บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
บทว่า อาพาธิโก ความว่า ผู้มีอาพาธด้วยอาพาธอันมาในอนันตรสูตร โดยนัยว่า สาสปมตฺ บทว่า พาฬฺหคิลาโน ได้แก่ มีความป่วยไข้มีประมาณยิ่ง. บทว่า ตุทุ ความว่า พระอุปัชฌาย์ของภิกษุโกกาลิก ชื่อว่าตุทุเถระบรรลุอนาคามิผลแล้วบังเกิดในพรหมโลก. ตุทุพรหมนั้นได้ทราบข่าวบาปกรรมของภิกษุโกกาลิกตั้งต้นแต่ภุม ท่านหมายเอาตุทุพรหมนั้น จึงกล่าวว่า ตุทุปัจเจกพรหม. บทว่า เปสลา แปลว่า ผู้มีศีลเป็นที่รัก. บทว่า โกสิ ตฺวํ อาวุโส ความว่า นอนลืมตาอันฝ้าฟาง จึงกล่าวอย่างนี้. บทว่า ปสฺส ยาวญฺจ เต ความว่า โกกาลิกะกล่าวว่า ท่านจงเห็นข้อที่ท่านผิดเพียงไร ท่านไม่เห็นฝีใหญ่ที่หน้าผากของตน เห็นกระผมที่ควรตักเตือนด้วย เพราะฝีเท่าเมล็ดพันธุ์ผักกาด ครั้งนั้น ตุทุพรหมรู้ว่า โกกาลิกนี้ได้ประสบสิ่งที่ตนไม่เคยเห็น [ไม่มีประสบการณ์] เป็นคนกำพร้าจักไม่เชื่อคำของใครๆ เหมือนกลืนยาพิษอยู่ในลำคอ จึงกล่าวกะโกกาลิกว่า ปุริสสฺส หิ เป็นต้น. บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า กุธารี ได้แก่ วาจาหยาบเช่นผึ่ง [ขวาน]. บทว่า ฉินฺทติ ได้แก่ ตัดรากกล่าวคือกุศลทีเดียว. บทว่า นินฺทิยํ ได้แก่ บุคคลทุศีลที่ควรตำหนิ. ด้วยบทว่า ปสํสติ ท่านกล่าวสรรเสริญในอรรถอันสูงสุดว่าพระขีณาสพ. บทว่า ตํ วา นินฺทติ โย ปสํสิโย ความว่า อีกอย่างหนึ่ง กล่าวโจทย์พระขีณาสพผู้ที่ควรสรรเสริญ ด้วยอันติมวัตถุ ว่าผู้นี้เป็นผู้ทุศีล. บทว่า วิจินาติ มุเขน โส กลึ ความว่า ผู้นั้นชื่อว่าก่อความผิดด้วยปาก. บทว่า กลินา เตน ความว่า ย่อมไม่ประสบความสุขเพราะความผิดนั้น. ก็การสรรเสริญผู้ที่ควรติและการติผู้ที่ควรสรรเสริญ มีผลเท่ากันแล. บทว่า สพฺพสฺสาปิ สหาปิ อตฺตนา ความว่า ความปราชัยเสียทรัพย์เพราะการพนันทั้งหลาย พร้อมทั้งสิ่งของของตนทั้งหมดก็ดี พร้อมทั้งตนเองก็ดี เป็นความผิดเพียงเล็กน้อย. บทว่า โย สุคเตสุ ความว่า ก็ผู้ใดพึงมีจิตคิดประทุษร้ายในเหล่าบุคคลผู้ปฏิบัติดี ความประทุษร้ายแห่งจิตของผู้นั้นนี้เป็นโทษมากกว่าโทษในการพนันนั้น. บัดนี้ เมื่อจะแสดงความประทุษร้ายแห่งจิตนั้นว่ามีโทษมากกว่า จึงกล่าวคำเป็นต้นว่า สตํ สหสฺสานํ ดังนี้. บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า สตํ สหสฺสานํ ได้แก่ จำนวนแสนนิรัพพุทะ [นิรัพพุทะ ๑ เท่ากับจำนวน ๑ มีสูญตามหลัง ๖๓ ตัว ถ้าแสนนิรัพพุทะเป็นเท่าไร]. บทว่า ฉตฺตึสติ ได้แก่ อีก ๓๖ นิรัพพุทะ. บทว่า ปญฺจ จ ได้แก่ จำนวน ๕ อัพพุทะ. บทว่า ยมริเย ครหี ความว่า ในข้อที่ผู้ติเตียนพระอริยะย่อมตกนรก มีอายุประมาณเท่านี้. จบอรรถกถาตุทุพรหมสูตรที่ ๙ ----------------------------------------------------- .. อรรถกถา สังยุตตนิกาย สคาถวรรค พรหมสังยุต ปฐมวรรคที่ ๑ ตุทุพรหมสูตรที่ ๙ จบ. |