณวดีมีกษัตริย์พระนามว่าอรุณราช ข้าพเจ้าเป็นมเหสีของท้าวเธอ ข้าพเจ้าร้อยพวงมาลัยอยู่ ฯลฯ ข้าพเจ้าได้ปฏิบัติคำสอนของพระพุทธเจ้าแล้ว. ____________________________ ๑- ขุ. อ. เล่ม ๓๓/ข้อ ๑๔๘ สัตตอุปปลมาลิกาเถรีอปทานเรื่องทั้งหมดเหมือนอปทานของพระอภยาเถรี. พระโสมาเถรีนั้น ครั้นบรรลุพระอรหัตแล้ว อยู่ในกรุงสาวัตถีด้วยวิมุตติสุข วันหนึ่งเข้าสู่ป่าอันธวันเพื่อต้องการพักผ่อนกลางวัน นั่งอยู่ที่โคนต้นไม้แห่งหนึ่ง. ครั้งนั้น มารประสงค์จะตัดพระเถรีนั้นจากวิเวก หายตัวเข้าไปยืนอยู่ในอากาศ กล่าวคาถานี้ว่า ฐานะคือพระอรหัต อันฤาษีทั้งหลายพึงบรรลุ บุคคลเหล่าอื่นให้เจริญได้ยาก ท่านเป็นหญิงมีปัญญา เพียง ๒ นิ้ว ไม่สามารถจะบรรลุฐานะนั้นได้. คาถานั้นมีความว่า ฐานะนั้นคือฐานะอันประเสริฐอย่างยิ่ง กล่าวคือพระอรหัต ผู้มีปัญญามากมีพระพุทธเจ้าเป็นต้นที่ได้นามว่า ฤาษี เพราะอรรถว่าแสวงหาคุณธรรมมีศีลขันธ์เป็นต้นพึงบรรลุ แต่คน พระเถรีได้ฟังดังนั้นแล้ว เมื่อจะกำหราบมารได้กล่าวคาถา ๒ คาถานอกนี้ว่า เมื่อจิตตั้งมั่นดี เมื่อญาณเป็นไปอยู่ เมื่อเราเห็น แจ้งซึ่งธรรมโดยชอบ ความเป็นหญิงจะทำอะไรเราได้ เรากำจัดความเพลิดเพลินในสิ่งทั้งปวงแล้ว ทำลายกอง แห่งความมืดได้แล้ว ดูก่อนมารผู้มีบาป ท่านจงรู้อย่าง นี้ ดูก่อนมารผู้ทำที่สุด ตัวท่านถูกเรากำจัดแล้ว. บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า อิตฺถิภาโว โน กึ กยิรา ความว่า ความเป็นมาตุคามจะพึงทำอะไรแก่พวกเราได้ คือจะพึงให้เกิดความพรากจากการบรรลุพระอรหัตได้อย่างไร. บทว่า จิตฺตมฺหิ สุสมาหิเต ความว่า เมื่อจิตตั้งมั่นด้วยดีด้วยอรหัตมรรคสมาธิ. บทว่า ญาณมฺหิ วตฺตมานมฺหิ ความว่า ต่อแต่นั้น เมื่ออรหัตมรรคญาณเป็นไป. บทว่า สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโต ความว่า เมื่อเราเห็นสัจธรรม ๔ โดยชอบทีเดียว ด้วยวิธีมีกำหนดรู้เป็นต้น ก็ในข้อนี้มีความย่อดังนี้ว่า ดูก่อนมารผู้มีบาป หญิงก็ตาม ชายก็ตาม จงยกไว้ เมื่อบรรลุอรหัตมรรคแล้ว ความเป็นพระอรหันต์ก็อยู่ในเงื้อมมือเท่านั้นแล. บัดนี้ พระเถรีเมื่อจะแสดงว่า ตนบรรลุแล้วตรงๆ ทีเดียวแก่มารนั้น จึงกล่าวคาถาว่า สพฺพตฺถ วิหตา นนฺทิ เป็นต้น คาถานั้นมีเนื้อความได้กล่าวไว้แล้วแล. จบอรรถกถาโสมาเถรีคาถาที่ ๘ จบอรรถกถาติกนิบาต ----------------------------------------------------- .. อรรถกถา ขุททกนิกาย เถรีคาถา ติกนิบาต ๘. โสมาเถรีคาถา จบ. |