|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
 |
| |
    
บทว่า ปณฺฑิตปญฺญตฺตานิ ความว่า อันบัณฑิตทั้งหลายบัญญัติไว้ คือกล่าวไว้ ได้แก่สรรเสริญแล้ว. บทว่า สปฺปุริสปญฺญตฺตานิ ความว่า อันสัตบุรุษทั้งหลาย คือ มหาบุรุษทั้งหลายบัญญัติไว้แล้ว คือกล่าวไว้แล้ว ได้แก่สรรเสริญแล้ว. ทั้งกรุณา ทั้งธรรมที่เป็นเบื้องต้นของกรุณา ชื่อว่าอหิงสา. การสำรวมในศีล ชื่อว่าสังยมะ. การสำรวมอินทรีย์ หรือการฝึกตนด้วยอุโบสถ ชื่อว่าทมะ. ส่วนในปุณโณวาทสูตร พระองค์ตรัสเรียกขันติว่าทมะ. แม้ปัญญาที่ตรัสไว้ในอาฬวกสูตร ก็เหมาะสมในพระสูตรนี้เหมือนกัน. การรักษา คุ้มครอง ปรนนิบัติมารดาบิดา ชื่อว่าการบำรุงมารดาบิดา. บทว่า สนฺตานํ ความว่า ในสูตรอื่น พระพุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธเจ้าและพระอริยสาวกทั้งหลาย ชื่อว่าสัตบุรุษ แต่ในพระสูตรนี้ ทรงประสงค์เอาผู้บำรุงเลี้ยงมารดาบิดา. เพราะเหตุนั้น บุคคลเหล่านั้นชื่อว่าสัตบุรุษ เพราะหมายความว่าสูงสุด. ชื่อว่าพรหมจารี เพราะหมายความว่าประพฤติประเสริฐที่สุด. การบำรุงมารดาบิดานี้ สัตบุรุษทั้งหลายบัญญัติไว้แล้ว พึงทราบเนื้อความในเรื่องนี้ดังพรรณนามานี้แล. บทว่า สตํ เอตานิ ฐานานิ ความว่า ข้อเหล่านี้เป็นฐานะ คือเป็นเหตุของสัตบุรุษทั้งหลาย. บุคคลผู้ทั้งประเสริฐ ทั้งถึงพร้อมด้วยทัศนะ (ความเห็น) เพราะเหตุ ๓ สถานเหล่านี้แหละ พึงทราบว่าเป็นอริยะและถึงพร้อมด้วยความเห็น ในพระสูตรนี้ ไม่ใช่พระพุทธเจ้าเป็นต้นและไม่ใช่พระโสดาบัน. อีกนัยหนึ่ง พึงทราบอรรถาธิบายแห่งพระคาถานี้ ด้วยสามารถแห่งการบำรุงมารดาบิดาอย่างนี้ว่า เหตุของสัตบุรุษทั้งหลาย ได้แก่ อุดมบุรุษทั้งหลายเหล่านี้ คือ การบำรุงมารดา ๑ การบำรุงบิดา ๑ ชื่อว่าฐานะเหล่านี้ของสัตบุรุษทั้งหลาย. จริงอยู่ ผู้บำรุงมารดาบิดาเท่านั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเรียกว่า เป็นอริยะและถึงพร้อมด้วยทัศนะ ในพระสูตรนี้. บทว่า ส โลกํ ภชเต สิวํ ความว่า ผู้นั้นย่อมไปสู่เทวโลกอันเป็นแดนเกษม. จบอรรถกถาปัณฑิตสูตรที่ ๕ ----------------------------------------------------- .. อรรถกถา อังคุตตรนิกาย ติกนิบาต ปฐมปัณณาสก์ จูฬวรรคที่ ๕ ๕. ปัณฑิตสูตร จบ. |