|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
 |
| |
    
ในคาถาทั้งหลายมีอธิบายดังต่อไปนี้. บทว่า มานูเปตา อยํ ปชา ความว่า สัตว์เหล่านี้ได้ชื่อว่า ปชา เพราะเกิดด้วยกรรมกิเลส ประกอบด้วยมานะอันมีการคือตัวเป็นลักษณะ. บทว่า มานคณฺฐา ภเว รตา ความว่า สัตว์ทั้งหลายถูกมานะร้อยรัด คือ บทว่า มานํ อปริชานนฺตา ความว่า ไม่กำหนดรู้มานะนั้นด้วยปริญญา ๓ หรือไม่พ้นมานะนั้นด้วยอรหัตมรรคญาณ อาจารย์บางพวกกล่าวว่า มานํ อปริญฺญาย ดังนี้. บทว่า อาคนฺตาโร ปุนพฺภวํ ความว่า เป็นผู้ต้องไปคือต้องเข้าไปสู่ภพอันจะต้องเกิดต่อไปอีก หรือสู่สงสารอันได้แก่ภพใหม่ จากที่เกิดบ่อยๆ ด้วยการหมุนเวียนไปๆ มาๆ. อธิบายว่า ไม่พ้นไปจากภพ. บทว่า เย จ มานํ ปหนฺตฺวาน วิมุตฺตา มานสํสเย แปลว่า ก็สัตว์เหล่าใดละมานะได้แล้ว น้อมไปในธรรมเป็นที่สิ้นมานะ. อธิบายว่า ก็สัตว์เหล่าใดละมานะเสียด้วยประการทั้งปวง ด้วยอรหัตมรรคแล้ว น้อมไป คือน้อมไปด้วยดีในอรหัตผล หรือในนิพพานอันเป็นที่สิ้นสุดมานะด้วยการหลุดพ้นกิเลสทั้งมวล อันมีมานะนั้นเป็นตัวเอก. บทว่า เต มานคณฺฐาภิภูตา สพฺพํ คณฺฐํ อุปจฺจคํ แปลว่า สัตว์เหล่านั้นครอบงำกิเลสเครื่องร้อยรัด คือมานะเสียได้ ก้าวล่วงกิเลสเครื่องร้อยรัดทั้งปวง. ความว่า สัตว์เหล่านั้น คือพระอรหันต์ผู้มีสังโยชน์คือภพสิ้นไปแล้ว ครอบงำกิเลสเครื่องร้อยรัดคือมานะ กิเลสเครื่องผูกสัตว์คือมานะได้โดยประการทั้งปวง ด้วยสมุจเฉทปหาน ตั้งอยู่ ก้าวล่วงวัฏทุกข์ได้โดยไม่มีส่วนเหลือ. ในสูตรนี้และในสูตรที่ ๗ ท่านกล่าวถึงพระอรหัต. จบอรรถกถามานสูตรที่ ๘ ----------------------------------------------------- .. อรรถกถา ขุททกนิกาย อิติวุตตกะ เอกนิบาต ปฐมวรรค มานสูตร จบ. |