บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
อรรถกถาสูตรที่ ๑ บทว่า สมาปตฺติกุสลตา ได้แก่ ความเป็นผู้ฉลาดในการกำหนดอาหารสัปปายะเข้าสมาบัติ. บทว่า สมาปตฺติวุฏฺฐานกุสลตา ความว่า เมื่อได้เวลาตามกำหนดเป็นผู้ฉลาดออก. ชื่อว่าเป็นผู้ฉลาดในการออกจากสมาบัติ เพราะฉะนั้น ผู้นี้ชื่อว่าฉลาด ดังนี้. อรรถกถาสูตรที่ ๒ บทว่า อาชฺชวํ แปลว่า ความตรง. บทว่า มทฺทวํ แปลว่า ความอ่อนโยน. อรรถกถาสูตรที่ ๓ บทว่า ขนฺติ ได้แก่ อธิวาสนขันติ. บทว่า โสรจฺจํ ได้แก่ ความเรียบร้อย ความสงบเสงี่ยม. อรรถกถาสูตรที่ ๔ บทว่า สาขลฺยํ ได้แก่ ความชื่นชมโดยใช้วาจา อ่อนหวาน. บทว่า ปฏิสนฺถาโร ได้แก่ การต้อนรับด้วยอามิสก็ตาม ด้วยธรรมก็ตามชื่อว่าปฏิสันถาร. อรรถกถาสูตรที่ ๕ บทว่า อวิหึสา ได้แก่ ธรรมอันเป็นส่วนเบื้องต้นของกรุณา. บทว่า โสเจยฺยํ ได้แก่ ความสะอาดโดยศีล. อรรถกถาสูตรที่ ๖-๗ อรรถกถาสูตรที่ ๘ บทว่า ปฏิสงฺขานพลํ ได้แก่ กำลังคือการพิจารณา. อรรถกถาสูตรที่ ๙ ชื่อว่ากำลังคือสติ เพราะเมื่อหลงลืมสติ ก็ไม่หวั่นไหว. ชื่อว่ากำลังคือสมาธิ เพราะเมื่อฟุ้งซ่าน ก็ไม่หวั่นไหว. อรรถกถาสูตรที่ ๑๐ บทว่า สมโถ ได้แก่ ความที่จิตแน่วแน่. บทว่า วิปสฺสนา ได้แก่ ญาณกำหนดสังขารเป็นอารมณ์. อรรถกถาสูตรที่ ๑๑ บทว่า สีลวิปตฺติ ได้แก่ ความทุศีล. บทว่า ทิฏฺฐิวิปตฺติ ได้แก่ มิจฉาทิฏฐิ. อรรถกถาสูตรที่ ๑๒ บทว่า สีลสมฺปทา ได้แก่ ความมีศีลบริบูรณ์. บทว่า ทิฏฺฐิสมฺปทา ได้แก่ ความเป็นสัมมาทิฏฐิ. ด้วยบทนั้น สัมมาทิฏฐิแม้ทั้งปวงที่สงเคราะห์ด้วยสัมมาทิฏฐิ คือ กัมมัสสกตาสัมมาทิฏฐิ ฌานสัมมาทิฏฐิ วิปัสสนาสัมมาทิฏฐิ มัคคสัมมาทิฏฐิ ผลสัมมาทิฏฐิ ชื่อว่าสัมมาทิฏฐิ. อรรถกถาสูตรที่ ๑๓ บทว่า สีลวิสุทฺธิ ได้แก่ ศีลที่บ่มวิสุทธิ. บทว่า ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ ได้แก่ สัมมาทิฏฐิในมรรคทั้ง ๔ ที่บ่มวิสุทธิ หรือสัมมาทิฏฐิทั้ง ๕ อย่าง. อรรถกถาสูตรที่ ๑๔ บทว่า ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ ได้แก่ สัมมาทิฏฐิที่บ่มวิสุทธินั่นแล. บทว่า ยถา ทิฏฺฐิสฺส จ ปธานํ ความว่า ความเพียรที่สัมปยุตด้วยมรรคเบื้องต่ำนั้น ท่านกล่าวว่า ยถา ทิฏฺฐสฺส จ ปธานํ เพราะอนุรูปแก่ทิฏฐินั้น. อรรถกถาสูตรที่ ๑๕ บทว่า อสนฺตุฏฐิตา จ กุสเลสุ ธมฺเมสุ ได้แก่ ความเป็นผู้ไม่สันโดษในกุศลธรรมทั้งหลาย นอกจากอรหัตมรรค. อรรถกถาสูตรที่ ๑๖ บทว่า มุฏฺฐสจฺจํ แปลว่า ความเป็นผู้หลงลืมสติ. บทว่า อสมฺปชญฺญํ ได้แก่ ความไม่รู้ตัว. อรรถกถาสูตรที่ ๑๗ สติมีใจไม่ลอยเป็นลักษณะ. สัมปชัญญะมีรู้สึกตัวเป็นลักษณะ. จบอรรถกถาสูตรที่ ๑๗ จบสมาปัตติวรรคที่ ๕ จบตติยปัณณาสก์ ----------------------------------------------------- .. อรรถกถา อังคุตตรนิกาย ทุกนิบาต ตติยปัณณาสก์ สมาปัตติวรรคที่ ๕ จบ. |