ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
 

อ่าน อรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔] [๕] [๖] [๗] [๘] [๙] [๑๐] [๑๑]อ่านอรรถกถา 25 / 1อ่านอรรถกถา 25 / 19อรรถกถา เล่มที่ 25 ข้อ 20อ่านอรรถกถา 25 / 21อ่านอรรถกถา 25 / 440
อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท ทัณฑวรรคที่ ๑๐

               ๑๐. ทัณฑวรรควรรณนา               
               ๑. เรื่องภิกษุฉัพพัคคีย์ [๑๐๗]               
               ข้อความเบื้องต้น               
               พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน ทรงปรารภภิกษุฉัพพัคคีย์๑-
               ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "สพฺเพ ตสนฺติ" เป็นต้น.
____________________________
๑- ภิกษุมีพวก ๖.

               เหตุทรงบัญญัติปหารทานสิกขาบท               
               ความพิสดารว่า ในสมัยหนึ่ง เมื่อเสนาสนะอันภิกษุสัตตรสพัคคีย์๑- ซ่อมแซมแล้ว ภิกษุฉัพพัคคีย์กล่าวว่า "พวกท่านจงออกไป พวกผมแก่กว่า, เสนาสนะนั่นถึงแก่พวกผม." เมื่อภิกษุสัตตรสพัคคีย์เหล่านั้นพูดว่า " พวกผมจักไม่ยอมให้ (เพราะ) พวกผมซ่อมแซมไว้ก่อน" ดังนี้แล้ว จึงประหารภิกษุเหล่านั้น. ภิกษุสัตตรสพัคคีย์ถูกมรณภัยคุกคามแล้ว จึงร้องเสียงลั่น.
____________________________
๑- ภิกษุมีพวก ๑๗.

               พระศาสดาทรงสดับเสียงของภิกษุเหล่านั้น จึงตรัสถามว่า "อะไรกันนี่?" เมื่อภิกษุเหล่านั้นกราบทูลว่า "เรื่องชื่อนี้" ดังนี้แล้ว ตรัสว่า "ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย จำเดิมแต่นี้ ธรรมดาภิกษุไม่ควรทำอย่างนั้น, ภิกษุใดทำ ภิกษุนั้นย่อมต้องอาบัติชื่อนี้" ดังนี้แล้ว
               ทรงบัญญัติปหารทานสิกขาบท
               ตรัสว่า "ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรมดาภิกษุรู้ว่า ‘เราย่อมหวาดหวั่นต่ออาชญา กลัวต่อความตายฉันใด แม้สัตว์เหล่าอื่นก็ย่อมหวาดหวั่นต่ออาชญา กลัวต่อความตายฉันนั้นเหมือนกัน’ ไม่ควรประหารเอง ไม่ควรใช้ให้ฆ่าผู้อื่น" ดังนี้แล้ว
               เมื่อจะทรงสืบอนุสนธิแสดงธรรม จึงตรัสพระคาถานี้ว่า :-
                         ๑. สพฺเพ ตสนฺติ ทณฺฑสฺส    สพฺเพ ภายนฺติ มจฺจุโน
                         อตฺตานํ อุปมํ กตฺวา    น หเนยฺย น ฆาตเย.
                         สัตว์ทั้งหมด ย่อมหวาดหวั่นต่ออาชญา, สัตว์ทั้งหมด
                         ย่อมกลัวต่อความตาย, บุคคลทำตนให้เป็นอุปมาแล้ว
                         ไม่ควรฆ่าเอง ไม่ควรใช้ผู้อื่นให้ฆ่า.

               แก้อรรถ               
               บรรดาบทเหล่านั้น สองบทว่า "สพฺเพ ตสนฺติ" ความว่า สัตว์แม้ทั้งหมด เมื่ออาชญาจะตกที่ตน ย่อมหวาดหวั่นต่ออาชญานั้น.
               บทว่า มจฺจุโน ได้แก่ ย่อมกลัวแม้ต่อความตายแท้.
               ก็พยัญชนะ#- แห่งเทศนานี้ไม่มีเหลือ, ส่วนเนื้อความยังมีเหลือ.
____________________________
#- อธิบายว่า เพ่งตามพยัญชนะ แสดงว่า สัตว์ทั้งหลายกลัวต่อความตาย ไม่มีเว้นใครเลย แต่ตามอรรถ มีเว้นสัตว์บางพวก จึงกล่าวว่า ยังมีเหลือ.

               เหมือนอย่างว่า เมื่อพระราชารับสั่งให้พวกราชบุรุษตีกลองเที่ยวป่าวร้องว่า "ชนทั้งหมดจงประชุมกัน" ชนทั้งหลายที่เหลือเว้นพระราชาและมหาอำมาตย์ของพระราชาเสีย ย่อมประชุมกันฉันใด แม้เมื่อพระศาสดาตรัสว่า "สัตว์ทั้งหมด ย่อมหวาดหวั่น" ดังนี้ สัตว์ทั้งหลายที่เหลือเว้นสัตว์วิเศษ ๔ จำพวกเหล่านี้ คือ ‘ช้างอาชาไนย ม้าอาชาไนย โคอุสภอาชาไนย และพระขีณาสพ’ บัณฑิตพึงทราบว่า ย่อมหวาดหวั่นฉันนั้นเหมือนกัน.
               จริงอยู่ บรรดาสัตว์วิเศษเหล่านี้ พระขีณาสพ ไม่เห็นสัตว์ที่จะตาย เพราะความที่ท่านละสักกายทิฏฐิเสียได้แล้วจึงไม่กลัว, สัตว์วิเศษ ๓ พวกนอกนี้ ไม่เห็นสัตว์ที่เป็นปฏิปักษ์ต่อตน เพราะความที่สักกายทิฏฐิมีกำลังจึงไม่กลัว.
               พระคาถาว่า น หเนยฺย น ฆาตเย ความว่า บุคคลรู้ว่า "เราฉันใด แม้สัตว์เหล่าอื่นก็ฉันนั้น" ดังนี้แล้ว ก็ไม่ควรฆ่าเอง (และ) ไม่ควรใช้ผู้อื่นให้ฆ่า.
               ในกาลจบเทศนา ชนเป็นอันมากบรรลุอริยผลทั้งหลายมีโสดาปัตติผลเป็นต้น ดังนี้แล.

               เรื่องภิกษุฉัพพัคคีย์ จบ.               
               -----------------------------------------------------               

.. อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท ทัณฑวรรคที่ ๑๐
อ่านอรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔] [๕] [๖] [๗] [๘] [๙] [๑๐] [๑๑]
อ่านอรรถกถา 25 / 1อ่านอรรถกถา 25 / 19อรรถกถา เล่มที่ 25 ข้อ 20อ่านอรรถกถา 25 / 21อ่านอรรถกถา 25 / 440
อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=25&A=618&Z=661
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=22&A=882
The Pali Atthakatha in Roman
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=22&A=882
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก  ๒๒  พฤศจิกายน  พ.ศ.  ๒๕๔๘
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :