|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
 |
| |
    
มีเรื่องเกิดขึ้นอย่างไร? ได้ทราบว่า ท่านพระขุชชโสภิตเถระนี้ ใน ท่านเจริญวัยแล้ว เมื่อพระศาสดาปรินิพพานแล้ว ได้บวชในสำนัก ด้วยเหตุนั้น ในอปทานท่านจึงได้กล่าวไว้ว่า๑- พระนราสภผู้ทรงเป็นเทพเจ้าของเทพทั้งหลาย เสด็จดำเนินไปบนถนน งดงามเหมือนเครื่องราชกกุธภัณฑ์ ใครเล่าเห็นแล้วจะไม่เลื่อมใส. พระสัมมา เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์ใดเสด็จเข้าพระนคร กลองจะดังขึ้นมากมาย ช้างพลายที่เมามันก็พากันบันลือ ใครเล่าเห็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระ เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระ ในกัปที่แสนแต่กัปนี้ ข้าพเจ้าได้สรรเสริญพระ ____________________________ ๑- ขุ. อ. เล่ม ๓๓/ข้อ ๖๒ อนึ่ง ท่านเป็นผู้มีอภิญญา ๖ ในสมัยมหาสังคายนาครั้งแรก ท่านถูกพระสงฆ์ผู้ประชุม ก็สมัยนั้น เทวดาบางองค์ที่หมู่เทวดาส่งไปเพื่อห้ามพญามารและพรรคพวกของพญามาร ได้ยืนที่ประตูถ้ำสัตตบรรณคูหา. พระขุชชโสภิตเถระ เมื่อจะ สมณะเหล่าใดกล่าวถ้อยคำไพเราะ เป็นปกติ เป็นพหูสูต เป็นชาวเมืองปาฏลีบุตร ท่านพระขุชชโสภิตะ ซึ่งยืนอยู่ ที่ประตูถ้ำนี้ เป็นรูปหนึ่งในจำนวนสมณะเหล่านั้น. บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า จิตฺตกถี คือ เป็นผู้แสดงธรรมไพเราะเป็นปกติ. อธิบายว่า เป็นผู้มีปกติพูดธรรม เหมาะกับอัธยาศัยของผู้อื่นโดยนัยต่างๆ มีอาทิอย่างนี้คือ ย่อ พิสดาร ทำให้ลึกซึ้ง ทำให้ตื้น (ง่าย) บรรเทาความสงสัยได้ ให้ผู้ฟังตั้งมั่นอยู่ในธรรมได้. บทว่า พหุสฺสุตา ความว่า ชื่อว่าเป็นพหูสูต เพราะบริบูรณ์ด้วยความเป็นพหูสูตทั้งทางปริยัติและปฏิเวธ. ชื่อว่าเป็นสมณะ เพราะระงับบาปได้โดยประการทั้งปวง. บทว่า ปาฏลิปุตฺตวาสิโน เตสญฺญตโร ความว่า ภิกษุทั้งหลาย ชื่อว่าอยู่ประจำกรุงปาฏลีบุตร เพราะอยู่ที่นครปาฏลีบุตรเป็นปกติ บรรดาภิกษุเหล่านั้น ท่านผู้มีอายุ คือท่านผู้มีอายุยืนนี้ เป็นรูปใดรูปหนึ่ง. บทว่า ทฺวาเร ติฏฺฐติ ความว่า ยืนอยู่ที่ประตูถ้ำสัตตบรรณคูหา. อธิบายว่า เพื่อจะเข้าไปตามอนุมัติของสงฆ์. เทวดาครั้นได้ฟังคำนั้นแล้วจึงประกาศการมาของพระเถระให้พระสงฆ์ทราบ ได้กล่าวคาถาที่ ๒ ว่า สมณะเหล่าใดเป็นผู้กล่าวธรรมวิจิตร เป็นเป็นปกติ เป็นพหูสูต เป็นชาวเมืองปาฏลีบุตร ท่านรูปนี้มาด้วยฤทธิ์ ดุจลมพัด ยืนอยู่ ที่ประตูถ้ำ เป็นรูปหนึ่งในจำนวนสมณะเหล่านั้น. บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า มาลุเตริโต ความว่า ผู้มาแล้วด้วยลมที่เกิดจากฤทธิ์ของจิต. อธิบายว่า มาแล้วด้วยกำลังฤทธิ์. พระเถระผู้ที่พระสงฆ์ให้โอกาสแล้วตามที่เทวดาองค์ ท่านผู้นี้ประสบความสุขด้วยอาการอย่างนี้ คือ ด้วยการรบ อย่างดี ด้วยความปรารถนา (ของกัลยาณมิตร) ด้วยชัยชนะ ในสงคราม และด้วยพรหมจรรย์ที่ประพฤติมาแล้วตามลำดับ. บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า สุยุทฺเธน ความว่า ด้วยการรบอย่างดีกับกิเลสทั้งหลาย ด้วยอำนาจแห่งตทังคปหาน (การละได้ด้วยองค์ บทว่า สุยิฏฺเฐน ความว่า ด้วยธรรมทานเป็นที่สบายที่กัลยาณมิตร บทว่า สงฺคามวิชเยน จ ความว่า และด้วยชัยชนะในสงครามที่ได้แล้วด้วยอำนาจแห่งสมุจเฉทปหาน (การละได้โดยเด็ดขาด). บทว่า พฺรหฺมจริยานุจิณฺเณน ความว่า ด้วยมรรคพรหมจรรย์ชั้น บทว่า เอวายํ สุขเมธติ ความว่า ท่านพระขุชชโสภิตเถระนี้ย่อมประสบ. อธิบายว่า เสวยอยู่ซึ่งความสุขคือพระนิพพานและความสุขอันเกิดแต่ผลสมาบัติ ด้วยประการอย่างนี้ คือด้วยประการดังที่กล่าวมาแล้ว. จบอรรถกถาขุชชโสภิตเถรคาถา ----------------------------------------------------- .. อรรถกถา ขุททกนิกาย เถรคาถา ติกนิบาต ๖. ขุชชโสภิตเถรคาถา จบ. |