ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
 
อ่านอรรถกถา 15 / 1อ่านอรรถกถา 15 / 724อรรถกถา เล่มที่ 15 ข้อ 727อ่านอรรถกถา 15 / 730อ่านอรรถกถา 15 / 956
อรรถกถา สังยุตตนิกาย สคาถวรรค วังคีสสังยุต
นิกขันตสูตรที่ ๑

               วังคีสสังยุต               
               อรรถกถานิกขันตสูตรที่ ๑               
               ในนิกขันตสูตรที่ ๑ วังคีสสังยุต มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้ :-
               บทว่า อคฺคาฬเว เจติเย ได้แก่ ที่อัคคเจดีย์เมืองอาฬวี.
               เมื่อพระพุทธเจ้ายังไม่เสด็จอุบัติ ได้มีเจดีย์เป็นอันมาก อันเป็นถิ่นของยักษ์และนาคเป็นต้น มีอัคคาฬวเจดีย์และโคตมกเจดีย์เป็นต้น. เมื่อพระพุทธเจ้าเสด็จอุบัติขึ้นแล้ว มนุษย์ทั้งหลายพากันรื้อเจดีย์เหล่านั้นสร้างเป็นวิหาร. เจดีย์เหล่านั้นนั่นแล จึงเกิดเป็นชื่อของคนเหล่านั้น.
               บทว่า นิโคฺรธกปฺเปน ได้แก่ ด้วยพระกัปปเถระผู้อยู่ที่โคนต้นไทร.
               บทว่า โอหิยฺยโก ได้แก่ ถูกเหลือไว้.
               บทว่า วิหารปาโล ความว่า ได้ยินว่า ในครั้งนั้นท่านยังไม่ได้พรรษา ไม่เข้าใจในการรับบาตรจีวร. ลำดับนั้น ภิกษุผู้เถระทั้งหลายจึงกล่าวกะท่านว่า อาวุโส ท่านจงนั่งดูแลร่ม รองเท้าและไม้เท้าเป็นต้น ตั้งให้เป็นผู้เฝ้าวิหารแล้วเข้าไปบิณฑบาต. ด้วยเหตุนั้น ท่านจึงกล่าวว่า วิหารปาโล.
               บทว่า สมลงฺกริตฺวา ความว่า ประดับด้วยเครื่องประดับอันเหมาะสมแก่สมบัติของตน.
               บทว่า จิตฺตํ อนุทฺธํเสติ ความว่า กำจัดคือทำกุศลจิตให้พินาศ.
               บทว่า ตํ กุเตตฺถ ลพฺภา ความว่า เมื่อราคะเกิดขึ้นจะได้เหตุนั้นแต่ที่ไหน.
               บทว่า ยํ เม ปเร ความว่า เพราะเหตุใด บุคคลหรือธรรมอย่างอื่นพึงบรรเทาความกระสัน อยากสึกแล้ว ทำความยินดีในพรหมจรรย์ให้เกิดขึ้นแก่เราในบัดนี้เล่า แม้อาจารย์และพระอุปัชฌาย์ก็ทิ้งเราไว้ในวิหารแล้วไปเสีย.
               บทว่า อคารสฺมา ได้แก่ ออกจากเรือน.
               บทว่า อนคาริยํ ความว่า เข้าถึงบรรพชา.
               บทว่า กณฺหโต ความว่า แล่นมาจากธรรมฝ่ายดำ คือฝ่ายมาร.
               บทว่า อุคฺคปุตฺตา ได้แก่ บุตรของบุคคลชั้นสูง เป็นเชื้อสายแห่งเจ้าผู้มีศักดิ์ใหญ่.
               บทว่า ทฬฺหธมฺมิโน ได้แก่ ผู้ทรงธนูมั่นคง. คือถือธนูของอาจารย์ ซึ่งมีขนาดสูงสุด.
               บทว่า สหสฺสํ อปลายินํ ความว่า เมื่อแสดงจำนวนของผู้ไม่ยอมหนีไป ซึ่งเอาลูกศรสาดไปรอบด้าน จึงกล่าวว่า สหสฺสํ ดังนี้.
               บทว่า เอตฺตกา ภิยฺโย ความว่า สตรีมีเกินกว่าพันนี้.
               บทว่า เนว มํ พฺยาธยิสฺสนฺติ ความว่า จักไม่อาจให้เราหวั่นไหวได้.
               บทว่า ธมฺเม สมฺหิ ปติฏฺฐิตํ ความว่า ตั้งอยู่ในศาสนธรรมของตน อันสามารถบรรเทาความกระสันอยากสึก แล้วทำความยินดีอันพรหมจรรย์ให้เกิดขึ้น.
               ท่านกล่าวคำอธิบายไว้ดังนี้ว่า
               ก่อนอื่นเมื่อนายขมังธนูตั้งพันยิงกราดลูกศรมารอบด้าน คนที่ศึกษาชำนาญ ก็ใช้ท่อนไม้ปัดลูกธนูทั้งหมดในระหว่างไม่ให้ถูกตัว ให้ตกลงที่ใกล้เท้า บรรดานายขมังธนูเหล่านั้น คนหนึ่งยิงลูกธนูได้ทีละ ๒ ลูก. ส่วนหญิงเหล่านี้ยิงลูกศรได้ทีละ ๕ ลูกโดยอารมณ์มีรูปารมณ์เป็นต้น. หญิงที่ยิงลูกศรได้อย่างนั้น แม้จะมีเกินพันก็จักไม่สามารถทำเราให้หวั่นไหวได้เลย.
               บทว่า สกฺขี หิ เม สุตํ เอตํ ความว่า ทางเป็นที่ไปสู่พระนิพพานนี้ เราได้ฟังแล้วเฉพาะพระพักตร์ ท่านกล่าวว่า นิพฺพานคมนํ มคฺคํ หมายเอาวิปัสสนา.
               จริงอยู่ มรรคนั้นเป็นมรรคส่วนเบื้องต้นแห่งพระนิพพาน. แต่ท่านกล่าวว่า มคฺคํ ด้วยลิงควิปัลลาส ความคลาดเคลื่อนของลิงค์ [เพศของศัพท์].
               บทว่า ตตฺถ เม ความว่า ใจของเราไม่ยินดีในทางไปสู่พระนิพพาน กล่าวคือวิปัสสนาอย่างอ่อนๆ ของตนนั้น. ท่านเรียกกิเลสว่า ปาปิมา. เรียกกิเลสนั้นแหละว่า มจฺจุ ก็มี.
               บทว่า น เม มคฺคมฺปิ ความว่า เราจักทำโดยประการที่ท่านมองไม่เห็นแม้ทางที่เราไปในภพและกำเนิดเป็นต้น.

               จบอรรถกถานิกขันตสูตรที่ ๑               
               -----------------------------------------------------               

.. อรรถกถา สังยุตตนิกาย สคาถวรรค วังคีสสังยุต นิกขันตสูตรที่ ๑ จบ.
อ่านอรรถกถา 15 / 1อ่านอรรถกถา 15 / 724อรรถกถา เล่มที่ 15 ข้อ 727อ่านอรรถกถา 15 / 730อ่านอรรถกถา 15 / 956
อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=15&A=5990&Z=6021
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=6598
The Pali Atthakatha in Roman
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=6598
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก  ๒๘  กันยายน  พ.ศ.  ๒๕๔๙
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :